С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: көпм`дениетті тұлға, құрылым, көпм`дениетті орта, көпм`дениетті білім беру.
Қазіргі заманда б`секеге қабілетті елу елдің қатарына қосылу үшін алдымен өзіміздің ата- баба- мыздан қалған салт-д`стүрді, м`дениетімізді сақтай отырып, болашағымыз жастар арқылы рухани- адамгершілікке т`рбиелеуіміз қажет. Қай халықты алсақ та `рқайсысына өзіне т`н ұлттық д`стүрі, саз-`уендері, т`рбие бастаулары бар. Сол ұлттық салт-д`стүрді, саз-`уендерді ұрпақтан ұрпаққа жеткізу үлкен міндет. Егер осы алтын қазыналар: ұлттың салт-д`стүрі, саз-`уені, м`дениеті жалғасып атадан балаға мұра болмаса, халық- тың келешегі де жоқ. Қазіргі таңда Қазақстан Шығыс пен Батыс, Еуропа мен Азия м`дениетін бойына қатар сіңірген, `ртүрлі халықтардың м`дени тұрмыс тіршілігі араласып, тамырласып жатқан Еуразия аймағына орналасқан, ықпалды да орнықты д`йек сынды сан алуан м`дениеттің тоғысуындағы мемлекет. Сол себепті еліміздің көпм`дениеттілігін сақтап, ары қарай жандандырудың жолы ол көпм`дениетті тұлғаны қалыптастыру. dдебиет талдауы көрсеткендей, көпм`дениетті білім беру адамның `леуметтік-тарихи ж`не табиғи т`жірибе мен білімді игерудің ғылыми-теориялық, көркем-эстетикалық, адамгершілік-дүниетаным- дық ж`не басқа да түрлерінің ерекшеліктерін біріктіретін білім. Көпм`дениеттілік тіл, наным-сенім, этникалық болмыс, т.б. ерекшеліктерден бастау алатын м`де- ниет өкілдерінің бір жерде өмір сүріп, бірге басқарылуының атауы бола алады. Көпшіл демократия түсінігінде бір қоғамда `ртүрлі тұлғалар, топтар мен қауымдастықтардың болуы мүмкін екенін, сондай-ақ, бұлардың өзіндік м`дени ерекшеліктерін сақтай отырып бірге басқарылуы мүмкін екені көрсетеді. Бірақ мұндай ортада өзгешеліктерін ерекшелік етіп көрсетуге тырысатын диаспоралардың тудыруы мүмкін алауыздықтар да демократияның проблемасы ретінде көрсетіледі. Көпм`дениеттілік болса, осындай өзгеше топтардың болуын проблема болудан құтқарып, баршаның көзқарасын кеңей- тіп көпшілдік сезімдеріне айналдыратын ұғым. Көпм`дениеттілік өзгеше жандар мен топтарды бір жерде өмір сүргізіп, бірге болуды басқару. Ортақ мекенде бірге өмір сүрудің құқығын қалыптастыру. Көпұлтты мемлекет құрамында этникалық тұлғалар мен м`дениеттердің өздерін таныта алуына жағдай жасап, бұл еркіндікті қоғамға ұсына алуы. Көпм`дениеттілікті зерттеумен айналысқан Чарлз Тэйлор м`дени ерекшелікке құрметтің ж`не бұл ерекшеліктің танылуының өте маңызды ж`не анықтаушы адамдық фактор екеніне назар аударады. Бұлар тұлғаларға қарай саясат жасауды, этникалық топтарды негізгі ұлттық м`дениеттен жоғары қоюды керек етеді деген сөз емес. Көпм`дениеттілік ұлттық м`дениеттің бір бөлігі ретінде өзге м`дениеттердің табиғи даму үдерісін өткізуі ж`не өздерін дамытуын қабылдау. Көпм`дениеттілік мемлекеттік басқаруда `ртүрлі м`дениеттердің `ділетті түрде дамытылуына жағдай жасау жобасы ретінде құрылған, қолдаушыларының ойынша дүние жүзіндегі азаматтардың қозғалысында, саяси ұйымдасуларда,түрлі м`дени көзқарастар мен танымға ие қауымдастықтардың бейбіт түрде бірге болуын қамтамасыз ететін д`рі болып саналады. Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 252 Көпм`дениеттілік саяси мағынасымен қатар жатсынудың н`тижесінде жеке тұлға үшін тарылап кеткен мекендерді кеңейту деген мағынаға да ие. Саяси тұрғыда ұлттар мен қоғамдағы этникалық топтардың, жалғыз ж`не басқалардан бөлек м`дениеттердің өзге м`дениеттермен бірдей құқыққа ие болып, дами алуын білдірсе, екінші жағынан көпм`дениеттілік жеке тұлғалардың бірден көп м`де- ниетті меңгеруі, бірден көп м`дени топтарға мүше болуын білдіреді. бір қоғамда туылып, туғаннан сол қоғамның м`дениетін меңгеріп өскен тұлға, келешекте сол м`дениеттен бас тартуы немесе қабыл- дауы мүмкін. Бірақ соны қабылдауда немесе терістеуде тек сол м`дениетті негіз қылып алмайды. Жалпы м`дениеттер арасындағы кіші м`дениеттер немесе қарсы м`дениеттер тұлғаның таңдауы мүмкін бірден көп м`дениеттер шеңберін құрайды. Бір ғана м`дениетті меңгерген тұлғаның кең тараған түрі бұл жерде өте қарапайым сипатқа ие болады. Көпм`дениетті тұлға ұлттардың бірігіп бейбіт өмір сүруі ойына жақын болса да, бірлескен дұшпандық негізінде, өркениеттің өзге `леуметтік топтары мен рухани құндылықтарына қарсы шығу негізінде шоғырлануды қолдамайды. Ол, бір жағынан, адамның ұлттық м`дениеттен тыс қалыпта- суын теріске шығарса, екінші жағынан, бірнеше өркениеттің түйісіп, қиылысу ретінде көпқырлы тұлғаның қалыптасуына жағдай жасайды. Арнайы `дебиеттерді талдау барысында көпм`дениеттілік ойы ғылыми тілде `р түрлі термин- дермен берілгенін айқындадық, олар: көпм`дениетті білім беру; мультим`дениетті білім беру; м`де- ниеттер диалогы мектебі; білім берудегі либералды плюрализм; м`дениаралық оқыту; кросм`дениетті білім беру; ұлтаралық білім беру; мультикелешекті білім беру т.б. Бірнеше м`дениетті білім беруді түсіну үшін оның негізі ұғымдарын қарастыру керек. Еңбекте кездесетін көпмeдениетті, мультимe- жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|