Республикасы білім жəне ғылым министрлігі ы. Ə. Əміреев, Ж. Ы


-кесте. Кəсіпорынның жұмыс



бет116/184
Дата06.01.2022
өлшемі1,16 Mb.
#11524
түріОқулық
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   184
Байланысты:
Әлеуметтік-экономикалық статистика. Оқулық. Оқулық. Оқулық

-кесте. Кəсіпорынның жұмыс істеу көрсеткіштері, мың теңге




Көрсеткіштер

Жоспар бойынша

Нақты шығарылған өнім көлемі жоспарлық көр- сеткіш есебінде

Нақты шығарылғаны

Сатылған тауарлы өнімнің өзіндік құны


∑zжqж = 9200,0


∑zжqн = 9720,0


∑zнqн = 9630,0

Сатылған тауарлы өнімнен түскен түсім

∑pжqж = 9936,0




∑pжqн = 10502,4


∑рнqн = 10410,0

Сатылған тауарлы өнімнен алынған пайда

∑пжqж = 736,0


∑пжqн = 782,4


∑пнqн = 780,0


мұнда п – алынған пайда.



Кесте көрсеткіштерін қолдана отырып, олардың өзгеру əсер- лерін жеке есептейміз:

а) нақты пайданың жоспардан абсолюттік ауытқуы:

∆П = ∑пнqн – ∑пжqж = 780,0 – 736,0 = 44,0 мың теңге; ə) көтерме саудадағы баға өзгерісінің нақты пайданың



өзгеруіне əсері:

∆П1 = ∑рнqн – ∑pжqн = 10410,0 – 10502,4 = - 92,4 мың теңге; б) өзіндік құн өзгеруінің əсерінен алынған нақты пайда:

∆П2 = ∑zжqн – ∑zнqн = 9720,0 – 9630,0 = 90,0 мың теңге; в) жоспарлы бағаны сақтағандағы нақты сату көлемінің жо-

спардан ауытқуының əсері:


14–932

209

∆П3 =

736,0

pжqн

pжqж

пжqж

pжqж
= (10502,4-9936,0) *


9936,0

= 42,0 мың теңге немесе


pжqн

10502, 4

∆П3 =(

теңге;
pжqж

-1)* Пжqж =(
9936,0

– 1) *736,0 = 42,0 мың


г) шығарылған өнімнің ассортименті өзгеруінің əсері:




∆П4 =(

пжqн

p q

  • пжqж

p q
782, 0 736, 0



) * pжqн ) ) = ( 10502, 4 9936,0 )

ж н

ж ж

*10502,4 = 4,4 мың теңге .

Онда тауарлы өнімді сатқаннан түскен нақты пайданың жос- пардан абсолюттік ауытқуы мынаған тең болады:



∆П = ∆П1 + ∆П2 + ∆П3 + ∆П4 = - 92,4 + 90,0 + 42,0 + 4,4 = 44,0

мың т.г



Кəсіпорынның пайдалылығына қатысты сипаттамасы болып келетін көрсеткішті оның рентабельділігі деп атайды.

Рентабельділік дегеніміз – жеке кəсіпорындардың немесе эко- номика салаларының табыстылығын, тиімділігін, пайдалылығын көрсететін көрсеткіш жəне оны екі түрлі жолмен есептейді, ал өлшем бірлігі % көрсетіледі.

Бірінші жолы, сатылған тауарлы өнімдердің рентабельдік деңгейі – оны есептеу үшін сатқаннан алынған пайданы өткізілген (сатылған) тауарлы өнімдердің толық өзіндік құнына қатынасы арқылы анықталады немесе мына формула бойынша:


с. =
r


Пс.

q
· 100,

мұнда, rс – сатылған тауарлы өнімдердің рентабельділігі; Пс. – сатқаннан алынған пайда;

∑zq – тауарлы өнімдердің толық өзіндік құны.

Екінші жолы, кəсіпорынның жалпы рентабельділік деңгейі – оны анықтау үшін баланстық пайданың негізгі өндірістік қорлар мен айналым қаржыларының орташа жылдық құндарының қосындысына қатынасын айтады немесе мына формула арқылы анықталады:

rж =

Пбал.

· 100,



НҚ АҚ

мұнда, rж – жалпы рентабельділік; Пбал. баланстық пайда;


НҚ +

АҚ – негізгі өндірістік қорлар мен айналым

қаржыларының орташа жылдық құндары.

Енді рентабельділіктің есептік көрсеткіштерін көрсету ретінде мысал келтіреміз жəне ол 7.7-кестеде көрсетілген:


    1. -кесте. Кəсіпорынның рентабельділігін есептеу көрсеткіштері





Рет



Көрсеткіштер




Жоспар бойын- ша

Нақ- ты


Нақтыны жоспармен салыстырғандағы өзгеруі,

абсолют- тік

% есебі- мен

1.

Тауарлы өнімді сатудан түскен пайда, мың теңге

736,0

780,0

44,0

106,0

2.

Басқалай сатулардан түскен пайда, мың теңге

16,0

15,6

- 0,4

97,5

3.


Басқа операциялар (табыс пен шығыс) қалдықтары, мың теңге

- 2,0

0

+2,0

-


4.

Баланстық пайда, мың теңге (4 = 1+2+3)

750,0

795,6

45,6

106,1

5.


Бюджетке төленетін күттірмейтін төлемдер, мың теңге

300,0

305,6

5,6

101,9


6.

Есеп айырысу пайдасы, мың теңге (6= 4 - 5)

450,0

490,0

40,0

108,0

7.


Негізгі өндірістік қорлар мен айналым қаржыларының орташа жылдық құндары, мың теңге

5000,0


5200,0


200,0


104,0





8.


Есеп айырысу рентабель- ділігінің деңгейін есеп- теуге пайдаланылатын барлық өндірістік қорлар, мың теңге

4800,0


4900,0


100,0


102,0

9.


Сатылған тауарлы өнім- нің толық өзіндік құны, мың теңге

7360,0

7500,0

140,0

101,0

10.


Сатылған тауарлы өнім- нің рентабельділігінің деңгейі, % (1:9 ·100)

10,0

10,4

0,4

104,0



11.

Кəсіпорынның жалпы рентабельділігінің деңгейі, % (4:7 ·100)

15,0


15,3


0,3


102,0

12.


Кəсіпорынның есеп айы- рысу рентабельділігінің деңгейі, % (6:8 ·100)

9,4

10,0

0,6

106,7

Кəсіпорынның жалпы рентабельділігі мен сатылған тауарлы өнімнің рентабельділігі бір біріне байланысты болып келеді жəне оны мына формуладан көруге болады:



Пбал.

Пбал.

Пс.

zq

rж =



НҚ АҚ



Пс.

= К · r · К

zq Н А п. c нқ+АҚ .

Егер осы берілген белгілерді түсінікті, ұғымды болуы жəне есептеуді жеңілдету үшін қысқартылған түрін қолданамыз:

Кп = а, rc = в,



К НҚ + АҚ = с.

Енді осы белгілердің əрқайсысының рентабельділікке тигі- зетін əсерлерін жеке табуға болады жəне ол төмендегідей:

      1. «а» себептің өзгеруінің əсері:

Ан· Вн· Сн

Irбал.= А · В · С ; абсолюттік өсу (кему) мөлшері:
ж н н

∆ rбал. = (ан – аж) · вн · сн



      1. «в» себептің өзгеруінің əсері:

Ir = Аж· Вн· Сн ,

бал. Аж· Вж· Сн

абсолюттік өсу (кему) мөлшері:

∆rбал. = (вн – вж) · аж · сн



      1. «с» себептің өзгеруінің əсері:

Ir = Аж· Вж· Сн ,

бал. Аж· Вж· Сж

абсолюттік өсу (кему) мөлшері:

∆rбал. = (сн – сж) · аж · вж.



      1. кəсіпорын балансының жалпы өзгерісі:

Ј бал.н.

Irбал.= Ј

бал.ж.

=Irа.· Irв.· Irс.



абсолюттік өсу (кему) мөлшері:

∆rбал. = Ј бал.н. Ј бал.ж. = ∆rа + ∆rв + ∆rс.
ТЕРМИН СӨЗДЕРГЕ ТҮСІНІК

Баланстық пайда – кəсіпорынның қаржылық нəтижесінің қоры- тындысын көрсететін ақырғы көрсеткіш.

Бір дана өнімнің орташа өзіндік құны – барлық өндірілген өнім- дерді бірге алғандағы жұмсалынған шығын көлемінің жалпы санына қатынасы.

Кəсіпорындар қызметтерінің негізгі көрсеткіші – қаржы нəти- жесі, яғни өндірістің тиімділік жүйесі.

Кəсіпорынның жалпы рентабельділігі – баланстық пайданың негізгі өндірістік қорлар мен айналым қаржыларының орташа жылдық құндарының қосындысына қатынасы.

Өнімнің өзіндік құны – кəсіпорындар мен ұйымдардың белгілі мөлшерде бір дана (кг, метр) өнім өндіруге жəне оны өткізуге байланыс- ты жұмсалынған ақша түріндегі шығындары.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   184




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет