Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет

Басқа қабілетін айтпағанның өзінде, 

Ілекең тумысынан шешен адам еді.

Оны үлгі тұтқан ізбасар інісі Өзбекәлі 

Жәнібеков аяулы тұлғаның осы  ерекшелігін 

былайша баяндайды: «Мұхтар Әуезов 

мысы елден ерек, оқшау ойлы ағасы туралы 

осылай сыр ақтарады.

Соғыс кезінде Ю.А.Завадский басқарған 

Мәскеудің Моссовет атындағы Драма театры 

Ілекеңнің елеулі еңбектері қандай?

Ілияс Омаровтың қазаққа сіңген еңбе-

гі орасан. Қазақстан көлеміндегі тарихи 

ескерткіштерді күту, сақтау, қалпына 

келтіруде дамыл таппай еңбек еткен 

тұлғаның Қожа Ахмет Ясауи мавзолейі, 

Айша бибі мазары, Отырар қазбалары, 

ескі медреселер архитектурасы, Қараған-

ды, Маңғыстау жеріндегі ежелгі ескерт-

кіш 

Кезінде Ілекеңнің тікелей мұрындық бо-

луымен елімізде «Мәдени ескерткіштерді 

қорғау туралы» заң қабылданған.

Мәдениет министрі кезінде ол халық 

арасынан шыққан талант иелерін іріктеп, 

Мәскеу, Ленинградтағы өнер ордала-

рында оқытып, дарынын ұштады. Өткен 

ғасырдың 50-жылдарының аяғы мен 

60-жылдардың басында Қазақстанда 16 

жаңа институт ашылды, Халық шаруа-

шылығы, Энергетика институттарының, 

Алматыдағы қазақ және орыс  театрла-

рының, Қарағандыдағы педагогикалық, 

Целиноградтағы инженерлік-құрылыс 

институттарының, Петропавлда фила р-

Қайраткер тұлға қайда туған?

Қазақтың көрнекті қайраткер тұлғасы Ілияс Омаровтың өмірбаяны туралы 

қысқаша мәлімет берсеңіздер.

Назым, Алматы облысы

Ұлттық әдебиетіміздің білгірі, мемлекет 

және қоғам қайраткері Ілияс Омаров 1912 

жылы, 1 қазанда Қостанай облысының 

Урицкий ауданында дүниеге келді. 1933 

жылы Ташкенттегі Орта Азия жоспарлау-

экономика институтын бітірді. 1933–1936 

жж. Қызылорда сауда техникумының 

директоры болып қызмет істейді. 1936–

1941 жылдары КСРО Жеңіл өнеркәсіп 

халық комиссариатының Қазақстандағы 

былғары аяқкиім өнеркәсібі бас басқар-

масы кеңсесінің меңгерушісі, Қазақ КСР 

халық комиссариатының сауда жөніндегі 

бас басқармасы бастығының орынбасары, 

Қазақстан мемлекеттік бақылау халық 

комиссариатының аға бақылаушысы мін-

дет терін атқарады. 1941–1945 жж. Қазақ 

КСР Халық Комиссарының орынбасары, 

Қазақ КСР Сауда Халық Комиссары болып 

істейді. 1945–1947 жж. Қазақ КСР Халық 

Комиссарлары кеңесі төрағасының орын-

басары, Шығыс Қазақстан облыстық пар-

тия комитетінің бірінші хатшысы, 1947–

1952 жж. Қазақстан Компартиясы Орталық 

комитетінің хатшысы міндеттерін атқарады. 

1952–1955 жж. КОКП Орталық Комитеті 

Алматыға көшіп келіп, жұмыстарын жал-

ғастырған болатын. Ілекеңмен іштей ұғысып, 

үй ішімен араласып, дос болып кеткен 

Ю.А.Завадский оның көл-көсір біліміне, 

адамды магнитше тартатын па йым,  пара-

сатына, бекзат ақсүйектігіне таң 

данумен 

қуғын ға түскеніне таңғалып: «Ілияс Омаров-

тың институттан алған ма ман дығы бойынша 

сауда қызметінде жүргеніне қарамастан, 

оның мәдениет, әдебиет, өнер, ғылым 

салалары төңірегінде білім өрісі мейлінше 

кең, болашағы өте зор, ғажайып білімдар 

адам екендігіне көзіміз жетті. Бір түсіне 

қоймайтын жеріміз – республиканың басшы 

партия және үкімет органдары жаратылыс-

тың Ілияс Омаровқа асқан мырзалықпен 

үйіп-төгіп бере салған талантын неліктен 

көріп, біле алмай жүр екен деу ғана еді. 

Бірақ, ерте ме, кеш пе жо ғарғы орындар  

Ілиястың қабілетін бағалап,  білетіндігіне 

сеніміміз мол», – деген еді.

«Қатты ағашты жұмсақ құрт құртады» 

дегендей, қоғамдағы осынау әділетсіздіктер 

дархан дарынның жүрегін жаралап, 

саулығына ақау түсіргені анық.

Ілекеңнің көп жағдайда алдындағы сан 

қырлы қабілетін иелерімен, әмбебап Алаш 

алыптарымен үзеңгі қағыстырып, тең түсіп 

отырғандығын байқаймыз. Ол әсіресе, елдің 

өткені, халық тарихын қозғаған кезде 

тізбегін әдемілеп, ұзақ-ұзақ көсілуші еді. 

Жайсаң жанның «Әдебиет туралы ой-

лар», «Серпін», «Шабыт шалқары» кітапта-

рын рақаттана оқып шыққың келеді де 

тұрады. Мұнда ата-баба дәстүріне деген 

жауапкершілік, туған әдебиетіміздің соқта лы 

шығармаларын әлемдік жауһарлармен 

салыстыра зерделеу, аялай отырып, тура 

бидей тамырынан толғай тартқан кәсіби 

сыншылық пайым... бәрі, бәрі тұнып тұр.

Ілекеңнің кейбір еңбектерін парақтап 

отырғанда, оның Қаныш Сәтбаевты аса 

құрметтеп, ұстаз тұтқанын байқаймыз. 

Қанекең  тек жер қойнауын зерттеген геолог 

– ғалым ғана емес, әдебиет пен өнерге де 

жақын жан еді. Өзі домбыра тартып, ән 

салатын. Сол кісінің аузынан Затаевич 

қазақтың ұмытылып бара жатқан 25 әнін 

нотаға түсіріп алған.

Осы бір екі тұлға бір-бірін демеп, үнемі 

асқақтатып тұрғандай көрінеді бүгінде. 

Қанекең домбыра тартса, Ілияс пианинода 

шебер ойнаған. Сәтбаев Затаевичке қазақ-

тың 25 әнін нотаға түсіртсе, Омаров халық 

ақындарының слетіне қатысқан бес-алты 

күйшіден 130-дан астам күйді магнито-

фонға жазып алды. Сәтбаев Кунцево 

ауруханасында жатып, дүниеден өтеріне бір 

күн қалғанда, халін білуге келген «атом 

полигондарының атасы» Е.П.Славскийге: 

«Ефим Павлович, сізден өтінер соңғы 

тілегім, Маңғышлақтағы су тұшытатын атом 

қондырғысын тезірек іске қосыңызшы. 

Жергілікті халық ауызсудан тарығып 

қалмасын» деген екен. Халық үшін қоң етін 

кесіп беруге даяр қайран Қанекем-ай! Өзі 

ана дүниенің табалдырығында тұрып, қара 

басының қамы емес, ел-жұртының жайын 

ойлаған сендей данаға біз не көрсеттік?

1964 жылғы ақпан айының басында 

Қазақстан халқы Ғылым академиясының 

президенті Қаныш Сәтбаевпен қоштасты. 

Рухани ұстаз табытының басында Ілияс 

Омаров өксігін баса алмай, солқылдап 

жылап тұрды. Дәл осы кезеңде Қ.Сәтбаевты 

да, І.Омаровты да қызметтерінен алып, 

«буржуазиялық ұлтшылдарды қорғаушы-

лар» деген жалған айыппен қудалау 

басталған еді. Қаныш қазасынан кейін 

Ілиястың ескі  дерті қайта қозып, бір күн ауру, 

бір күн сау дегендей хал кешті.

Ақыры жалмауыз дерт жанын қиюға 

«Ұлы төңкерістер заманы 

титандар туғызады» деп еді 

бір кезде Ф.Энгельс. Айтса 

айтқандай, адамзат баласы-

ның қу жанын шүберекке 

түйгізіп, бір тарының қауы-

зына сыйғызған әйгілі ХХ 

ғасыр қазақ топырағында да 

небір жайсаңдар мен жампоз-

дарды дүниеге әкелді. Ақ 

патша зұлымдығына қарсы 

бас көтерген, өмірі сескенуді 

білмейтін, қаһармандықтың 

көкесін көрсеткен дала 

жолбарыстарын айтпағанның 

өзінде, кешегі Алаш кемеңгер-

лерінің ұлт үшін атқарған 

кемел шаруалары, ірілігі, 

мемлекет, халық үшін қандай 

көр азапқа болса да бас тігуі, 

жойқын тәуекелге баруы 

еріксіз жанарыңа жас келтіре-

ді, көңіл құрғыр босап қоя 

береді, іштей жан-жүрегің 

езіліп, егілесің...

ТАҒЗЫМ

Астаналықтар арда ұлын еске алу үшін 

Күләш Байсейітова атындағы Ұлттық опера 

және балет театрына ағылды. Ілияс Омар-

ұ лының ғибратты ғұмырынан мол мағлұ-

мат тар мен сыр шерткен мән-мағынаға 

толы кеш «Руханият сардары»  деп айдар-

лан ған екен. Қазақтың мәдениеті мен өне-

ріне ерек көзқараспен, ықыласпен қараған 

Ілияс Омаровтың есімі еліне елеулі. Өл-

шеу сіз еңбегі әмбеге аян. Қазақ киносын 

алға сүйретіп, цирк, эстрадалық жанр, 

театр саласына жаңа леп әкелген арда 

азаматтың кез келген саладан білімі бар 

еді. Қазаққа керек кезінде экономист те, 

ақын да, жазушы да болды. Ұлттық 

маңызы бар істерге ұйытқы болды. Биыл 

осы  тұлғаның  100 жылдық мерейтойының 

еліміздің барлық өңірінде өткені мәлім.  

Солардың  ең сүбелісі мәдениет және ақ-

парат министрі Дархан Мыңбайдың қаты-

суымен кеше Астанадағы К.Байсейітова 

атындағы Ұлттық опера және балет теат-

рында ұйымдастырылған  рухани кеш бол-

ды. Ең алдымен жұрт назарына бейне-

сюжет тартылып,  елімізге белгілі өнер 

адам дарының  айтқан естеліктері  Ілияс 

Ома ровтың  азаматтық  тұлғасын айшық-

тай түсті. «Ілияс ағамыз қай жағынан алса 

да жан-жақты, әр саладан білімі бар қа-

зақтың атпал азаматы еді. Әсіресе Ұлттық 

киностудияда және Мәдениет министр-

лігінде қызмет атқарғанында халқы үшін 

жемісті істер тыңдырды. Мәдениет қай-

раткерлеріне деген көңілі бөлек болатын. 

Мәселен, Евгений Брусиловский, ағайын-

ды Абдуллиндер, Дина Нұрпейісова баста-

ған  өнер саңлақтары Ілияс Омаровтың 

көп көмегін көрдік. Жастайынан әке жы-

луынан қол үзген сол кездегі жастарға 

Ілияс Омаров әкедей  қамқор болған еді», 

– дейді көзіне жас алып естелік айтқан 

КСРО Халық әртісі Бибігүл Төлегенова 

апамыз. Расында да, тау тұлғалы азаматтың 

жекелеген өнер адамдарына ғана емес, 

тұтастай ұлт өнеріне  қатысты жасаған 

қам  қорлығы  ерен.  Оны министр Дархан 

гімеледі. 

Жиынға Халық әртісі Қайрат Байбо-

сынов, Қазақстанның еңбек сіңірген қай-

рат керлері, Жанат Шыбықбаев, Азамат 

Жылтыркөзов, Клара Төлендиева сынды 

өнер тарландары қатысып, жақсы ағаның 

рухына тағзым жасады. Кешке Ілияс аға-

мыздың ұлы Тимур Омаров бастаған 

ұрпақ тары,  туған-туыстары  қатысты. 

Ақмарал БАЯЗИТОВА,

Астана

тақағанын сезген Ілияс 1970 жылдың 16 

шілдесінде амалсыз  ел-жұртқа «Қоштасу 

хатын» жазды. Жаны көзіне көрініп жатса да, 

өзі туралы жақ ашпай кеткен жампоз, туған 

халқының өнеріне пәруана берілген қайран 

қас тұлға еді! Ұлттық мұраға деген жанкеш-

тілік осындай-ақ болар! Тіпті  қарашығы 

мәңгіге қараңғыланар шақта да ел-жұрты-

ның есіл өнерін ойлап жатып көз жұму аса 

сирек құбылыс қой! Осы бақи лық сәтіндегі 

парасат падишасының пейіл – арманын 

ойлағанда, біздің бүгінгі адам айтқысыз 

ұсақталып кеткендігіміз өзегімізді өртейді.

Ілекең 1970 жылдың 19 шілдесінде 

дүниеден қайтты, бар-жоғы 58 жыл ғұ мыр 

кешті. 

Оның қазасын естіген Евней Букетов: 

неліктен осы!», – деп аһ ұрды.

Қимас адамы қайтыс болғанда, елден 

ерек, алабөтен жоқтайтындар болады. 

Мысалы, Бауыржан Момышұлы көз жұм-

ған да дүйім қазақ, орыстың ішінен Дмит рий 

Снегин ғана үш күн бойы көз жасын тия 

алмапты.

жоқ, алайда ақиретке дейін бірге болуға 

серттескен қандыкөйлек досынан айырыл-

ғандай, ерекше  аза тұтқандардың бірі Ғабит 

Мүсірепов еді.

Осы бір қаралы шақта Ғабекеңнің қа сын-

да болған Ғафу ақын сөз зергерінің көңіл- 

күйін былайша баяндайды: «Егізім 

нің 

сыңары еді, мен содан  айырылып тұрмын», 

са 

барып, әрең түзелді. Мен Ғабекеңнің 

қасында жүре жүргелі оған бірнеше жақын 

адамның қазасын көрдім, бірақ мұндай еш 

уақыт егілген емес еді. Мен трибунадан оны 

сүйесіп, түсірістім де, бір көлеңкелі теректің 

түбіне кеп отырдық. Ғабең «Уһ» деп демін 

сонда алды. «Бұл қазақтағы алтаудың біреуі 

еді, өзгесін айтуға болмайды, ешкім сұра-

майды да», – деп, маған не маңайында-

ғылар ға емес, әлдеқандай көзге көрінбейтін 

біреуге айт қандай, өзімен-өзі сөйлегендей 

кейіпке түсіп еді сонда. Мен о жолы оның не 

сөз екенін түсінгенім де жоқ. Бірақ ойымнан 

шықпай қойды. Кейін көп уақыт өткенде 

барып, Ғабең есіне салғанымда, анық емес, 

жәй жобалап қана аңғарту есебінде бірер 

сөз айтқан: «Сен, жұмыртқаны білесің ғой, 

соның ішінде сары уызды білесің, мына 

ұлттың, халықтың  өзі де  бір тұқым болса, 

соның да уызы болады. Ол тұрғанда ешбір 

ұлт құрымақ емес. Ол уызды аз ғана адам-

дар құрайды. Оны тірі пендеге білдірмейді, 

ол Құдайдан басқа ешкім білетін нәрсе емес. 

Олар енді ру, туыс, жер, ауыл деген дерді 

білмейді, бұл өзін-өзі сақтаудың ең жоғарғы 

түріне жатады. Олардың түпкілікті есімі не 

тізімі болмайды, бірі өлсе, бірі туып, 

алмасып жатады», – деп тұспалдап қана 

аңғартқан еді. Және өзінің де оған қо сыла 

алмайтынын білдірген болатын. Мен одан 

сайын бір ғажайып жұмбақ ішінде қалғандай 

болдым...»

Ғафу Қайырбековтің осы бір Ғабең 

аузынан естіген сөздері адамды тылсым әрі 

құпия ой тұңғиығына батырады. Затында, 

Ғабең айтпайды, айтса өңменіңнен өткізіп, 

санаңа жеткізіп, бір-ақ қиып түседі. Дүние 

сырларын алыстан болжайтын сұңғыла жан 

ғой Ғабең, аузына Алла салып отырған 

шығар, миллиондаған қазақтың ішінен, 

солардың уызын құрайтындар тек алтау 

болса, соның бірі – Ілияс Омаров болса, о, 

құдірет, нағыз ұлы бақыт осы емес пе?! Оның 

аңызға айналған тәңірлік әулие бейнесі күні 

бүгінге дейін бізді таңырқатудан танбай келе 

жатқаны сондықтан болар-ау...

Жұмабай ҚҰЛИЕВ

мония мен телеорталық ғимараттары 

салынды. Осы ғаламат құрылыстардың 

барлығында да Ілияс Омаровтың қол-

таңбасы бар. Сондай-ақ 1944 жылы Ал-

ма тыда республикалық ақындар айты-

сын өткізуге, Қазақ мемлекеттік қыздар 

педагогикалық институты мен Құр ман-

ғазы  атындағы Мемлекеттік консервато-

рияның ашылуына, 1949 жылы Мәскеу-

де өткен қазақ әдебиеті мен мәдениетінің 

онкүн 

Ыбырай, Абай еңбектерін хрестоматия-

ларға кіргізуге, Қажым Жұмалиевтің 

Исатай мен Махамбет жөніндегі еңбек-

терін жарыққа шығаруға ұйытқы болды. 

1949 жылы ел қолына тиген «Қазақ КСР 

тарихының» толықтырылған 2-басы-

лымының жауап 

ты редакторы да өзі 

бол ды.

тыңдаушысы, 1955–1961 жж. Солтүстік 

Қазақстан облыстық партия комитетінің 

хатшысы, «Қазақфильм» киностудиясының 

директоры, Қазақ КСР Министрлер 

Кеңесінің кеңесшісі, 1961–1967 жж. Қазақ 

КСР Министрлер Кеңесі Мемлекеттік Жос-

парлау Комитетінің төрағасы.  Қазақ әде-

бие ті мен көркем өнерінің тарихы, жай-

күйі жөніндегі көптеген публицистикалық, 

әдеби-сын еңбектерінің авторы. «Қазақ 

КСР тарихының» толықтырылған екінші 

басылымының жалпы редакциясын бас-

қар ды. І.Омаров Ленин орденімен, үш рет 

Еңбек Қызыл Ту орденімен, «Құрмет Бел-

гісі» орденімен және медальдармен мара-

патталған.  «Әдебиет туралы ойлар», «Сер-

пін», «Шабыт шалқары» сынды әдеби сын 

кітаптары кең таралған.

Мансұр ХАМИТ (фото)

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№185 (867) 

бейсенбі

А

Алаш ары

арын қ

 жендеттер бірін 

қалдырмай қырып тынды, ал олардың ізін 

ала келген, сұрқия саясат сойқанымен алы са 

жүріп, соқталы істер тындырған сайып-

қырандарды қайда қоямыз?

Бір қарағанда бүгінде аштан өліп, көштен 

қалғандай ештеңеміз жоқ, бірақ көңіліміз 

алаң, жүрегіміз күпті, к

к

өк

ірек

те б

ір

ір

д

ер

т 

т

бар

сияқты. Ол дерт мы

ы

на

на

у

–

қа

қа

зірг

і

і

а

за

қ

қ

шешендік, қазақы сақилық, мәрттік, 

даналық, ізгілік сияқты қасиетті қағидаттар 

жойылу үстінде.

Міне,  біздің егілуіміздің, зарығуымыз-

ды

дың 

сы

сы

ры

о

сы

сы

нд

а!

Жа

Жа

рт

ы

құ

құ

дай

Хр

Хр

ущ

е

көрсеткен иманды болғыр Жұмабек Тәше-

нов, белгілі бір кезеңдерде ұлт мәдениетін 

өрге өгізше сүйреген «Темір нарком» 

Темірбек Жүргеновтей қайсар  басшылар, 

әдебиеттегі аракідік күмпиіп шыққан «ши-

қан дардың» өңезін сылып

ып

 оты

ра

р

қ

йр

ан

ан

Мұхтар, Сәбит, Ғабит

итте

те

рд

ей

ей

тур

а

би

ле

р,

даңғой Хрущевтің ө

і

зін дипломатиялық

талай күйіп тұрған мәселелерін табан ас тын-

да шешіп беретін, өзінің аяғына бәтең кесінің 

шегесі  кіріп, ақсаңдап жүрсе де, жаңа аяқ

ки

к

ім алайық 

де

д

ба

ба

сқ

ас

ын

ын

алғ

ан

ан

ша,

со

л 

ақ

а

жа

жа

ғд

ай

ы

ы тө

ме

н

қа

қа

за

қ

ст

студент теріне  бер!», 

қайда бүгін?!

Тамырынан толғап тартып қарайықшы, 

біз осындай естанды халге қалайша тап

болдық?

Биыл Ахмет Байтұрс

ын

ын

ұлы

құ

құ

ра

ст

ыр

ыр

ға

н,

ұлтымыздың сауатын

а

а

шу

ға б

ас

ас

тау

бо

лғ

ан

, 

қаласында басылып шығып, елінің қолына 

тигеніне 100 жыл, мемлекет қайраткері

Д.Қонаевтың, өнер  жұлдыздары – Күләш 

пен Шараның, сан қырлы талант, ұлт 

ма

мақт

ан

ан

ыш

ы

–

–

Іл

ия

с 

с 

Ом

ар

овтың туғанына 

10

10

0 

жы

л 

то

олд

ы.

ы.

дарымен жағаласа жүріп, пенде шіркін мой-

нындағы аманаттың бәрін тап-тұй нақтай 

орындай ала ма? Жоқ, орындай алады екен. 

Оған куә Ілияс Омаровтың күреске, ізденіске, 

біреуге қамқор болуғ

ғ

а,

а,

с

өз

  бен сер

р

тк

к

е

беріктік, кемел ойла

рғ

рғ

а

то

лы

лы с

ар

ар

аб

да

л

ғұмыры дер едік.

өткен  ұлт зиялыларының  бірде-бірінде де 

бақытты  балалық шақ мүлде  болмаған 

сияқты.

а

й

баланың қайғырып, мұңға 

ба

ба

тқ

ан

ан

ын

к

өр

өр

гі

м

ке

лм

ей

ей

дә

ә

тім шыда

ма

ай

Б

а

нақақ көз жасының алдында бүкіл дүниенің 

байлығы түкке тұрмайды», – деген еді бір 

кез де жетім балалар жайында Ф.Достоевс-

кий.

Ілияс Омаров әкесінен ана құрсағында

, 

шешесімен жеті жасын

да

да м

әң

әң

гі

ге

қ

қ

ош

та

ст

ст

ы. 

ко

в 

те

1

93

1

жы

жылы

т

уа

сала әкесінен айырылады, жеті жасында 

шешесі қаза болып, жетім қалады. Қандай 

ұқсастық!

Панасыз қалған Ілияс әуелі нағашы-

ларының қолында, кейін балалар  үйінде  

тә

тәрб

ие

ие

ле

не

ді

ді.

Мі

не

,

,

ос

ыл

ай Құдайдан бас қа 

же

жебе

уш

уш

іс

і 

жоқ

қа

қа

рш

ад

ай

ай

арқасында тас жарды, кез келген адам ның 

түсіне кірмейтін  биіктерге көте рілді. 1930 

жылғы 13 мамырда Ілекең ком 

муна 

мектебін тәмамдап, Ташкенттегі Орта Азия 

түседі. Институтты үздік бітірген 21 жастағы 

комсомол мүшесі І.Ом

а

а

р

в

көп кешікпей

ей

 

Қызылорда сауда  те

хн

хни

ку

ку

мына

д

дир

ек

ек

тор

болып тағайындалады. Ол жиырма жасынан 

бастап қоғамдық істерге белсене араласып 

кетті. Есейе келе екі рет министр, екі рет 

облыс тық  партия комите тінің бірінші хатшы-

сы,  бір рет рес пуб лика  партия  комите тінің 

ха

х

тшысы бол ды

.

Ос

ы

ы

қы

зм

ет

ет

терд

ің

ің

б

әрінде де қайран 

 тек

со

л саланың шенеунігі емес, 

мидай араласып, мұқтаждықтарын табан 

астында шешіп беріп отырды. Аяулы азамат-

тың  ұлт  руханиятына жасаған көл-көсір

еңбе гі  күні бүгінге дейін қ

қ

ұс ж

олындай сай-

рап жатыр.

Не құдіреті  бар екенін білмеймін, тіпті

Исмаил Юсуповтың кезінде жәй бір кеңесші 

болып төмендеп қалғанның өзінде Ілекеңді 

басшы, қосшы атаулы құрақ ұшып сыйлап

тұрыпты. Бар мәселе – шынысы қалың,

үлкен

н

кө

зі

з

лд

ір

ік

ік

а

ст

ын

ы

да

ғы

н

н

ұр

лы

,

ме

йірбан 

дер

і

і

кі

м-

кі

мд

і бо

лса 

да а

лғ

лғау

сы

з

лап, бауырындай шүйіркелесіп кететіндігін де 

болса керек.

Біз  бүгінде өткен ғасырдың  50-70

жылдары аралығында қазақ әдебиетінің,

өнерінің дамуына Омаровтың өте-мөте

ру

ру

ха

ни

и

қа

қа

нымы

з

аб

за

зал.

Ол өз кезегінде Абай, Сәкен, Ілияс,

Бейім бет, Мұхтар, Сәбит, Ғабит, Ғабиден,

Асқар, Тайыр, Ғали, Әбділда, Бауыржан, 

Қасым, Жұбан, Баубек, Әбдіжәміл, Тахауи, 

Сырбай, Зейнолла, Сафуан, Қайнекей, Ғафу,

Әнуар,

,

Ж

ай

й

жа

с, Қадыр, Тұман-

С

С

әк

ен

Ж

Жүн

іс

ісов

ш

шығ

ар

ар

ма

ла

ры

н

шебер

бі

рге, жетіс

тіктер

ін хат арқылы

немесе құнды мақалаларында тал ғам паз-

дықпен айшықтап отырды. Ілекеңнің сәулелі

жанары түн түнегін қақ жарып қана қоймай,

оның қалтарыс қойнауларын түгел қамтитын 

аса қуатты прожектор тәрізді еді.

Өзін әсте әдебиет сыншысымын деп 

ес

ес

еп

те

е

й

іл

І

І

еке

ң 

ң

өз

ін

ің

ің

ым

м 

поэз

ия

ия

жөнінде келелі пікір  айттым деп ойлаған

емеспін, ал бірақ өлеңдерді көп оқитыным 

рас. Тек бір өзіме ұнаған өлеңдер жөнінде

азды-көпті пікірімді қағазға түсіретінім бар.

Ондағы ойым: бір жағынан жақсы ақынға

оқыр

р

ма

ндық

р

р

из

ал

ығ

ығ

ым

ды

б

б

л

ді

ру

у

екін

ші ж

ағ

ағ

ын

ан

,

ке

йд

йде 

кө

ңі

л

л

шірк

ін

ін

ә

дебиет 

мелеп, қанаттандырып жібергісі кеп тұрады. 

Қаптаған цифрлардың арасынан кейде 

мойнымыз көтерілсе, еріксіз көзіміз әдебиет-

ке түседі. Кейде сүйсіне қарасақ, кейде күйі-

не қ

ар

р

ұ

рғ

ан

н

да

й

жү

де

у,

у,

ер

ді

к

к

өр

ге

н-

н-

й

жарқыл-

кезде өзің жазғаннан кем қуанбайсың», – 

деп сыр ақтарады. Тіпті дү ние ден  қайтар

алдында Ғафу Қайыр бековке сәлем айтып:

«Өлең оқ

оқ

ығ

ым

ы

ыр

, жаңа кітабыңды 

п

жі

бе

бе

рш

і»

,

–

де

уі

н

нағ

ыз

ыз ә

де

де

би

ет

ші

ш

жанк

еш

еш

ті

лі

ем

ем

ей, 

неме

не

не

?!

 Әсіресе, Ілекеңнің М.Әуезов, Ғ.Мүсі-

дағы талантына таңғалмасқа  болмайды. 

А.Фадеевтің, Л.Леоновтың, М.Шолоховтың 

әйгілі  романдарын  бұтарлап отыры

р

п

са

ра

ра

а

ғанын қайда қоямыз? Мұ

нд

нд

ай

б

үг

үг

е

-ш

іг

ігес

іне дейін қопара көрсетк

ен

ен з

ер

ер

делі

еңбек дәл сол тұста қазақ әдеби сынында

ойлы орыс зиялыларының бірегейі Наталья

Сацтың өзі Ілекеңе арнайы хат жазып: «Мен

сіз арқылы Л.Леоновты тереңірек түсіндім»,  

дегені

д

д

а

ын

қ

қ

ұд

ір

ет

ет

н

м

ой

ой

ын

да

у 

у 

ем

ес пе?