1525 жыл, Швейцария. Цвингли шәкірттері қайта шоқындыру
мәселесінде онымен ойлары ортақ болды және ережеге екінші рет қайта
шоқындыруды енгізеді.
Анабаптистер шіркеулері пайда болады
(грек тілінен аударғанда – қайта шоқындыру рәсімін орындаймын). Анабаптистер кез-келген мемлекет ісіне араласу әрекеттерінен бас тартты
және шіркеудің мемлекеттен бӛлінуін қолдады. Шіркеулік иерархияны
мойындамады және байлықты, мемлекеттік іске араласуды және әскери
борышын ӛтеуді айыптады. Анабаптистер қатаң қуғынға ҧшырады.
Нәтижесінде, анабаптизмнен
меннониттер, мельхиориттер, гуттерлік ағайындардың шіркеулері пайда болды.
1536 жыл, Нидерланды. Ӛз еркімен католик мәртебесінен бас
тартқан әулие Менно Симонс бір дінге табынушыларды басқаруды –
олардың қорлануы мен қуғынға тҥсуінен қҧтқару ҥшін қабылдайды. Оның
ізбасарлары ӛздерін
меннониттер деп атаған. Меннониттер зорлау
әрекеттерінен бас тартып, ӛзін-ӛзі адамгершілік жағынан жетілдіруге
талпыну, шіркеудегі иерархияны жоққа шығару мен әрбір қауымдастықтың
ӛзін-ӛзі басқаруды қолдайтын қасиеттерімен ерекшеленді.
1579 жыл, Польша . Ф. Социн христиандық Қҧдайдың ҥштігі туралы
догматына қарсы шығады. Оның ізбасарлары –
социандықтар Иисус
Христосты ӛзінің тақуалық ӛмір сҥруі мен Қҧдайға қҧлшылық етуінің
арқасында қайта тірілгеннен соң, Қҧдайдың қасиеттеріне ие болған адам
деп санаған. Социандықтар ең алғаш кҥнә жасауды, Христостың Қҧдіретін,
кҥнәні ӛтеуді және сана мен тҥйсікке қарама-қайшы догматтарды жоққа
шығарған және олардың тиімді тҥсініктемелеріне мҥмкіндік тудырмайды.
