Республикалық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
жүктеу/скачать 12,23 Mb. Pdf көрінісі
|
ЖИНАҚ Ә. Рақыш (1)
| тілі соның бірі.
Қазақ тілінің оқулықтары түбір мен қосымша жайлы білім беруге міндетті және беретін білім ақиқат болу керек. Морфем талдауға кирилше жазғанда оқи сөзі келді дейік. Енді оның латынша нұсқасын тағы да кирилл үлгісімен oqі деп жазбақшымыз. Мұғалімдердің бір қиналатын жері осы болмақ. Көсемшенің жұрнағы деп қосымша «и-ді» алып тастадық, сонда сөздің түбір «оқ» болады ма? Балаға қалай түсіндіресің. Латын таңбасымен дұрыс үлгісін жарыстыра беріп отырмыз. Сонда түбір өз айтылым үлгісімен [oqu] болып шыға келеді. Балаға қайсысы түсінікті болмақ, өздеріңіз шешіңіздер. кирилл оқи оқ-и оқ ұлттық лат. oquy oqu-y oqu Тұйық райдың жұрнағы деп қосымша «у-ды» алып тастадық, сонда сөздің түбірі тағы да «оқ» болады ма, бала аң-таң қалады ғой. Әр дыбыстың таңбасы өз орнында тұру керек дегенді босқа қайталап отырған жоқпыз. Тағы қайталаймыз. Латын таңбасымен дұрыс үлгісін жарыстыра беріп отырмыз. Сонда түбір өз айтылым үлгісімен оқы [oqu] болып шыға келеді. Балаға қайсысы түсінікті болмақ, тағы өздеріңіз шешіңіздер. кирилл оқу оқ-у оқ ұлттық лат. oquw oqu-w oqu «Сөздің бірінші буыны жіңішке не жуан (әуезді) болса, келесі буындар да жіңішке не жуан (әуезді) болады» деген ережеміз бар. Ал енді осы ережені неге көріне көзге бұзып жазамыз. кирилл ұлттық латын жи ми иық жи-ын ми-ы и-ық [jɪy] [mɪy] [ɪyɪq] [jɪ-yɪn] [mɪ-yɪ] [ɪ-yɪq] Бірінші буындағы жіңішке дауысты әріпті көріп тұрған балаға келесі буында неге жуан әуезді дауысты тұрғанын қалай түсіндресің. «Бірінші буын жіңішке әуезді, сонда келесі буын неге жіңішкермей тұр» деп, бала аң-таң қалмай ма? Қорытындыны мұғалімдер ФБ-те өздері айтып отыр, «сиыр деген сөзді буынға бөле алмай жатырмыз» дейді. Өздеріңіз де көрген боларсыздар. Не айтуға болады: бұрыс әліпбиден жүктеу/скачать 12,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|