Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет
жүктеу/скачать 10,9 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Момышұлы: «Ілияс – ақыл мен адал жүректен жара р лған жан», – деген екен. . Қа
- Ақмара р л БАЯЗИТОВА
«Ұ «Ұлы лы т т өң өңке ке р рістер заманы титандар туғызады» деп еді бір кезде Ф.Энгельс. Айтса айтқандай, адамзат баласы- ның қу жанын шүберекке түйгізіп, бір та а ры ры ны ны ң қауы у - зына сыйғы ы зғ зған ан ә ә йг йгіл іл і і ХХ ХХ ғасыр қазақ топырағында да небір жайсаңдар мен жампоз- дарды дүниеге әкелді. Ақ патша зұлымдығына қарсы бас көтерген, өмірі сескенуді бі б лм лм ей ей ті ті н, н, қ қ аһ а ар а мандықтың кө кө ке кесі сі н н кө кө рс рс ет етк кен дала жолбарыстарын айтпағанның өзінде, кешегі Алаш кемеңгер- лерінің ұлт үшін атқарған кемел шаруалары, ірілігі, мемлекет, халық үш ү ін қандай көр азапқа б б ол олса са д д а а ба ба с с ті ті гу гу і, і, жойқын тәу у ек екел ел ге ге б б ар ар уы уы еріксіз жанарыңа жас келтіре- ді, көңіл құрғыр босап қоя береді, іштей жан-жүрегің езіліп, егілесің... ТАҒЗЫМ
Биыл мем мле ле ке ке т т жә жә не не қ қ оғ оғам ам қайраткері, әдебиет сыншысы, публицист Ілияс Омаровтың туғанына – 100 жыл. Қазақ басына туған алмағайып заманд нд а халқының бар ау ау ыр ыр тп тпаш аш ыл ыл ығ ығ ы ын өзі көтерген қара нардай ұлын еске алды. Қазаққа жасаған жақсы ісін бір ауыз сөзге сыйдырған Бауыржан Момышұлы: «Ілияс – ақыл мен адал жүректен жара р лған жан», – деген екен. . Қа Қасы сы м м да да қасқайып: «Т Т анымай й мы н, қанықпын сыртыңыздан, мен ризамын еліме ұл туғызған», – деп Алаштың жоғын жоқтаған Ілияс Омаровқа жыр шу шу ма мақт қт ар ар ын ын т т өг ө ілткен. Ас А таналықтар арда ұлын еске алу үшін Күләш Байсейітова атындағы Ұлттық опера және балет театрына ағылды. Ілияс Омар- ұ лының ғибратты ғұмырынан мол мағлұ- мат тар мен сыр шерткен мән-мағынаға толы кеш «Руханият сардары» деп айдар- лан ған екен. Қазақт қт ың ың м м әд әд ен ен ие ие ті ті м м ен ен ө ө не не - - ріне ерек көзқараспе пе н, ы ы қы қы ла ла сп сп ен ен қар арағ
ағ ан ан Ілияс Омаровтың есімі еліне елеулі. Өл- шеу сіз еңбегі әмбеге аян. Қазақ киносын алға сүйретіп, цирк, эстрадалық жанр, театр саласына жаңа леп әкелген арда аз аз
ам ат ат ты ы ң ң ке кез
з ке ке лг лг ен н саладан білімі бар ед ед
і Қ Қ аз азақ
ақ қа қа к кер
ер ек ек к ке езінде экономист те, ақын да, жазушы да болды. Ұлттық маңызы бар істерге ұйытқы болды. Биыл осы тұлғаның 100 жылдық мерейтойының еліміздің барлық өңірінде өткені мәлім. Солардың ең сүбеліс іс і і мә ә де де ни ни ет ет ж ж ән ән е е ақ ақ - парат министрі Дар р ха ха н н Мы Мыңб
ңб ай ай ды ды ң ң қа қа ты ты - - суымен кеше Астанадағы К.Байсейітова атындағы Ұлттық опера және балет теат- рында ұйымдастырылған рухани кеш бол- ды. Ең алдымен жұрт назарына бейне- сюжет тарт рт ылып, елімізге белгілі өнер ад ад ам ам д д ар р ын ының ың
ай ай тқ тқ ан а естеліктері Ілияс Ома ровтың азаматтық тұлғасын айшық- тай түсті. «Ілияс ағамыз қай жағынан алса да жан-жақты, әр саладан білімі бар қа- зақтың атпал азаматы еді. Әсіресе Ұлттық киностудияда және Мәде д ниет министр- лігінде қызмет атқ қ ар арға ға ны ны нд нд а а ха ха лқ лқ ы ы үш
үш ін ін жемісті істер тыңдырды. М Мәдениет қай й - раткерлеріне деген көңілі бөлек болатын. Мәселен, Евгений Брусиловский, ағайын- ды Абдуллиндер, Дина Нұрпейісова баста- ған өнер саңлақтары Ілияс Омаровтың кө кө п п кө кө ме ме гі гі н н кө кө рд рд ік ік . Жа Ж стайынан әке жы- лу лу
ын а ан қ қол
ол ү ү зг зген
ен с с о ол кездегі жастарға Ілияс Омаров әкедей қамқор болған еді», – дейді көзіне жас алып естелік айтқан КСРО Халық әртісі Бибігүл Төлегенова апамыз. Расында да, тау тұлғалы азаматтың жекелеген өнер ада дамд мдар
ар ын ын а а ға ға на на е еме
ме с, с, тұтастай ұлт өнері рі не
қа қаты тыст ст ы ы жа жа са са ға ға н н
қам қорлығы ерен. Оны министр Дархан Мыңбай салтанатты кеште кеңінен әң- гімеледі. Да Да рх р ан М М ЫҢ ЫҢ БА БА Й, , ҚР Қ мәдениет және ақ ақпа па ра рат т ми мини нист ст рі рі: : – Ең әуелі Ілияс Омаровтың ұлтын жанындай жақсы көргендігін, елін ерекше құрмет тұтқан елшілдігін, қайраткерлігін кейінгі жастардың санасына сіңіруімі мі з з ке е ре р к. Жастайы ы - нан ананың аял л ы ы ал ал ақ ақ ан анын ын ан ан , , әк әкен ен ің ің ыстық ықыласынан айырылып, жетімдіктің ащы дәмін татса да, оның өмірге деген ұмтылысы, білімге деген құштарлығы Ілияс ағамызды биік белестерге жетелеп отырды. Абзал ағ ағ ам ам ыз ыз ды ды ң ң қа қа за за қ қ ха х лқы үшін жасаған иг игі і іс сте те рі рі ө өлш лш еу еусі сі з з. Қазақ экономи- касының дамуына айрықша үлес қосып, бұған қоса мәдениет майтал- мандарына, әдебиетші-жазушыла- рымызға, тарихшыларымызға қорған болғаны мәлім. Тәуелсіз еліміздің іргетасын қалауғ уғ а а ө өлше ше ус ус із із е е ңб ңб ек ек сіңірген Ілияста ай й қа қа ра ра н нар ар ұ ұ лд лдар р ын ын қазақ қашанда жадында сақтауы тиіс. Жиынға Халық әртісі Қайрат Байбо- сынов, Қазақстанның еңбек сіңірген қай- рат керлері, Жанат Шыбықбаев, Азамат Жылтыр р
кө зо з в, , Кла л ра Төлендиева сынды өн өнер
ер т тар
ар ла ла нд нд ар ар ы ы қа қаты тысып, жақсы ағаның рухына тағзым жасады. Кешке Ілияс аға- мыздың ұлы Тимур Омаров бастаған ұрпақ тары, туған-туыстары қатысты.
та та қа қа ға ға ны ны н н сезген Ілияс 1970 жылдың ң 1 1 6 ші ші лд лд ес есін ін де де амалсыз ел-жұртқа «Қош ошта та
су
хатын» жазды. Жаны көзіне көрініп жатса да, өзі туралы жақ ашпай кеткен жампоз, туған халқының өнеріне пәруана берілген қайран қас тұлға еді! Ұлттық мұраға деген жанкеш- тілік осындай-ақ болар! Тіпті қарашығы мәңгіге қа а ра ра ңғ ғ ыланар р шақта та да ел-жұр ұр ты-
ның есіл л ө
ө не не рі рін
н ой ой ла ла п п жа жа ты тып п кө кө з з жұ жұ му му аса
сирек құбы б лы с қой! й! О
Осы б бақи лық сә і тіндегі
парасат падишасының пейіл – арманын ойлағанда, біздің бүгінгі адам айтқысыз ұсақталып кеткендігіміз өзегімізді өртейді. Ілекең 1970 жылдың 19 шілдесінде дү д
ке ке шт шт і. і. Он Оның ың қ қазасын естіген Евней Бук ук ет
ов: : «Жұрттың иті өлгенде, біздің китіміз өлетіні неліктен осы!», – деп аһ ұрды. Қимас адамы қайтыс болғанда, елден ерек, алабөтен жоқтайтындар болады. Мысалы, Бауыржан Момышұлы көз жұм- ған да дүй ү ім ім қаз
аз ақ ақ, , ор ор ыс ыс ты ы ң ң іш іш ін н ен ен Д Д ми м т т рий Снегин ғ ғ ан ана
а үш үш к күн
үн б б ой ой ы ы кө кө з з жа жа сы сын н тия
алмапты. Ілекеңді жоқтаған адамда қисап болған жоқ, алайда ақиретке дейін бірге болуға серттескен қандыкөйлек досынан айырыл- ғандай, ерекше аза тұтқандардың бірі Ғабит Мү Мү сіре р пов еді. Ос Осы
ы бі бір р қаралы шақта Ғабекеңнің қа қа с
ын - - да б болған Ғафу ақын сөз зергерінің көң і іл-
күйін былайша баяндайды: «Егізім нің
сыңары еді, мен содан айырылып тұрмын», – дегенде денесі қозғалақтап, қи са йып
барып, әрең түзелді. Мен Ғабекеңнің қасында жү жү ре
ж ж үргелі оған бі б рнеше жақын адамны ы
ң қа қа за за сы сы н н кө көрд рдім
м , , бі бі ра ра қ қ мұ мұ нд ндай ай еш
уақыт ег г іл ілге ен н ем ем ес ес е е ді ді. Ме
Мен н тр тр иб ибун ун ад ад ан ан оны
сүйесіп, түсірістім де, бір көлеңкелі теректің түбіне кеп отырдық. Ғабең «Уһ» деп демін сонда алды. «Бұл қазақтағы алтаудың біреуі еді, өзгесін айтуға болмайды, ешкім сұра- майды да», – деп, маған не маңайында- ғы ғы ла ла р р ға ға е е ме м с, әлдеқандай көзге көрінб б ей
ті н бі бі ре ре уг уге
е ай айт
т қандай, өзімен-өзі сөйлеге ге нд нд ей ей кейіпке түсіп еді сонда. Мен о жолы оның не сөз екенін түсінгенім де жоқ. Бірақ ойымнан шықпай қойды. Кейін көп уақыт өткенде барып, Ғабең есіне салғанымда, анық емес, жәй жобалап қана аңғарту есебінде бірер сөз айтқ қ ан ан : : «С «Сен
ен , , жұ жұ мы мы рт рт қа қа ны ны б б іл іл ес ес ің ғой,
соның іш іш ін інде
де с с ар ары
ы уы уы зд зды
ы бі бі ле лесі
сің, ң, м
м ына
ұлттың, халықтың өзі де бір тұқым болса, соның да уызы болады. Ол тұрғанда ешбір ұлт құрымақ емес. Ол уызды аз ғана адам- дар құрайды. Оны тірі пендеге білдірмейді, ол Құдайдан басқа ешкім білетін нәрсе емес. Ол Ол ар ар е е нд д і ру, туыс, жер, ауыл деген де е рд рд і б білм лмей
ей ді ді , , бұ б оға ға
рғ ы ы түріне жатады. Олардың түпкілікті есімі не тізімі болмайды, бірі өлсе, бірі туып, алмасып жатады», – деп тұспалдап қана аңғартқан еді. Және өзінің де оған қо сыла алмайтынын білдірген болатын. Мен одан сайын бір ғажайып жұмбақ ішінде қалғандай болдым...» Ғафу
фу Қ Қай айыр ыр бе беко ко вт втің ң о
о сы сы б б ір ір Ғ Ғ аб а ең аузынан н е
ес ті тіге е н н сө сөзд зд ер ер і і ад д ам ам ды ды т т ыл ылсы сы м м әрі құпия ой тұңғиығына батырады. Затында, Ғабең айтпайды, айтса өңменіңнен өткізіп, санаңа жеткізіп, бір-ақ қиып түседі. Дүние сырларын алыстан болжайтын сұңғыла жан ғой Ғабең, аузына Алла салып отырғ р ан
шы шы ға ға р, р, мил и лиондаған қазақтың іші ші не не н, н,
со со ла ла рд рдың ың уызын құрайтындар тек а а
лт ау ау болса, соның бірі – Ілияс Омаров болса, о, құдірет, нағыз ұлы бақыт осы емес пе?! Оның аңызға айналған тәңірлік әулие бейнесі күні бүгінге дейін бізді таңырқатудан танбай келе жатқаны сондықтан болар-ау...
мония мен телеорталық ғимараттары салынды. Осы ғал ам ам ат т қ қ ұр ұр ыл ыл ыс ыс та а рд рд ың ың
барлығында да Іл Іл ия ия с с Ом Омар
аров ов ты тың ң қо қо л- л- таңбасы бар. Сондай-ақ 1944 жылы Ал- ма тыда республикалық ақындар айты- сын өткізуге, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық институты мен Құр ман- ғазы атындағы Мемлекеттік консервато- ри ри ян ян ың ың а ашы шы лу лу ын ына,
а 1949 жылы Мәскеу- де ө тк
ен қ аз а ақ ә әде б биеті мен мәдениетінің онкүн дігін ұйымдастыруға, Шоқан, Ыбырай, Абай еңбектерін хрестоматия- ларға кіргізуге, Қажым Жұмалиевтің Исатай мен Махамбет жөніндегі еңбек- терін жарыққа шыға ға ру
ға ға ұ ұ йытқ
қ ы бо
бо лд лд ы. 1949 жылы ел қ ол олын
ын а а ти тиге ге н н «Қ «Қ аз а ақ ақ К КСР
СР
тарихының» толықтырылған 2-басы- лымының жауап ты редакторы да өзі бол ды. жанындағы Жоғары партия мектебінің ты тыңд
ңд ау ау шы шы сы сы , , 19 19 55 55 –1 – 96 9 1 жж. Солтүстік Қа Қа за за қс қс та тан
н об облы
лыст ст ық ық п п артия комитетінің хатшысы, «Қазақфильм» киностудиясының директоры, Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің кеңесшісі, 1961–1967 жж. Қазақ КСР Министрлер Кеңесі Мемлекеттік Жос- парлау Комитетінің төр р ағ а ас ас ы. Қазақ әд д е- е бие ті мен көркем өн өн ер
ін ің ің т т ар ар их их ы ы, ж ж ай ай - күйі жөніндегі көптеген пу б блицистикалық, әдеби-сын еңбектерінің авторы. «Қазақ КСР тарихының» толықтырылған екінші басылымының жалпы редакциясын бас- қар ды. І.Омаров Ленин орденімен, үш рет Ең Ең
бе к к Қы Қы зы зы л л Ту Ту о о рд рд ен е ім і ен, «Құрмет Бел- гі гісі
сі» » ор ор де дені німе ме н н жә жә не не м м ед е альдармен мара- патталған. «Әдебиет туралы ойлар», «Сер- пін», «Шабыт шалқары» сынды әдеби сын кітаптары кең таралған. Мансұр ХАМИТ (фото) ұр ф
|