ЖАНҦЯДАҒЫ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ

166 
 
Бала тәрбиесі басынан, 
Еңбекке баулу жасынан,-дейді. /2/ 
ал  Абай  дана  ―Бала  неғұрлым  кӛп  естіп,  кӛп  кӛрсе,  соғұрлым  кӛп 
біледі‖  деген.  Бала  кез  келген  құбылыс  пен  оқиғаны  ең  алдымен  ӛз 
отбасынан  кӛреді,  жақсылық  пен  жамандық  тұрғысындағы  тұжырымдарды 
ата-анасынан  естіп,  солардан  байқайды.  Бұл  ақиқатты  В.  Сатир    ―Отбасы-
барлық әлемнің микрокосмосы‖-деп дәл бере білген./3/ Яғни ғалымның ойы 
әлемді түсіну үшін отбасын толық тану қажет қағидасына саяды. Даналардың 
сӛзі ұрпақ үшін тек танымдық дүние ғана емес, ол ата-аналар үшін де аңсап, 
сусап оқитын тәлімдік, тәрбиелік ӛнеге. 
Жанұя 
мүшелерінің 
үлкендері 
мен 
кішілері 
арасындағы 
сыйласымдылығы,  балалардың  ӛз  құрбыларымен,  ересектермен  араласуы 
олардың  тәрбиесіне  және  жан-жақты  ӛсіп  жетілуіне  игі  ықпалын    тигізеді. 
Бұл тұрғыда баланың айналасындағылармен қарым-қатынас жасау әдісін ата-
анамен ӛзара әрекеттестігі нәтижесінде меңгеретінін айту қажет. Сондықтан 
әке-шеше барлық жағынан ӛз баласының алғашқы ұстазы десек, ата-ана мен 
бала қатынасы қай заманда да ӛзекті мәселеге айналған. 
Отбасының  психологиялық  жәйі  оңды  болу  үшін  кішілердің 
ересектерге қатынасы ерекше маңызды. Барлық уақытта ӛмір тәжірибесінен 
ақыл түйген адамдар ұрпақтарына ересектерді сыйлау, сүю, қамқорлық жасау 
сияқты рухани ӛсиет қалдырған. Осы орайда балалар тек әке-шешесімен ғана 
емес, ең алдымен, ата-әжелерімен жылы, тығыз байланыста болуды үйреніп, 
оларда кӛптеген ұрпақтар арқылы жалғасып, келе жатқан біртұтас отбасылық 
сезім пайда болуы керек. Ата-ананың балаға қатынасы, отбасындағы жағдай  
–  бала  үшін  бір  мектеп.  Отбасында  кӛрген  білгенін  бала  құрбылары 
арасында,  балабақша,  мектепте,  есейгенде  еңбек  ұжымдарында  кӛрсетеді. 
Сол себептен, отбасы тәрбиесі, жанұяда және әлеуметтік ортада аса маңызды. 
Американдық психолог А.Фромм «отбасы тәрбиесі балаға деген сый-құрмет 
негізінде ғана дұрыс жүреді» десе, жапондықтардың айтуынша: «бала ӛмірге 
келген  қонақ».  Қазақтар  да,  кезінде  бала  тәрбиесіне  ерекше  қарап:  «Ұлыңа 
бес жасқа дейін патшандай қара...» - деген .  
Қазақ  отбасының  негізгі  ұлттық  құндылықтарына:  а)  бала  тәрбиесіне 
байланысты дәстүрлер; б) ересектер мен кішілердің отбасындағы белгіленген 
орны  мен  ӛзара  қырым-қатынаста  оны  басшылыққа  алу  жатады.  Отбасы 
ӛмірінің осындай тәртібі, ӛзара қарым-қатынасты, қалыптасқан құндылықтар 
жүйесі мен қажеттіліктері кӛп жағдайда адамның дүниетанымын, сенімі мен 
мінезін,  соған  сай  жасайтын  іс-әрекеттерін  қалыптастырады.  Қазақ 
отбасындағы  қарым-қатынас  мәдениетінің  арқауы  да  нақ  осы  болса  керек. 
Ата-ана мен бала бойындағы қарым-қатынас мәдениеті, дұрыс қатынас жасау 
әдетін  үйретуде,  ата-аналар  осы  мәселе  тӛңірегінде,  яғни  қарым-қатынас 
мәдениеті  бойынша  білім-тәжірибемен  жан-жақты  қаруланып,  оны  түзету, 
алдын алу шараларымен таныс болулары керек.    

167 
 
Жас ұрпақты тәрбиелеудегі алғашқы  әлеуметтік орта болып саналатын 
отбасының  келешек  ел  иелерін  ақыл-ойы  дамыған,  парасатты  жан  ретінде 
қалыптасуындағы маңызы зор. Бұл тұрғыда әр отбасындағы ата-ана мен бала 
қатынасының  ерекшеліктері,  соның  ішінде  психологиялық  ерекшеліктердің 
бар  екені    бәрімізге  мәлім.  Тіпті  халқымызда  ―Балаңды  бес  жасқа  дейін 
патшаңдай сыйла, бес жастан он жасқа дейін құлыңдай жұмса, одан соң ӛзіңе 
ақыл  қосар  дос  сана‖  деген  аталы  сӛз  бар.  Бұл  қағиданы  бағдаршам  етіп 
ұстаған әрбір ата-ананың бала тәрбиесінде ӛзіндік жетістікке жетері сӛзсіз. 
Демек,  ата-ананың  дара  психологиялық  қырлары  бала  тұлғасының  дамуына 
ӛз  әсерін  тигізетіні  дәлелдеуді  қажет  етпейді.  А.А.Холева  мен 
З.М.Богословская  жүргізген  зерттеулер  нәтижесі  мектепке  дейінгі  жастағы 
бала  қарым-қатынасының  отбасылық  қарым-қатынас  типтеріне  тәуелді 
болатынын  кӛрсетеді.  /3/  Егер  отбасы  мүшелерінің  арасында  жылы, 
мейірімді, бауырмал қатынас, сондай-ақ бала тәрбиесі жӛнінде ӛзара келісім 
болса онда жеткіншектің ақыл-ойы жақсы дамиды, әрі еңбекқор, әлеуметтік 
ортада  белсенді  және  ересектермен  де,  ӛз  құрдастарымен  де  жақын  әрі 
жағымды  қарым-қатынасқа  түсе  алады.  Ата-аналардың  кӛңіл  күйі  балаға 
үлкен  әсер  етеді.  Себебі  олар  балаға  дербес  еркін  адам  болып  ӛсуіне,  ӛзін 
ӛмірге  дұрыс  бейімдеуіне,  ата-ана  мен  бала  арасындағы  достық  қарым-
қатынастың  қалыптасуына  кесірін  тигізеді.  Сондықтан  бала  ӛз  дербестігі 
үшін күресуге әрекеттенеді де, кӛптеген ұрыс-керістің, күйзелістің себепкері 
болады.    Мазмұнды  қарым-қатынастың  шектелуі  кӛбіне  ата-анасы  шектен 
тыс  қадағалап,  суық  байланыста  болған  балаларда  кездеседі.  Бұл  кезде 
балада,  оқшаулану,  сенімсіздік,  ересектерді  мойындамаушылық  байқалады. 
Сондықтан,  ата-ана  балаға  тең  адамдай  қарап,  әруақытта  онымен  санасуы 
керек.  Егер  бала  теріс  қылық  жасағанның  ӛзінде  оған  соның  кӛзқарасымен 
қарауға  тырысқан  абзал.  Психологиялық  зерттеулер  мен  психолог-
практиктердің кеңестеріне сүйенсек  ата-анаға  туар  басты қиындық  олардың 
балаға дұрыс талап қоя алмауында. Соның ішіндегі қарапайым қатенің бірі-
баланың  жас  ерекшелігіне  қарай  психологиялық  ӛзгерісімен  есептеспеуі, 
мұның  ӛзі  бала  бойында  әр  түрлі  жағымсыз  қылықтардың  пайда  болуына 
әкеп соғады. Мысалы, кей ата-ана баласының ӛзін тыңдамайтынын, әрдайым 
оған  қарсылық  білдіретінін  айтып  шағымданады.  Мұның  бәрі  олардың 
ӛздерінің істемеген ісін  баладан талап етуі барысында туындайтын қиындық. 
Баланың  ата-анасына  деген  қарсылық  сезімі  жӛн-жосықсыз  талаптың 
нәтижесінде болатыны талассыз. 
Ал  бұған  керісінше  отбасының  дұрыс  тәрбиесін  байқаған  бала  ата-
ананың  пікірімен  санасып,  ӛзінің  тәртібін  де  қадағалауға  талпынады. 
Психологияда  ата-ананың  балаға  немқұрайлы,  суық  қарауы  ең  үлкен  жаза 
болып  саналады.  Американың  белгілі  қоғам  қайраткері,  балалар  дәрігері 
Т.Скок  баланың  тәртіптілігінің  негізін  ата-анаға  деген  махаббатпен 
ұштастырады. Әр қателігінде ұрып-соғып жаза қолдану олардың бір-бірімен 

168 
 
қарым-қатынасына  зиян  келтіреді.  Ересектермен  баланың  қарым-қатынас 
стилі тек байланыс орнату құралы ғана емес, сонымен қатар тәрбиелеудің бір 
әдісі болып табылады. /3/  
Ӛз  үйінде  бала  үлкендерге  еліктеуді  үйренеді,  сол  арқылы  ӛмірге 
қажетті  тәжірибе  жинақтайды.  Отбасы  мүшелерінің  ішінде  ол  анасымен 
етене жақын болады. Баланы ӛз құрбыларынан кем қылмай, білімге құштар, 
ӛнерге  әуес  болуына  ата-ананың  рӛлі  зор.  Ата-ананың  ӛз  баласының 
табиғатына  қарауы,  зерттеулер  кӛрсеткендей  ―қабылдау  және  сүю‖  типі 
баланың  жалпы  дамуы  мен  шығармашылық  қабілеттерінің  қалыптасуына 
жағымды  екені  анықталды.  Баламен  ынтымақтастық  қатынас  ұлдардың 
аналарына,  қыздардың  әкелеріне  деген  жағымды  қарым-қатынас  жағдайына 
келудің  бірден-бір  жолы.  Ұлдар  аналары  ӛзін  түсіну,  жақсы  кӛрумен  қатар 
оның  жеке  басын  сыйлау,  ой-пікірлерімен,  сезімдерімен  бӛлісу  және  ӛз 
қызығуларын,  қабілеттілігін  қолдағанын  қалады.  Қыздар  болса  әкелерінің 
ӛздерімен  демократиялық  қарым-қатынаста  болғанын  және  бойындағы 
жағымсыз  қасиеттерінен  гӛрі,  оңды  жақтарын  кӛре  білетін  ынтымақты 
қарым-қатынасты қалайды. Ӛзара түсіністіктің осындай факторлары баланың 
жалпы 
физиологиялық-психологиялық 
дамуымен 
қатар, 
тұлғалық-
шығармашылық  дербес  әрекетті  жүзеге  асырудың  бастапқы  алғы  шарты 
болып саналады. 
Демек,  болашақ  ұрпақтың  тәрбиелі,  мәдениетті,  білімді  болуы  ең 
алдымен  ата-анадан,  отбасы-ошақ  қасынан  басталмақ.  Сол  себепті  қазақта 
―ұяда не кӛрсең, ұшқанда соны ілерсің‖ деген даналық сӛзі тегін айтылмаса 
керек.  Қазақ  ―Әке-асқар  тау,  шеше-бауырындағы  бұлақ‖  дейді.  /7/  Сонау 
Адам ата мен Хауа анадан бастау алған екі қосақ күні бүгін де бӛлінбес жұбы 
толыға  мәуелеп,  гүлденіп  ӛніп,  бұтақтан  шоғырын  қалыңдатып,  әулеттен 
әулетке  жалғасып  келеді,  жалғаса  береді  де.  Жас  сәби  шыр  етіп  дүниеге 
келгеннен бастап, әр дамның ӛзіндік, қайталанбас психологиялық ӛмір баяны 
басталады. Қоршаған ортаны танып білуге кӛмек беріп, сүйеніш, қамқоршы 
болатын оның ӛз ұясы, жақын туыстары. 
Кеңес  психологиясында  баланың  дамуы  қоғамдық  тарихи  тәжірибені 
меңгеру  формасында  ӛтеді  деп  қарастырылады.  Баланың  психикалық 
дамуының  басты  шарты  ересектермен  қарым-қатынасы  болып  табылады 
(Л.С.Выготский, 
А.В.Запорожец, 
Д.В.Эльконин, 
М.И.Лисина). 
Л.С.Выготский  кішкене  балаларды  жақын  ересектерге  бағдарланған 
―максималды әлеуметтік тіршілік иелері‖ деп атайды. /4/ Оның ойынша бала 
үшін  ересек  адам  ―барлық  жағдайдың  психологиялық  орталығы‖  болып 
табылады.  Баланың  ересектермен  қарым-қатынасқа  деген  қажеттілігі  оның 
ары қарайғы психикалық дамуының негізін және қозғаушы күшін құрайды. 
Баланың  әлеуметтену  үрдісінде  жанұя  бірінші  және  негізгі  әлеуметтік 
институт  болып  табылады.  Жанұя  ішіндегі  қарым-қатынастар  басқа 
қоғамдық  қарым-қатынаспен  салыстырғанда  баланың  рухани  дамуындағы 

169 
 
потенциалды  қамтамасыз  ететін  ерекшеліктерге  ие:  1)  Баланың  қарым-
қатынасқа деген негізгі қажеттілігі жанұя мүшелерінің тікелей байланыстары 
арқылы 
қанағаттанып 
отырады 
(Е.А.Аркин, 
Л.И.Божович, 
М.Ю.Кистяковская,  М.И.Лисина,  А.А.Люблинская).  2)  Жанұядағы  қарым-
қатынас  некелік  және  туыстық  қатынасқа  негізделеді,  жұбайлық  және  ата-
аналық  махаббатқа  сүйенетін  терең  тұлғалық  қатынастарды  тудырады.  Бұл 
ерекшеліктер  балаларда  жоғарғы  адамгершіліктік  қасиеттерді,  жағымды 
ӛзіндік  сезімді,  дүниеге  деген  кӛзқарасты  және  ӛзіне  деген  сенімділікті 
қалыптастырады. Жақындық сенім және ынтымақтық атмосферадағы қарым-
қатынас  бала  психикасына  жақсы  әсер  етеді  және  баланың  эмоциялық 
сезінулеріне  дұрыс  жол  салады,  сондай-ақ  әлеуметтік  сезінулердің  алғашқы 
мектебі  болып  табылады  (И.С.Кон,  А.А.Люблинская,  Т.А.Рипина, 
С.П.Тищенко). /5/ 
 
С.П.Тищенко  ӛз  жұмысында  ата-аналардың  баласын  бағалаудағы 
мақтаулары,  баланың  эмоциясының  қалыптасуына  қалай  әсер  ететіндігі 
туралы айта келіп, әртүрлі жанұядағы осы қатынастың басымырақ үш типін 
айырады.  1.  Әділ  талап  етілген  мақтау;  2.  Талапсыз,  шектен  тыс  асыра 
мақтау; 3. Жәй бағдарланған түрде талап етілген мақтау. /6/ 
Жанұяның  ӛзара  әрекеттестігінің,  баланың  жеке  адам  аралық 
байланыста  кӛрінуін  Т.В.Нещерт  ӛз  зерттеулерінде  кӛп  қарастырған.  /6/ 
Қазіргі  кезде  тұлғаны  қалыптастыру  мәселесі  маңызды  міндеттердің  бірі 
болғандықтан аталмыш мәселені шешудегі басты рӛлді жанұя алады. Ӛйткені 
мұнда  рухани  тұлғаның  негізі  қаланады,  адамгершілік  және  азаматтық 
ӛзіндік сана, сондай-ақ адамның ӛзін-ӛзі анықтауы қалыптасады. Сондықтан 
отбасы әсерінің күшін басқа тәрбие институттарымен салыстыруға келмейді. 
Демек отбасының бала тәрбиесіндегі алар орнын халқымыз ―ұяда не кӛрсең, 
ұшқанда соны ілерсің‖ деген даналық оймен түйе білген.  
Тұжырымдай келгенде, кез-келген отбасындағы балаға деген жағымды 
қарым-қатынас  пен  тиімді  тәрбиелеу  стилінің  орын  алуы  баланың  жалпы 
ақыл-ой  және  жеке  тұлғалық  дамуының  бастапқы  алғышарты  болып 
табылады. Дұрыс қалыптасқан отбасылық қарым-қатынас баланың тұлғалық-
психологиялық  дамуының  ғана  емес,  оның  шығармашылық  қабілеттері  мен 
іскерліктерінің дамуының қайнар кӛзі болып табылады 
 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1. Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақ тәлім–тәрбиесі. –Алматы «Санат» 1995 
2. Табылдиева Ә. Қазақ этнопедргогикасы. – Алматы, «Санат» 2001. 
3. Титаренко В.Я. Семья и формирование личности М.Мысль. 1987. 
4. Выготский С.Л. Психология развития как феномен культуры. — М., 1996. 

170 
 
5.    Божович  Л.И.  Личность  и  ее  формирование  в  детском  возрасте.  —  М.: 
Просвещение, 1968. — 128 б. 
6.  Левкович  В.И.  Взаймоотношения  в  семье  как  фактор  формирования 
личности ребенка. – М.1987. 
7. Бодалев А.А. Личность и общение. – М. 1995. 
8. Ұзақбаева С.А. Тамыры терең тәрбие. – Алматы, 1995. 
 
 
 
А.М.БАБАШЕВ,  А.С. КУНАКБАЕВ, Г.Ш. ТАТАРИНОВА 
 
НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ 
НРАВСТВЕННО-ПОЛОВОГО ВОСПИТАНИЯ МОЛОДЕЖИ 
 
Аннотация 
Статья  раскрывает  проблемы  семьи,    образовательных  учреждений  и 
центров  здорового  образа  жизни  в  формировании  нравственно–полового 
воспитания  молодежи. 
 
            Рухани  -  жыныстық  тәрбие  үрдісіндегі  жанұяның  басты  маңызы 
туралы  мақала.  Білім  беру  және  денсаулық  сақтау  ұйымдарының  ата-
аналарға осы тәрбие үрдісіндегі беретін білімдік кӛмегі туралы жазылған.  
 
Annotation 
             In  this  article  about  of  main  family  role  in  process  of  sex  teaching.  On 
organization  parents  helps  in  gives  needful  knowledge’s  of  educational 
organizations  and heals organs. 
 
Ключевые  слова:  семья,  нравственно-половое  воспитание,  социальная 
ответственность. 
 
Концепция  Правительства  от  21.11.2001  N  1500  предусматривает 
совместную 
деятельность 
органов 
образования, 
здравоохранения, 
молодежных    организаций    и  родителей  в  формировании  нравственно–
полового  воспитания    молодежи.  Деятельность  всех  организаций  по  этой 
проблеме  должна быть подчинена реализации единой общегосударственной 
политики,  отвечающей  современным  требованиям  к  подрастающему 
поколению,  к гражданам с высокими нравственными качествами /1,2/. 
Главная 
задача 
организаций 
образования-заложить 
основы 
нравственно-полового 
воспитания, 
расставить 
ориентиры, 
избегая 
бестактности и навязчивости, не придавая этой сфере воспитания чрезмерно 

171 
 
опережающего  характера,  учитывая  особенности  возраста  обучающихся  и 
особенности  физиологических сдвигов.   
Согласно  концепции  правительства  РК  по  нравственно-половому 
воспитанию,  одной  из  приоритетных  задач  общества  является  создание 
здоровых и безопасных условий для жизни и учебы детей /1/. 
Нравственно-половое  (сексуальное)  воспитание-неотьемлемая  часть 
нравственного  воспитания-связано  с  рядом  педагогических  и  специальных 
медицинских  проблем.  Все,  что  воспитывает  целостную  личность, 
способную  осознавать  социальные  и  нравственные  нормы,  свои 
психологические  и  физиологические  особенности  и  благодаря  этому 
устанавливать  оптимальные отношения  с  людьми  своего и  протиположного 
пола,  определяет  цели  нравственности  полового  воспитания.  Оно  должно 
помочь  развивающейся  личности  освоить  роль  мальчика  или  девочки, 
юноши  или  девушки,  а  в  дальнейшем  роли  не  только  мужчины  или 
женщины,  но  и  мужа  или  жены,  отца  или  матери  в  соответствии  с 
общественно-моральными принципами и гигиеническими требованиями. 
Для  осуществления  этих  задач  необходимо  формирование  у  самих 
воспитателей и родителей правильного отношения к вопросам пола. Основой 
этого должны быть психолого-педагогические, психологические и морально-
этические принципы, а также знание возрастных анатомо-физиологических и 
психических  особенностей  детей  и  молодежи,  правил  личной  гигиены, 
организации рационального питания и режима учебы, труда и отдыха.  
Получаемые подрастающим поколением постепенно, в соответствии с 
возрастом,  правильные  биологические,  социальные,  гигиенические, 
морально-этические,  этнографические,  религиозные  и  другие  сведения  о 
проявлениях  пола  будут  способствовать  уменьшению  невежественности, 
постыдности,  запретности,  таинственности  в  вопросах,  касающихся  этих 
проявлений. 
В    процессе  нравственно-полового  воспитания  среди  студентов 
большое внимание следует уделять вопросам нравственности. Ответственная 
роль  отводится  родителям,  органам  образования,  здравоохранения, 
молодежным  организациям  и  т.д,  но,  на  наш  взгляд,  главными  в  вопросах 
нравственно-полового  воспитания  от  момента  рождения  и  на  весь  период 
становления ребенка как личности являются родители, семья.  
 
Роль  родителей  неоценима  при  обучении  детей  вопросам 
взаимоотношений  полов,  при  разрешении  трудностей  связанных  с 
эмоциональными  и  физическими  аспектами  роста,  воспитании  чувства 
ответственности и подготовки детей к проблемам, связанным с сексуальным 
взрослением ребенка. Родители должны тесно сотрудничать с организациями 
образования  в  вопросах    осуществления  нравственно-полового  воспитания 
своих  детей.  Большое  значение  имеет  уровень  образования  родителей. 
Зачастую  родителям  нужна  поддержка  и  знания  в  вопросах  анатомии, 

172 
 
физиологии,  психологии,  профилактики  болезней,  передаваемым  половым 
путем, в том числе ВИЧ/СПИДа. 
 
Вопросами  нравственно-полового  воспитания  будут  заниматься 
педагоги с участием врачей и родителей. При этом задача медиков состоит в 
том,  чтобы  познакомить  педагогов  всех  ступеней  с  особенностями  психо-
физиологического  развития  детей,  подростков,  молодежи.  В  основе 
нравственно-полового воспитания заложен здоровый образ жизни, в связи с 
этим   концепция  воспитания подрастающего поколения должна исходить из 
нормальных  человеческих  отношений.  Чувства  глубокой  преданности, 
привязанности,  основанные  на  взаимном  уважении,  вытекающие  из 
отношений  близкого  родства,  дружбы,  горячей  сердечной  склонности, 
влечение к лицу противоположного пола-все это закладывается  в семье. 
   
Организации  образования  осуществляют  свою  деятельность  во 
взаимодействии с органами здравоохранения, родителями и общественными 
организациями.  Система  высшего  образования  должна  обеспечить 
подготовку  педагогических  кадров  для  работы  с  детьми  по  нравственно-
половому  воспитанию.  Организациям  образования  следует  иметь  четкое 
представление о том, кто и как должен осуществлять работу по нравственно-
половому воспитанию, освещать данные проблемы.  
Политика  в  области  нравственно-полового  воспитания  должна 
учитывать  мнение  родителей  и  широких  слоев  общественности. 
Нравственно-половым 
воспитанием 
должно 
быть 
охвачено 
все 
подрастающее  поколение.  Образовательные  программы  по  нравственно-
половому воспитанию должны быть грамотно составлены и доступны. 
Органы  образования  несут  ответственность  за  безопасность  и 
благополучие  обучающихся  в  вопросах  полового  воспитания.  Свою 
деятельность  органы  образования  в  области  нравственно-полового 
воспитания  осуществляют  во  взаимодействии  с  органами  здравоохранения, 
комиссией 
по 
защите 
прав 
несовершеннолетних 
при 
местном 
исполнительном 
органе 
власти, 
родителями 
и 
общественными 
организациями.  Одной  из  задач  образовательных  организаций  является 
профилактика  болезней  передаваемых  половым  путем,  ВИЧ/СПИДа  среди 
обучающихся. 
Участие  профессионалов-медиков  в  нравственно-половом  воспитании 
выражается  в  оказании  помощи  школам,  дополнении  роли  преподавателей; 
они  дополняют  знания  учащихся  медицинской  стороной  полового 
воспитания, 
вопросами 
репродукции, 
контрацепции, 
знаниями 
о 
ВИЧ/СПИДе и осложнений болезней передаваемых половым путем, службах, 
оказывающих  консультативную  и  медицинскую  специализированную 
помощь. 
   
   Центры  здорового  образа жизни проводят  гигиеническое  обучение и 
воспитание детей и молодежи, ведут активную пропаганду здорового образа 

173 
 
жизни  и  предупреждают  о  вреде,  наносимом  организму  табакокурением, 
употреблением  алкоголя,  наркотиков,  токсикомании  и  участвуют  в 
формировании программ и планов работы с детьми и молодежью в органах 
образования по этим направлениям. 
Следует  отметить,  что  нравственно-половое  воспитание-все  то,  что 
воспитывает здоровую и целостную личность женщины и мужчины, желание 
создать гармоническую семью. Оно должно начинаться с рождения ребенка и 
проводиться общественными институтами, ответственными за формирование 
личности  молодого  человека  (семья,  образовательные  учреждения,  средства 
массовой  информации,  общественные  организации,  здравоохранение). 
Сексуальное  воспитание-это  составная  часть  полового  воспитания, 
ориентированная  на  формирование  правильного  сексуального  поведения. 
Эту  работу  имеют  право  осуществлять  только  специалисты,  знающие 
физиологию  и  психологию  подростков.  В  основу  работы  необходимо 
положить  единые  принципы,  приемлемые  для  системы  семейного  и 
школьного воспитания. 
Первый  принцип  -  профессиональная  компетентность  касающаяся 
собственно сексуального просвещения. 
Второй принцип - доверительный обмен информацией с соблюдением 
профессиональной этики (медицинской, педагогической, психологической) и 
с ответственностью за сохранение личной тайны. 
Третий  принцип  -  поло  -  ролевое  воспитание  и  половая  социализация 
как  одна  из  сторон  гуманистического  воспитания.  Этот  принцип  всех  форм 
восптательной  работы  в  школах  и  учреждениях  допольнительного 
образования. 
Четвертый  принцип  -  востребованность    и  добровольность  получения 
информации  о  проблемах  пола.  Соблюдение  этого  принципа  исключает 
проведение  уроков,  единых  для  всего  учебного  коллектива,  занятия  могут 
проводиться  факультативно  с  согласия  родителей  и  с  учетом  интересов 
учащихся 
подготовленными 
учителями 
биологии 
и 
классными 
руководителями. Медицинский персонал может оказывать консультативную 
помощь  педагогам  и  родителям  по  вопросам  профилактики  болезней, 
передающихся  половым  путем,  и  предупреждения  незапланированной 
беременности. 
Пятый  принцип  -  полная  ответственность  родителей  за  вормирование 
нравственных норм в половом воспитании детей и подростков. 
Шестой  принцип  -  ответственность  руководителей  образовательных 
учреждений  за  получение  учащимися доступной  их пониманию  корректной 
информации по вопросам пола в соответствии с особенностями их развития, 
исключая неправильный выбор содержания  и форм представления учебного 
материала. 

174 
 
Седьмой  принцип  -  сочетание  коллективных  и  индивидуальных  форм 
взаимодействия  с  родителями  в  осуществлении  полового  воспитания, 
учитывая 
этнические, 
религиозные, 
социально-экономические 
и 
культурологические особенности семейного уклада, не вызывая разногласий. 
Основой формирования половой культуры должно стать формирование 
у  молодежи  активной  личностной  позиции,  стремление  к  физическому  и 
психическому  здоровью,  нацеленным  на  прочные  семейные  отношения  в 
будущем. Необходимо развивать у учащихся позицию сознательного подхода 
к  началу  половой  жизни,  развитие  морально-нравственных  принципов,  не 
согласующихся  с  множественными  беспорядочнысм  половыми  связями, 
личной  ответственности  за  совершаемые  ими  действия,  формирование 
мотивиции и позитивного отношения к планированию семьи. 
  
 
ЛИТЕРАТУРА 
 
1.  Концепция  Правительства  от  21.11.2001  N  1500  «Концепция  по 
нравственно-половому 
воспитанию 
в 
республике 
Казахстан» 
//www.pavlodar.com/zakon/  
2.  Стратегия  гендерного  равенства  в  Республике  Казахстан  на  2006-2016 
годы  kazembassy.by/econom/equality.html 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

175 
 

жүктеу/скачать 2,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: