«Қолжетімді баспана» бағдарламасына ену үшін азаматтың бес

өткенде ғана қабылданды. Енді оған 

өзгерістер енгізудің реті жоқ деп 

есептеймін. Биылғы кезеңде осы талап 

бойынша құжат қабылданып, үй берілуі 

тиіс. 

ерекше статусы туралы» Заңға өзгерістер 

енгізілейін деп жатыр. Егер осы заң 

қабылданса, жергілікті әкімдік мәслихат 

депутаттары арқылы «Қолжетімді бас-

панаға» қол жеткізу үшін бесжылдық 

тұрақты тіркеуге қатысты мәселені өздері 

шешіп алуы мүмкін. Дегенмен ол заң әлі 

қабылданбайды. Егер бұған қатысты 

заңдық құжат бізге келетін болса, онда 

бесжылдық тұрақты тіркеуге қатысты 

мәселе көтерілетін болса, мен ол заңға 

қолдау білдірмеймін. Өйткені Қазақстанда 

Ата Заң бар, ал әр әкімдік өз жерінде заң 

шығара беретін болса, онда не болғаны? 

Сондықтан мен мұны қолдамаймын.

МЕРЕЙ

қамтамасыз ету жөніндегі тәуелсіз агенттігі 

жүргізген.

Бәсекеге түскен университеттердің 

жеңімпаздарын анықтауға Парламент 

депутаттары, атқарушы және заң шығарушы 

билік өкілдері, ғылым, білім, мәдениет, 

әлеуметтік сала мамандары, түрлі компания 

қызметкерлері тартылыпты. 

Еліміздің Бас рейтингі республикадағы 

65 ЖОО арасында өткізілген. Оған 

көпсалалы – 19, техникалық – 14, 

гуманитарлық-техникалық – 15, 

медициналық – 6, педагогикалық – 9, өнер 

бағытындағы 3 университет пен институт 

қатысқан (www.nkaoko.kz/ rankings).

 Өздеріңізге мәлім, қазір елімізде жалпы 

ЖОО саны 150-ге жуық. ҚР Білім және 

ғылым министрлігі биыл олардың 29-ын 

жабамыз деп отыр. Әрине, сапасына қарап.

Бас рейтингі жеңімпаздарын бағалау 

жүйелі алты талап бойынша жүргізілген. 

Олардың ішінде ғылыми жұмыстарын 

шетелдің тануы және бітірген мамандардың 

бәсекеге қабілеттілігі секілді көрсеткіштер 

де бар.

ситеттері арасында бас жүлдені Л.Н.Гумилев 

атындағы Еуразия ұлттық университеті алып 

отыр. Одан кейінгі орындарды сәйкесінше, 

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық 

университеті, Е.Бөкетов атындағы Қара-

ғанды мемлекеттік университеті және 

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан 

университеті иеленген.

Рүстем ӘЛҚОЖА

Еуразия университеті – жеңімпаз

Еліміздің жоғары оқу орындарының білім, ғылым қызметін 

айқындайтын Бас рейтинг қорытындысы жарияланды. Бұл жолы 

көшбасшы  Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті деп 

танылды.

Шағын қала мәртебесіне ие Қандыағашта ауызсу тапшы. Әсіресе 

қаланың көне бөлігіндегі Байғанин, Степная, Есет батыр көшелерінің 

тұрғындары аптап ыстықта бір тамшы суға зар болып, күн бойы өрт 

сөндіргіш машиналарын телміріп күтумен болады. Тұрғындар жылда 

көктем, жаз айлары болса болды, көретін күндері осы деп зар илейді.

Облыста майлы дақылдардан дайын 

өнім шығаратын екі шағын зауыт бар. Әрі 

осы салаға там-тұм үлес қосатын, яғни 

мақсарыны алғашқы өңдеуден өткізетін 

үш шағын цех бар. Облыс орталығындағы 

қуаттылығы жылына 3 мың тонна майды 

құрайтын «Палуанов» ЖШС-і бар. Оның 

ішкі сұраныстың 30 пайызын өтей алатын 

мүмкіндігі бар. Алайда аяқтан шалатын 

кедергілердің кесірінен қанатын кеңге 

жая алмай отыр. Жеке кәсіпкер Барысбек 

Палуанов зауытын банктен несие алу 

арқылы ашқан болатын. Несиенің үлкен 

пайыздық көлемі де титықтатары сөзсіз. 

Соның салдарынан өрісін кеңейте алмай 

отырған жайы бар. Осы кәсіпорынға 

бәсекелес бола алатын ірі зауыттың бірі 

«Төлебай май» ЖШС-і де ішкі сұраныстың 

30 пайызын жабуға шамасы келер еді. 

Оның да шикізат тапшылығы аяғын 

тұсаулап отыр. Егер осы екі кәсіпорын 

облыс тұрғындарының сұйық майға 

деген сұранысының 60 пайызын жауып 

отырса, «мұртымызды балта шаппасы» 

анық. Онда импортный майларды дүкен 

сөрелерінен түре қуып шығуға шама 

келер еді. Алайда... Шу, Меркі және 

Байзақ аудандарындағы шағын цехтар 

майлы дақылдарды алғашқы өңдеумен 

ғана шектеледі. Асқатық майды өндіруде 

әсіресе оңтүстікқазақстандық кәсіп-

керлердің асығы алшысынан түсіп тұр. 

Жамбылдағы дүкен сөрелерін де, базар 

атаулыны да жаулап алған өнімдердің 

дені негізінен осы көрші облыстан 

жеткізіледі. Сондай-ақ ресейлік өнім-

дердің де бәсі басым. Әзірге облыстың 

80 пайыз сұранысын солар өтеп отыр. 

Үкімет майлы дақылдарды, соның 

ішінде мақсары өсірушілерге әр гек-

тарына 5 мың теңгеден субсидия беруде. 

Кейінгі кезде майлы дақылдарға көптеп 

көңіл бөлудің арқасында мақсары 

өсіруге құлшыныс білдірушілер көбейді. 

Облыста майлы дақыл егетін егістіктің 

көлемін 90 мың гектарға жеткізу 

жоспарлануда. Егер мақсарышы ағайын 

білек сыбана жұмыс істесе, әр тоннасын 

35-40 мың теңгеге пұлдап, қарық 

болмақ. Оның сабаны да мал семіртуге 

сеп. Сондықтан мақсарының дәні де, 

сабаны да жерде қалмайды. Әзірге 

мақсары өсіру Шу, Жуалы, Т.Рыс құлов 

аудандарында ғана дамып келеді. Жері 

құмды, сортаңды Мойынқұм ауданы 

ғана мақсары егуге қолайсыз аймақ 

саналады. Қалған барлық аудандарда 

егіп, мол өнім алуға мүмкіндік те мол. 

Минуттан мысқал ұрлаған шаруақор 

адамның қулығы да, кейінгі кездері 

бидай, арпа егетіндер осы мақсарымен-

ақ май шайқауға болатынын бағам-

дағандай да. Өйткені дәнді дақылдарды 

өткізуде кедергілер көп. Кейде қамбаға 

сыймай қалады, кейде далада қалып 

шіриді. Әйтеуір бітпес жыры көп. Ал 

мақсарыны өңдеп, өнім өндіретін 

зауыттар аранын ашып, шикізатқа 

шөліркеп отырады. Әйтеуір жерде 

қалмайтыны анық. 

Мақат ПІРІМҚҰЛОВ, 

диқан: 

– Соңғы жылдары бас көтерген 

мәселенің бірі – мақсары тұқымының 

ұсақталып кетуі. Қолда бар ұрықтың дені 

жыл сайын еге берген соң, азғындауға 

ұшыраған. Шетелдерден аса қажетті 

тұқымдықты алу оңай емес. Сапалы 

тұқым мол өнім алудың кепілі екені рас. 

Оның үстіне, майлы дақылдарға жаудай 

тиетін зиянкестер де көбейіп кетті. Түрлі 

химиялық препараттар шашпаса, дәнін 

түгін қалдырмай жеп қояды. Ол дәріңіз 

де арзан тұрмайды. Аталған мәселелер 

шешімін тапса, мақсарыдан көп өнім 

жинауға кепілдік те мол болмақ. 

Тараз

Тұрғындар бұл мәселе бойынша 

жергілікті әкімдік пен қаланың көне аумағын 

ауызсумен қамтамасыз етуге тиісті «Темір-

жолсу» мекемесінің табалдырығын тоз-

дырып болған. Алайда әлі күнге дейін 

мәселенің шешілетін түрі жоқ. Жуырда 

аудан әкімдігі мәселені өздерінше шешкен 

болып, тұрғындарға ауызсуды өрт сөндіргіш 

машинамен жеткізіп беру жағын 

ұйымдастырыпты. Бұл санитарлық талапқа 

сәйкес келмейді, бірақ амал жоқ. Содан 

бері тұрғындар «қызарған» өрт сөндіргіш 

машинаны аңдып әлек, көрсе болды, 

«қызыл машина келе жатыр» деп, 

шелектерін ала жүгіреді. 

«Теміржолсу» мекемесі учаскесінің 

мастері Владимир Иушин қаланың жоғарғы 

жағындағы тұрғындар ауызсуды бау-

бақшаларын суару үшін пайдаланғандықтан, 

судың қысымы азайып, төменгі жақтағы-

ларға жетпей жатады деп түсіндірді. Алайда 

жергілікті әкімдік өткен жылдары бұл 

көшелердің бойымен жаңа су құбырларын 

жүргізген. Бірақ әлі күнге дейін ол 

пайдаланылмайды. Бүкіл қалаға ауызсу 

көне су құбыры арқылы тарайды.

Анығында, жаңа су құбырлары өткен 

жылы іске қосылған, алайда тендерде ұтып 

алған мердігер «Азия Элит Сервис» ЖШС-

нің барлығын шала-шарпы жасап кетіпті. 

Соның салдарынан жаңа құбырлардың 

бойымен су мүлдем жүрмей қалған. 

Әкімдіктегілер суды құбырмен айдау үшін 

тапсырыс беріп, Италиядан насос алдырт-

пақшы. Ісін шала бітірген мердігер болса, 

ақшаны қалтаға басып, тайып тұрған. Шала 

- шарпы жасалған су құбырын қабылдап 

алған жергілікті әкімдік арада ай өтпей 

жатып әлгі ЖШС-ті бірнеше мәрте сотқа 

беріпті. Енді ол іс облыстық сотқа жөнел-

тілген. Сөйтіп, мердігердің шала ісін қайта 

жасатуға күштері келер емес. Сонымен 

жаңа су құбыры Қандыағашқа тіпті қым-

батқа түсті. Ең бастысы, тұрғындар оның 

қызығын көре алмай, күні бүгінге дейін су