сурет.Тапсырма үлгісі/ «Білу»  саласы/ 8 сынып

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
58 
 
 
 
Дұрыс жауаптардың халықаралық орта көрсеткіші - 83,9%. 
Оқу-танымның  Білу  түрі  бойынша  Географияның  мазмұнды  бөлімінің  жабық  түріндегі 
тапсырмаларды қазақстандық оқушылардың орындау пайызы 20,4% құрады ( 2.1.12 сурет). 
2.1.12 
сурет. Тапсырмаүлгісі/ «Білу» саласы/ 8-сынып 
 
Тапсырма 
Екі материк сумен бөлінген. 
Геологтар бұл екі материк бұрын өзара байланысқаны туралы дәлелдер іздеуде. 
Тастануға байланысты қандай факт осы ұсыныстың пайдасына дәлел болар еді? 
Таңдауға арналған жауаптар үлгісі:  
Екі құрлықта да өлген жануарлардың бірдей түрлері табылған. 
Екі орында да бірдей тастану түрлері бірдей. 
Бірдей тастану.
 
Дұрысжауап 
Бірдей  ағзалардың  (ұша  және  жүзе  алмайтын)  тастануын  екі  құрылықта  табуға 
болады деп түсіндіріледі.
 
 
 
7-
сыныптың  «География:  материктер  мен  мұхиттар»  негізгі  оқулығында  (авторлары  А.С. 
Бейсенова,  К.Д.  Каймулдинова,  С.А.  Әбілмажинова,  Алматы,  «Атамұра»,  2011  жыл)  «Жер 
қатпарының  құрылымы»,  «Жер  бедері»  және  «Жер  қыртысы  мен  бедерінің  құрылымы» 
тақырыптары қарастырылған. 
Аталған  үлгіні  орындаудың  төмен  көрсеткішінің  себебі  таңдауға  ұсынылған  болжалды 
жауаптардың стандарттан өзгеше құрылымдалуы болуы мүмкін-  «бірдей» және «тастануы». 
Оқу-танымның  Пайдалану  қызметі  түріне  арналған  күрделігі  төмен  деңгейлі  тапсырмалар 
бұрын  алған  білімдерін  Пайдалануын  тексеруге,  сондай-ақ  логикалық  ойлау  мен  ойлауға 
бағытталған ( 2.1.13 сурет). 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
59 
 
 
 
TIMSS 

 PIRLS 
International  Study  Center 
2.1.13сурет. Тапсырма үлгісі/ «Пайдалану» саласы/ 8 -сынып 
 
Тапсырма 
Қыз бен ұл – егіздер туды.  
Келесі тұжырымдардың қайсысы олардың генетикалық материалы туралы дұрыс 
берілген?  
A.Қыз бен ұл тек әкесінің генетикалық материалын алған.  
B.Қыз бен ұл тек шешесінің генетикалық материалын алған.  
C.Қыз бен ұл тек ата-анасының генетикалық материалын алған.  
A.
 
D.Ұл  тек  әкесінің  генетикалық  материалын,  қыз  шешесінің  генетикалық 
материалын алған.
 
Дұрысжауап  С 
 
Осы  сұрақ    Қазақстанның  негізгі  мектеп  оқу  бағдарламасында  9-сыныптың  «Биология» 
курсында  қарастырылады  (авторлары  М.К.Гильманов,  Л.У.Абшенова,  А.Р.Соловьева.  Алматы, 
«Атамұра»  2005  жыл).  Тапсырманы  орындаудың  орта  халықаралық  көрсеткіші  -  82,4%.  Тест 
тапсырмасын  орындаудың  жоғары  көрсеткішін  Корея  Республикасының  оқушылары  көрсетті  - 
92,7%, қазақстандық сегізінші сынып оқушылары  - 78,8 %. 
Қазақстандық  оқушылармен    Пайдалану  Оқу-танымдық  іс-әрекеті  түріне  бағытталған 
тапсырмаларды орындауда төмен пайыздық көрсеткіш белгіленген(14,4%)  ( 2.1.14 сурет). 
 
 
 
 
 
 
 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
60 
 
 
 
2.1.14 сурет. Тапсырмалар үлгісі/ «Пайдалану» саласы/ 8-сынып 
 
Тапсырма 
 
 
 
 
 
 
Ыстық  күні  шыны  құмыраға  мұздай  су  құйды(  1-сурет).  Біраз  уақыттан  кейін 
құмырада су тамшылары пайда болды (2-сурет). 
Құмыра сыртында су тамшыларының пайда болуына әкелген үдерісті сипаттаңыз.
 
Дұрысжауап 
Конденсация үдерісі сипатталады, құмыраның суық сыртқы бетімен 
кондесацияланған  су буына (ауадағы) сипаттама жасалады 
Үлгілер: 
Су тамшылары ауадағы су буынан пайда болады, олар суық беткеймен жанасқан 
кезде сұйық буға конденсацияланады. Құмыра беткейі суық, себебі ол жылуды 
мұздай суға  айналдырады.  
Олар  шыны құмыраның суық беткейімен конденсацияланған су буынан пайда болды.
 
 
Тапсырма  «Заттардың  агрегаттық  күйлерін  өзгерту»  тақырыбы  бойынша  алған  білімдерін 
тексеруге  бағытталған.  Осы  сұрақ  8-сынып  бағдарламасында  «Булану  және  конденсация» 
тақырыбын  меңгеру  кезінде  қарастырылады    (  «Физика»  оқулығы,  авторлары  Б.М.Дүйсембаев, 
Г.З.Байжасарова,  А.А.  Медетбекова,  «Мектеп»  баспасы,  2008  жыл).  Жоғары  көрсеткіш  жапон 
сегізінші сынып оқушыларында - 35,1%, орта халықаралық көрсеткіш - 7%. 
Ойлау  оқу-танымдық  түрі  бойынша  тапсырмалар  оқушылардан  дұрыс  жауапты  таңдауды 
талап етті(.2.1.15 сурет). 
 
 
 
1 
сурет          2 сурет 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
61 
 
 
 
TIMSS 

 PIRLS 
International  Study  Center 
2.1.15 сурет. Тапсырма үлгісі/  «Талқылылау» саласы/ 8 сынып 
 
Тапсырма 
Үлкен қаладағы көліктің көбеюіне байланысты ауада көмірқышқыл газының көлемі 
де артады.Қала басқарушысы көп ағаш отырғызуды қалайды. 
Сіз қала басшысының ұсынысымен келісесіз бе? 
Бір торды белгілеңіз. 
Ия 
Жоқ
 
Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.
 
Дұрыс жауап 
Иә, себебі ағаштар көмірқышқыл газын сіңіреді(фотосинтез үдерісі  кезінде) 
Үлгілер: 
Иә- Ағаштарда фотосинтез процесі жүрген кезде олар көмірқышқыл газын 
сіңіріп,оттегін бөледі. 
Иә – Ағаштар көмірқышқыл газын сіңіреді. 
Көмірқышқыл газының шығарылуының азаюымен байланысты сәйкес келетін 
түсініктеменің жоқтығы. 
Үлгілер: 
Жоқ – Қала басшысы көмірқышқыл газын азйтудың басқа амалдарын ұсыну 
керек,үлгіға,қалалықтар жаяу немесе велосипедпен жүрсін. 
Жоқ – Мен қала басшысымен келіспеймін,ағаштарды көп отырғызу,жолдардағы көлік 
санының азюы сияқты, бұл мәселені шеше алмайды.
 
 
Тапсырманың  мазмұны  8-сынып  оқушылары  білімдері  деңгейіне  сәйкес  келеді.  «Ауадағы 
көмірқышқыл  газының  құрамы»  (Фотосинтез)5-сыныптың  курсында  «Көмірқышқыл  газының 
жұтылуы мен тасымалдануы және көмірқышқыл газының шығарылуы»тақырыбындақаралды. 
6-
сыныптың  («Биология»  оқулығы,  К.Жүнісовтың,Р.Әлімқұловтың,К.Жұмағұловтың)  және 
7-
сыныптың  «Экожүйедегі  жоғарғы  сатыдағы  өсімдіктердің  рөлі»  («Биология»,  К.  Кайым,  Р. 
Сәтімбеков, А.Ахметов. Алматы, «Атамұра», 2007 жыл).  
Қазақстандық оқушылар орындалудың 63,8% көрсетті,бұл орта халықаралық көрсеткіштен 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
62 
 
 
 
22,8%-
ға жоғары. Дұрыс жауаптын көп пайызын Гонконг оқушылары көрсетті - 73,4%. 
Орындалудың төменгі пайыздық көрнекі айрықша тапсырмасы –  берілген 4 нұсқадан дұрыс 
жауап таңдалынатын Талдау саласындағы тапсырма (сурет. 2.1.16). 
2.1.16-
сурет. Тапсырма үлгісі/ «Ойлау» саласы/ 8-сынып 
 
Тапсырма 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Жоғарыдағы  суретте  басыңқы  желдің  бағыты,жауын-шашынның  түсуі  және  таудың 
екі жағындағы әр түрллі биіктік деңгейіндегі ауаның орта температурасы.Джунглиді 
қандай биіктік деңгейінен көре алуға болады? 
A)
 
1-
деңгей
 
B)
 
2- 
деңгей 
C)
 
3-
деңгей
 
D)
 
4-
деңгей
 
Дұрысжауап  А 
 
 
Тест  тапсырмасын  жатқызуға  болатын  тақырыптар  6-сыныптың  «Физикалық  география» 
(авторлары А.Б. Бірмағамбетов және К.Н. Мамырова, Алматы, «Атамұра» баспасы, 2011 жыл) пән 
курсында оқи бастайды.  7-сыныпта  «Географиялық қабаттың заңдылығы», «Гималайдың биіктік 
белдеулері» тақырыптарын қарастыру барысында білімдері жаңғыртылады. 
Тест  тапсырмасында  «Джунгли»  ұғымы  қолданылады.  Сонымен  қатар,қазақстандық 
мектептердің оқу бағдарламасы «Ылғалды және экватор ормандары»,«ауыспалы-ылғалды»(бұған 
қоса  муссонды  ормандар)  ұғымдарын  басшылыққа  алады.  Қазақстан  аумағының  9/10  анық 
бедерленген  жазықты  рельефтен  тұрады  және  оқушылардың  көбінде  тауда  болу  тәжірбиесі  мен 
тау табиғатын бақылау жайында жеке тәжірбиелері жоқ.  
Берілген  тапсырманың  сәтті  орындалуын  Словения  оқушыларының  -  71,2%,Қазақстан  8-
сынып оқушыларының - 24,3% көрсетті.  
Облака и 
выпадающие 
осадки 
Господствующий 
ветер 
Уровень моря 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
63 
 
 
 
TIMSS 

 PIRLS 
International  Study  Center 
Осы  тұрғыдан,мектеп  білімінің  сапасын  анықтаудың  халықаралық  зерттеу  салыстырмалы 
талдау нәтижелері TIMSS-2011 жетекші қатысушы елдері,бастауыш мектеп сияқты негізгі мектеп 
оқушылары  да  ғылыми  жаратылыстану  дайындығының  жоғарғы  деңгейінде  екенін  көрсетті. 
Қазақстандық  оқушылардың  шетелдік  құрдастары  ғылыми  жаратылыстану  тұжырымдамаларын 
анықтау  және  ұғымдарды  басшылыққа  алу  жағынан  әлде  қайда  жоғары  дәрежеде.Бұл  оқу 
материалдары мен мектеп сабақтарының тәжірибелік бағытталғанына дәлел болады. 
 
ҚОРЫТЫНДЫЛАР 

 
4-
сыныптағы  жаратылыстану  білімдерінің  тапсырмаларының  жалпы  саны  172  құрайды,олардың 
ішінде 23% бастауыш мектептің оқу бағдарламасына сәйкес келмейді. 

 
8-
сыныптарға  арналған  жаратылыстану  білімдеріне  бағытталған  217  тапсырманың  3%-ы 
Қазақстанның негізгі мектеп оқу бағдарламасына сәйкес келмейді. 

 
Негізгі  мектеп  оқушыларына  арналған  ғылыми  жаратылыстануның  кезеңіндегі  тест 
тапсырмаларының көлемі Биология бойынша - 35%.Физика - 25%,Химия және География -  20%-
ды құрады.  

 
Ілгері, жоғарғы, орта және төменгі бөлімдерде алынған балдарға байланысты тест орындалуының 
деңгейі  зерттеуге  қатысушылардың  жараталыстану  ғылымдары  дайындығының  нәтижелерімен 
салыстырыла көрсетілді. 

 
Ғылыми жаратылыстану дайындығының бағыты бойынша қазақстандық 4-сынып оқушылырының 
16%  және  8-сынып  оқушыларының  14%  қиындығы  төмен  деңгейдің  тапсырмаларын  орындай 
алмаған. 

 
Ғылыми  жаратылыстану  аумағында  жоғарғы  жетістікке  Корея  Республикасы,  Сингапур, 
Финляндия, Ресей Федерациясы және Қытай Тайбэ бастауыш сынып оқушылары жеткен. 

 
Әлемнің 50 мемлекет арасындағы рейтинг боынша қазақстандық 4-сынып оқушылары 32-орында. 

 
Жаратылыстану білімдерінің 3 мазмұнды бөлімдері бойынша қазақстандық 4-сынып оқушылары 
нәтижелері орта халықаралық балмен сәйкес келеді. 

 
Қазақстан 8-сынып оқушыларының нәтижелері әр бір мазмұнды бөлім бойынша өзгермелі болды. 
География - 508 балл және Физика - 472 балл. 

 
Қазақстандық  мектеп  білімінің  міндетті  мазмұны  минимумы  халықаралық  деңгейде  маңызды 
болып табылатын кейбір тақырыптық сұрақтарды қамтымайды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
64 
 
 
 
2.2. Оқушылардың математикадан дайындық деңгейі 
4-
сынып  оқушыларының  елден  тәуелсіз    математикадан  білім  сапасын  анықтау 
мониторингіне қатысу қорытындысы бойынша статистикалық тұрғыдан орта халықаралық балда 
деңгейінен  жоғары  әлемнің  27  елдің  қатарында.  нәтижелері  Қазақстандық  төртінші  сынып 
оқушыларының  TIMSS-2011  тест  тапсырмаларын  орындаудың  жалпы  көрсеткіші  501  балды 
құрады (2.2.1-кесте). 
2.2.1-
кесте. Математика/ нәтижелер/ 4-сынып 
 
 
Дерекнама : Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі   
Қазақстандық 4-сынып оқушылардың нәтижесі зерттеудің алдыңғы кезеңімен  салыстырғанда 48 
балға төмендеген ( 2.2.1-кесте). 
 
орын 
Ел 
Орта бал 
орын 
Ел 
Орта бал 
1 
Сингапур 
606 
27 
Қазақстан 
501 
2 
Корея Республикасы 
605 
 
Орта халықаралық
 
500 
3 
Гонконг 
602 
28 
Мальта 
496 
4 
Қытай Тайбэ 
591 
29 
Норвегия 
495 
5 
Жапония 
585 
30 
Хорватия 
490 
6 
Солтүстік Ирландия 
562 
31 
Жаңа Зеландия 
486 
7 
Бельгия 
549 
32 
Испания 
482 
8 
Финляндия 
545 
33 
Румыния 
482 
9 
Ұлыбритания 
542 
34 
Польша 
481 
10 
Ресей Федерациясы 
542 
35 
Түркия 
469 
11 
АҚШ 
541 
36 
Әзірбайжан 
463 
12 
Нидерланды 
540 
37 
Чили 
462 
13 
Дания 
537 
38 
Таиланд 
458 
14 
Литва 
534 
39 
Армения 
452 
15 
Португалия 
532 
40 
Грузия 
450 
16 
Германия 
528 
41 
Бахрейн 
436 
17 
Ирландия 
527 
42 
БАӘ 
434 
18 
Сербия 
516 
43 
Иран 
431 
19 
Австралия 
516 
44 
Катар 
413 
20 
Венгрия 
515 
45 
Сауд Арабиясы 
410 
21 
Словения 
513 
46 
Оман 
385 
22 
Чехия Республикасы 
511 
47 
Тунис 
359 
23 
Австрия 
508 
48 
Кувейт 
342 
24 
Италия 
508 
49 
Марокко 
335 
25 
Словакия 
 
507 
50 
Йемен 
248 
26 
Швеция 
504 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
65 
 
 
 
TIMSS 

 PIRLS 
International  Study  Center 
 
2.2.1-
сурет. Математика / 4-сынып 
 
Дерекнама : Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық 
есебі   
Ел  позициясының  төмендеу  себептерінің  бірі  TIMSS-2011  қатысушы  елдердің  санының 
артуы  болып  табылады.  TIMSS-2011  рейтингінің  жоғарғы  позициясына  зерттеудің  алдынғы 
кезеңіне  қатыспаған  Оңтүстік  Корея,  Солтүстік  Ирландия,  Бельгия,  Финляндия,  Португалия, 
Ирландия, Сербия орналасты. 
Алғашқы рет зерттемеге қатысқан Қазақстан 8-сынып оқушыларының нәтижелерін Жаңа 
Зеландия  және  Швеция  көрсеткіштерімен  салыстыруға  болады.  Ең  жоғары  нәтижені  Корея 
Республикасы, Сингапур және Қытай Тайбэ, Гонког және Жапония елдері көрсетті ( 2.2.2-кесте).
 
 
2.2.2-
кесте. Математика / нәтижелер / 8-сынып 
 
Орын 
Ел 
Орта бал 
Орын 
Ел 
Орта бал 
1 
Корея Республикасы 
613 
22 
Румыния 
458 
2 
Сингапур 
611 
23 
БАӘ 
456 
3 
Қытай Тайбэ
 
609 
24 
Түркия
 
452 
4 
Гонконг 
586 
25 
Ливан 
449 
5 
Жапония 
570 
26 
Малайзия 
440 
6 
Ресей Федерациясы 
539 
27 
Грузия 
431 
7 
Израиль 
516 
28 
Таиланд 
427 
8 
Финляндия 
514 
29 
Македония 
426 
9 
АҚШ
 
509 
30 
Тунис 
425 
10 
Ұлыбритания
 
507 
31 
Чили 
416 
11 
Венгрия 
505 
32 
Иран 
415 
12 
Австралия 
505 
33 
Катар 
410 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
66 
 
 
 
 
Дерекнама : Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық 
есебі   
TIMSS-
2011  зерттеуіндегі  математикилық  дайындықтағы  оқушылардың  білім  алу 
жетістіктері төрт кезеңдік бағалау жүйесінде – ілгері,  жоғарғы, орта, төменгі болып жіктеледі. 
TIMSS  стандарты  әр  деңгейдің  жарияланған  талаптарына  сәйкес  балдардың  халықаралық 
шамасын қажетті деңгейде анық бөледі ( 2.2.3-кесте). 
 
2.2.3 кесте. TIMSS стандарты/математикалық дайындық деңгейі/ 4сынып 
 
Ілгері деңгей (625 және одан жоғары)
 
Оқушылар білімдерін Пайдалануға қабілетті және төменде берілгендерді жасай алады: 
•
 
Күрделі тапсырмаларды шешу және іс-әрекет алгоритмін түсіндіру қабілеті;  
•
 
Жағдайлық тапсырмаларды шешу кезінде ойлау қабілеті; 
•
 
Бірнеше  кезеңдік  мәтіндік  тапсырманы  шешу  үшін  сәйкес  қажетті  ақпаратты  таңдай  білу 
қабілеті;  
•
 
Кейбір жазық немесе кеңістіктік фигуралар туралы геометриялық білімнің болуы;  
•
 
Қарапайым және ондық бөлшектерді түсіну.
 
Жоғары деңгей (550 - 624 балл)
 
Оқушылар көрсетеді: 
•
 
Натуралды  сандармен  есептеуді  жүргізуді  талап  ететін  бірнеше  кезеңдік  мәтінді 
тапсырмаларды шешуді орындау қабілеті; 
•
 
Көп  мәнді  сандарды  жазу  кезінде  сандардың  орындық  мәнін,  қиын  емес  қарпайым 
бөлшектерді түсіну; 
•
 
Жұп сандар мәні арасында тәуелділікті анықтау қабілеті; 
•
 
Кестелерде, диаграмаларда, графиктерде көрсетілген мәліметтерді талдау және Пайдалану 
қабілеті. 
 
Орта деңгей (475 - 549 балл)
 
13 
Словения 
505 
34 
Бахрейн 
409 
14 
Литва 
502 
35 
Иордания 
406 
 
Орта халықаралық балл 
500 
36 
Палестина 
404 
15 
Италия 
498 
37 
Сауд Арабиясы 
394 
16 
Жаңа Зеландия 
488 
38 
Индонезия 
386 
17 
Қазақстан 
487 
39 
Сирия 
380 
18 
Швеция 
484 
40 
Марокко 
371 
19 
Украина 
479 
41 
Оман 
366 
20 
Норвегия 
475 
42 
Гана 
331 
21 
Армения 
467 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
 
 
 
67 
 
 
 
TIMSS 

 PIRLS 
International  Study  Center 
 
Оқушылар жасай алады және қабілетті:  
•
 
Нақты  тура  қойылған  сұрақпен  қарапайым  жағдайларда  негізг  математикалық  білімдерін 
Пайдалану;  
•
 
Сандарды түрлі сипатын талдау және Пайдалану; 
•
 
Күрделі  емес  сандық  бірізділікті  және  геометриялық  фигуралардан  құралған  бірізділікті 
жалғастыру;  
•
 
Түрлі формада ұсынылған бір мәліметтерді оқу және түсіндіру. 
 
Төмен деңгей (400 - 474 балл)
 
Оқушылар көрсете алады: 
•
 
Кейбір негізгі білімдерді; 
•
 
Натуралды сандарды қосу және айыруды түсінуді; 
•
 
Қарапайым  геометриялық  фигуралар  мен  формальді  емес  координаттық  жазықтықтар 
туралы бастапқы білімді; 
•
 
Қарапайым  бағандық  диаграммалар  мен    кестелердегі  ұсынылған  ақпаратты  түсіну 
қабілеттерін. 
 
TIMSS-
2011  Халықаралық  есеп  мәліметтері  бойынша  ілгері  деңгейдің  тапсырмаларын 
орындау  көрсеткішінің  жоғары  пайызын  Сингапур  және  Корея  Республикасының  оқушылары 
көрсетті. Зерттеуге қатысушы төрт елде ілгері деңгейдің 0% бекітілді.  Қазақстандық төртінші 
сынып  оқушыларының  ілгері  деңгей  тапсырмаларын  орындауда  көрсеткен  аса  үлкен  емес 
көрсеткіш  (төмен),  бастауыш  сынып  оқушыларының  күрделі  тапсырмаларды  шешу  амалдарын 
кесте  және  диаграммалар  түріндегі  ақпаратты  талдауды  жеткілікті  меңгермегендіктерін, 
геометрия саласынан алған білімдерін әлсіз қолданатындарын растайды.  
Қазақстан  математикалық  дайындықтың  жоғары  деңгейін  4-сынып  оқушыларының  29% 
көрсетті. Көрсеткіш халықаралық орта балға және Румыния, Италия нәтижелерімен (28%) сәйкес 
келеді. 
Зерттеуге  қатысушы  қазақстандық  төртінші  сынып  оқушылары  күрделігі  орта  деңгейлі 
математикалық  тапсырмаларды  сәтті  орындайды.  Қазақстандық  4-сынып  оқушыларының 
жартысынан көбі күрделі емес тапсырмаларды шешуде негізгі(базалық) білімдерін Пайдалануды 
көрсетті ( 2.2.4-кесте). 
 
Орын 
Ел 
Деңгей
 
Ілгері 
Жоғары
 
Орта 
Төмен
 
1 
Сингапур 
43 
78 
94 
99 
2 
Корея Республикасы 
39 
80 
97 
100 
3 
Гонконг 
37 
80 
96 
99 
4 
Қытай Тайбэ 
34 
74 
93 
99 
5 
Жапония 
30 
70 
93 
99 
6 
СолтүстікИрландия 
24 
59 
85 
96 
7 
Ұлыбритания 
18 
49 
78 
93 
8 
Ресей Федерациясы 
13 
47 
82 
97 
9 
АҚШ 
13 
47 
81 
96 
10 
Финляндия 
12 
49 
85 
98 
11 
Литва 
10 
43 
79 
96 
12 
Бельгия (Фландрия) 
10 
50 
89 
99 
13 
Австралия 
10 
35 
70 
90 
14 
Дания 
10 
44 
82 
97 
15 
Венгрия 
10 
37 
70 
90 

жүктеу/скачать 6,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: