С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: «dзірет-Сұлтан» мемлекеттік тарихи-м`дени қорық-мұражайы», с`улет ж`не археологиялық
ескерткіштер, мұражай педагогикасы, туристік маршруттар. Н.d. Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты жолдауында тұжырымдалған «М`ңгілік Ел» ұлттық идеясында тұжырымдалған құндылықтардың [1] арасында «тарихтың, м`дениет пен тілдің ортақтығы» деп аталатын құндылығын жас ұрпақтың бойы- на сіңіруде мұражай экспозициялары мен туристік маршруттарының педагогикалық `леуетін пайда- ланудың маңыз зор екендігі айқын. Мұражайлар - ұлттық тарихи сана қалыптастырудың ең тиімді ортасы. М`селен, Түркістан қала- сының тарихи өзегі болып табылатын қорғау аймағын зерттеу, қалпына келтіру жөніндегі кешенді бағдарлама аясында ұлттық тарихи сана қалыптастыру мақсатымен 1989 жылы «dзірет-Сұлтан» мемлекеттік тарихи-м`дени қорық-мұражайы» құрылды [2].Қазіргі кезде қорық-мұражайдың құра- мында 8 мұражай жұмыс істейді. Олар: Қожа Ахмет Ясауи кесенесі. ХІІ-ХІV ғғ. салынған ғимарат- экспозициялық алаңы 535 шаршы метр; «Қылует» жерасты мешіт-мұражайы». Экпозициялық алаңы - 702 шаршы метр; «Жұма мешіті» мұражайы. Экспозициялық алаңы 128,9 шаршы метр; «Шығыс моншасы». Экспозициялық алаңы 130 шаршы метр; «Түркістан тарихы мұражайы. Экспозициялық алаңы 1050 шаршы метр; Археология ж`не этнография музейі. Көру алаңы 140 шаршы метр; Р`бия Сүлтан Бегім кесенесі мұражайы. Экспозициялық алаңы 62 шаршы метр; «Ашық аспан астындағы мұражай», «Түркістанның XIX ғ. көше үлгісі». Экспозициялық алаңы 425 шаршы метр[3, 15-17 б.]. Мұражайдың осы құрылымын танымдық-т`рбиелік мақсаттарға пайдаланудың педагогикалық `леуеті мол. Мұражай экспозициясы мұражайға келушіге археологиялық ж`не с`улет ескерткішттерін көрсе- тудің ерекше құралы. Мұражай педагогикасында археологиялық ж`не сулет ж`дігерлері мен ескерт- кіштерін экспозицияға біріктірудің мынадай қағидаларын атап айтуға болады: - тарихи құндылығы – экспозиция тарихи ж`не м`дени құндылығы жоғары бұйымдардан құрал- ған; - ғылымилығы мен бір идеяға бағынуы – экспозицияның өз концепциясы болады ж`не ол белгілі бір мақсат-міндеттер аясында құрылады - кері байланыстың орнауы – экспозицияны көрушінің шығармашылық қабылдау мүмкіндігі ескеріледі. - қол жетімділігі – экспозиция деңгейі қоғам мен ортаның танымдық деңгейіне негізделеді [4, 50 б.]. Аталмыш қағидаларға с`йкес жасалып, жабдықталған «dзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-м`де- ни қорық-мұражайдың құрамдас бөлігі болып табылатын «Түркістан тарихы» мұражайының экспози- циялық жоспарына талдау жасауға болады. Мұражай «Тас ғасырынан түркі д`уіріне дейін», «Түркі кезеңіндегі Түркістан», «Шауғар - Шойтөбе қаласы (Түркістан тарихының алғашқы кезеңі)», «Ясы - Күлтөбе қаласы (Түркістан тарихының орта кезеңі), «Ахмет Ясауи - түркі халықтарының пірі (ХІІ- Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 256 ХІV ғғ. Ясауи ілімінің таралуы), «Ескі Түркістан (Түркістан тарихының кейінгі кезең)», «Түркістан - Қазақ хандығының астанасы (Түркістанның гүлдену кезеңі)», «Түркістан - түркі халықтарының руха- ни орталығы (Ұлттық пантеон ж`не рухани, діни орталық)» [3, 10-15 б.] деп аталатын 8 бөлімнен құралады. «Түркістан тарихы» мұражайының экспозициясымен танысқан `рбір келуші танымдық ж`не шығармашылық сұранысын қанағаттандырып, экспозицияның басты мақсаты - ежелгі Түркістан қаласының 1500 жылдық тарихы жайлы толық м`лімет алуына мүмкіндік жасалған. Мұражай экспо- зициясы тұтас идеяға біріккен логикалық байланыста жасалып, тарихи сабақтастық пен хроноло- гиялық мерзімдеуде бірізділік сақталған. Мұражай экспозициясымен кеңірек танысуға мүмкіндік беретін бірден-бір маңызды құжат – тақы- рыптық экспозициялық жоспар (`рі қарай – ТЭЖ – авт.). ТЭЖ- мұражай экспозициясын құру үшін топтастырылған экспозициялық материалдың құрамы көрініс тапқан мұражай құжаты. Онда экспо- зиция бөлімдерінің, тақырыптарының, тақырыпшаларының, тақырыптық кешендерінің аттары көрсе- тіледі, сонымен қатар бастапқы м`тіндер, алғы сөздер, экспонаттар жайлы маңызды м`ліметтер жинақталған тізімі, сақталған орны мен шифры жазылады. ТЭЖ - құрылатын мұражай мазмұнын анықтайтын жұмыс түрі, бағыт-бағдары, сондықтан да ол экспонаттар жинақталып біткеннен кейін жасалады. ТЭЖ жасау барысында оның нақты қандай бөлімдерге бөлініп, мұражайға келушілерге қандай туристік маршруттар ұсынатындығы толықтай жоспарланып қойылады. Мұражай экспозиция- сымен танысу барысында археологиялық ж`дігерді көрсетудің т`сілдері мен туристік маршруттары қалыптасады, оған сүйене отырып, мұражайға келуші экспонат жайлы толық `рі кешенді мағлұмат алуына жағдай жасалады. С`улет-археологиялық ескерткіштерді жастарға таныстырудың негізгі түрі – экскурсия. Қазақстан Республикасының«Туристік қызмет туралы» заңында экскурсияға«жеке тұлғаның уақытша болатын елдегі (жердегі) туристік ресурстарды танымдық мақсатта жиырма төрт сағаттан аспайтын уақытқа барып, көруі» деп анықтама берген, яғни экскурсия - белгілі бір тақырып жайлы кеңірек мағлұмат алу үшін алдын-ала белгіленген маршрут бойынша жүріп өтетін таным үдерісі деп белгіленеді, «туристік маршруттар - туристің (саяхат кезінде) танымдық, спорттық, эстетикалық не өзге де мақсаттармен өту, қарау үшін белгіленген барлық географиялық мекендердің, болу объектілерінің тізбесін көрсе- тетін жүру жолы». Ал «турист» дегеніміз «уақытша болатын елге (жерге) жиырма төрт сағаттан бір жылға дейінгі кезеңге келетін ж`не ақылы қызметпен айналыспай, сол елде (жерде) сауықтыру, танымдық, к`сіби-іскерлік, спорттық, діни ж`не өзге де мақсаттарда кемінде бір рет түнейтін жеке тұлға» [5]. Яғни «турист» - жеке тұлға (жас ерекшеліктері бойынша қарастырдық), «экскурсия» - таным үдерісі, «туристік маршруттар» - аталмыш жеке тұлғаның танымдық үдерісті жүзеге асыру үшін жүріп өткен жолы деген м`нге ие. Ашық аспан асты мұражайларында экскурсияның оқыту т`жірибесінде төрт түрі белгілі, олар: ұлттық тарихи сана қалыптастыруға бағытталған дамытушы экскурсия; Отанға деген сүйіспеншілікті тарихты терең танып-білу арқылы қалыптастыратын білім беру экскурсиясы; ортағасырлық қала м`дениетінің дамуы жайлы толық `рі кең м`лімет алуға мүмкіндік беретін танымдық экскурсия; археологиялық ескерткішті ұлттық тарихи сана қалыптастырушы тұрғысынан қарастырып бағалай білуге дағдыландыратын т`рбиелеуші экскурсия. Экскурсияның осы түрлеріне жекелей тоқталайық. жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|