Рефераты Қызылорда, 2013

Лингво –когнитивті модельдерді қолдану аударма жүйесінің жетістікке жеткендігінің бірден-бір жолы. Аударма қателерінің негізгі түрлерін қолданудың негізгі себептерінің бірі- қатысушылардың полисемантикалық лексикалық бірліктердің лексикалық бірліктерінің құрылымын талдай алмау қабілеті деп тұжырымдалады. Бұл аударма нұсқаларының ішінде дәлме-дәл нұсқасын таңдауға қиыншылық тудырады, сонымен бірге берілген жағдайда «жалған метофоризацияны» анықтауда қате түрлерінің болуы.

Берілген жағдайды шешу үшін біз аударма жүйесінің кескінін жасауда когнитивті лингвистиканың кейбір жағдайларын қолдануды жөн көрдік. Сонымен, әрбір лексикалық бірліктің мағынасы бұл зерттеуде лексикалық фрейм ретінде қарастырылады- «тілдік белгілерде» реттелетін, белгіленген білім блогы».

Лексикалық фреймнің жасалуы қиын, ол екі сатылы жүйеден тұрады. Ішкі дәрежеде сөз мағынасы актуалды қатар жағдайында болады.

«Терең дәреже» лингво-когнитивті модельді қамтиды, мұны біз Е.Г.Беляевскийдің артынан былай қарастырамыз: «мағынаның концептуалды кеңінен танылған кескіні өте маңызды түйінді жағдайларды атап көрсетеді».

Лингво-когнитивті модель-бірінші негізгі мағынада лексикалық фреймнің фокусына нақтыланады.

Перифериялық топты фокустан ажырату жағдайында, мағынадағы лингво-когнитивті модель төмендейді және мағынаның иденфикациясы қиындайды.

Нәтижесінде айтылымдағы лексикалық фреймнің түрлі полисемантикалық сөздердің перифириялық мағынасы ның әрекеттері бірігеді. Аудармашы аударма баламасын таңдағанда белгіленген заңдылық біз жасаған жоспардың негізіне енді. Ағылшын тілінен ана тіліне аударғанда берілген жоспар мына негізгі сатыларды қамтиды:

1.Құрамында «мәселелі» лексикалық бірлік кіретін сөзтіркесін анықтау.

2. Сөздің лингво-когнитивті моделін анықтау,сонымен қоса, лингво-когнитивті модель негізінде себеп болу керек, ол лексикалық бірліктің бірінші этимологиялық мағынасында көрінуі қажет.

3. «Мәселелі» сөздің лингво-когнитивті моделін анықтау. Берілген кескінге екінші тарауда көрсетілген айтылымды немесе оған қарама-қарсы себеп.

4. Үшінші тарауда берілген сөйлемдегі лингво-когнитивті модель кескінінде.

Ана тілінен ағылшын тіліне аударғанда.

«Мәселелі» лексикалық бірлікпен бірге аударманың нейтралды немесе сөзбе-сөз аударма нұсқасын анықтау.

Лингво-когнитивті модельдің «нейтралды» нұсқасын анықтау.

Айтылымның барлық мағынасын анықтап, берілген жоспардың 2тарауынан бастап лингво-когнитивті модельді қайталап құрып, оны берілген жағдайға сай қандай да бір жаңа себеппен толықтыру.

Ұсынылған жағдайдағы сөйлемде айтылған себепке қатынасы, немесе оның қай бір затпен ұқсастығы.

Мазмұнның түрлі дәрежедегі сатысындағы аударма баламалары берілген жағдайда аударма жүйесінде қолданылуы мүмкін: тілдің белгілер сатысында, жағдайдың айтылым құрылымдарында, қарым-қатынас мақсатында. Мұндай әмбебаптық лингво-когнитивті модельдің тілдің концептуалды бейнесі фрагментінде көрінеді.

Аударма жүйесін жасау барысында қатысушылар екінші тілдік мендік болып қалыптасып, ана тілі және шет тіліндегі концептуалды және тілдік бейне арасындағы «нейтралды» айырмашылықты жүзеге асырады.

Аударма жүйесінде зерттеудің теориялық бөлігі қазақ тілді және ағылшын тілді студенттерді аудармада эксперименталды оқыту жүйесі дәлелденді.

Сонымен мына практикалық тапсырмалар шешілді:

• 
  Лингво-когнитивті модельдер негізінде аудармада оқытуда методикалық ұсынылымдар жасалды;
  
• 
  Когнитив негізінің мағыналарының құрылымын талдау арқылы қатысушылар құрылымға бағыттылған жаттығулар топтамаларын жасады. Бұл жүйеге практикалық және дайындық жаттығулары , лингво-когнитивті модельдерді анықтау жаттығулары, сөзтіркестерінің аудармасы, семантикаға жақын сөздер және мәтін аудармалары кірді.
  

Эксперименталды бақылау топтарында аударма қателері 40% ға азайды

Ал бақылау тобында аударма қателерінің саны еш өзгеріссіз. (50%).

Жүргізілген зерттеу нәтижелерінен мынадай тұжырым жасауға болады:

Эксперименттің нәтижелері аудармада лингво-когнитивті модельдерді қолданудың эффектілігін дәлелдеді;

Біз жасаған методикалық ұсынылымдар мен жаттығулар түрлері когнитив негізінде сөздің құрылымын талдауға көмектеседі.

«Когнитивті» аударманың ұсынған жүйесінің әмбебаптылығы берілген «жағдайдың» келесі жағымды жақтарын анықтауға мүмкіндік туғызады;

• 
  Аударманың компьютерлік бағдарламалары, сөздіктер және анықтамаларды жасауда лингво-когнитивті модельдерді қолдану;
  
• 
  Шет тіліндегі айтылымдарды оқытудағы лингво -когнитивті модельдерді қолдану;
  
• 
  Қатысушылардың активті немесе пассивті тілдік қорды қалыптастыруда лингво -когнитивті модельдерді қолдану;
  
• 
  Тіл тарихы курсының лекциясын жасауда лингво -когнитивті модельдердің теориясының кейбір модельдерін қолдану;