Республикалық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
жүктеу/скачать 12,23 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ Ә. Рақыш (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... . 7. QAZAQSTAN – ALMA MEN QIZĞALDAQTIŊ OTANI
| 5. TÜRKİ ӘLEMİNİŊ BESİGİ Qazaqtardɪŋ jәne Ewrazɪyanɪŋ basqa da qalɪqtarɪnɪŋ tarɪyqɪnda
Altaydɪŋ alar ornɪ erekşe. Osɪnaw asqar tawlar ğasɪrlar boyɪ Qazaqstan jeriniŋ tәji ğana emes, külli türki әleminiŋ besigi sanaladɪ. Dәl osɪ öŋirde bizdiŋ dәwirimizdiŋ I mɪŋjɪldɪğɪnɪŋ orta şeninde Türki düniyesi payda bolɪp, Ulɪ dala tösinde jaŋa kezeŋ bastaldɪ. Tarɪyq pen geograpɪya türki memleketteri men ulɪ köşpendiler imperyalarɪ sabaqtastɪğɪnɪŋ ayrɪqşa modelin qalɪptastɪrdɪ. Bul memleketter uzaq uwaqɪt boyɪ birin-biri almastɪrɪp, orta ğasɪrdağɪ Qazaqsannɪŋ ekonomikalɪq, sayasɪy jәne mәdeniy ömirinde öşpes izin qaldɪrdɪ. Orasan zor keŋistikti iygere bilgen türkiler ulanğayɪr dalada köşpeli jәne otɪrɪqşɪ örkeniyettiŋ özindik örnegin qalɪptastɪrɪp, öner men ğɪlɪmnɪŋ jәne әlemdik sawdanɪŋ ortalɪğɪna aynalğan ortağasɪrlɪq qalalardɪŋ güldenüwine jol aştɪ. Mәselen, orta ğasɪrdağɪ Otɪrar qalasɪ әlemdik örkeniyettiŋ ulɪ oyşɪldarɪnɪŋ biri – Әbüw Nasɪr Әl-Parabiydi düniyege әkelse, türki qalɪqtarɪ- nɪŋ ruwqanɪy köşbasşɪlarɪnɪŋ biri Qoja Aqɪmet Yasawi Türkistan qalasɪnda ömir sürip, ilim taratqan. ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... . 7. QAZAQSTAN – ALMA MEN QIZĞALDAQTIŊ OTANI Asqaq Alatawdɪŋ bawrayɪ alma men qɪzǧal-daqtɪŋ «tarɪyqɪy otanɪ» ekeni ǧɪlɪmɪy turǧɪdan dәleldengen. Qarapayɪm, biraq bükil әlem üşin özindik mәn-maŋɪzɪ zor bul ösimdikter osɪ jerde bür jarɪp, jer jüzine taralğan. Qazaqstan qazir de әlemdegi alma atawlɪnɪŋ arğɪ atasɪ – Sibers almasɪnɪŋ otanɪ sanaladɪ. Dәl osɪ tuqɪm eŋ köp taralğan jemisti әlemge tartuw etti. Bәrimiz biletin alma – bizde- gi almanɪŋ genetikalɪq bir türi. Ol Qazaqstan awmağɪndağɪ İle Alatawɪ bawrayɪnan Ulɪ Jibek jolɪnɪŋ köne bağɪtɪ arqɪlɪ alğaşqɪda Jerorta teŋizine, keyinnen bükil әlemge taralğan. Osɪ tanɪmal jemistiŋ tereŋ tarɪyqɪnɪŋ simbolɪ retinde elimizdiŋ oŋtüstiginde eŋ әsem qalalardɪŋ biri Almatɪ dep ataladɪ. Qazaqstan awmağɪnda Şuw, İle tawlarɪnɪŋ eteginen әli künge deyin jergilikti ösimdikter әleminiŋ jawqarɪ sanalatɪn Regel qɪzğaldaqtarɪn bastapqɪ küyinde kezdestirüwge boladɪ. Bul әsem ösimdikter bizdiŋ jerimizde Tyan-Şan tawlarɪnɪŋ etegi men şöleyt dalanɪŋ tüyiser tusɪnda payda bolğan. Qazaq topɪrağɪndağɪ osɪnaw qarapayɪm, sonday-aq erekşe gülder öz әdemiligimen köptegen qalɪqtɪŋ jüregin jawlap, birtindep bükil әlemge taradɪ. Büginde jer jüzinde qɪzğaldaqtɪŋ 3 mɪŋnan astam türi bar, olardɪŋ basɪm köpşiligi – bizdiŋ dala qɪzğaldağɪnɪŋ «urpağɪ». Qazir Qazaqstanda qɪzğaldaqtɪŋ 35 türi ösedi. жүктеу/скачать 12,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|