С. Т. Иксатова қылмыстық ҚҰҚЫҚ ерекше бөлім
Парақорлыққа делдал болу (313-бап)
жүктеу/скачать 1,81 Mb.
|
С. Т. Иксатова ылмысты Ы ерекше б лім
| Парақорлыққа делдал болу (313-бап)
Бұл қылмыс үшін жауапкершілік Қылмыстық Кодекстің 313-бабында көрсетілген. Осы қылмыстың объективті жағы парақорлыққа делдал болу, яғни пара алушыға және пара берушіден немесе алушыдан сыйақы алғанына қарамастан танылады. Делдалдық пара беру мен алуды жалғастыратын ерекше түрі-жеке қылмыс құрамына бөлінген. Бұл пара беру мен алудың келісім немесе нақты әрекеттермен жетістікке жету арқылы, делдал өзінің бастамасымен емес, пара беруші мен алушының сұрауы немесе тапсырмасы арқылы тікелей пара береді. Делдалдықтың ерекшелігі бұл субъектінің екі қылмыс жасалуына, яғни пара беру мен алуға жәрдемдеседі. Делдал-екі негізгі субъектілердің байланыстырушы бөлігі және өзінің ниетімен емес, пара беруші мен алушының ниеттерімен келісімге жетуге және іске асыруға көмектеседі. Пара алу және пара беру-субъектілерінің екі жағымен де байланысы бар болса, субъектіні парақорлықтың делдалы ретінде қарастыру керек. Пара беруге не алуға басқадай көмектесулер парақорлыққа делдал болып қарастырылмайды. Парақорлыққа делдал болу қылмысының құрамы формальды және пара нақты берілген кезден бастап аяқталған қылмыс болып табылады. Егер де пара алушы пара алудан бас тартса, онда делдалдың әрекеттері парақорлыққа делдал болушылыққа оқталғандық болып (ҚК-тің 24, 312-баптар) танылады. Парақорлыққа делдал болуды парақорлықтың қатысушылығынан, яғни пара беру немесе алуды ұйымдастырушылар, айдап салушылар, көмектесушілерден ажырату керек. Пара алуды немесе беруді ұйымдастырған немесе оның жүзеге асырылуына басшылық еткен адам парақорлықтың ұйымдастырушысы деп аталады. Бұл жерде ұйымдастырушы өзі белсенділік көрсетіп, өз әрекетімен параны беруді немесе параны алуды жүзеге асырады. Ал делдал болса пара алушы мен берушінің ортасындағы болған келісімді ғана жүзеге асырады. Пара беруге немесе оны алуға басқа адамды азғыру немесе басқа да жолмен осындай қылмысты жасауға парақорлықтың қатысушыларын көндірген адам айдап салушы деп танылады. Парақорлыққа делдал ешкімді де азғырмайды, көндірмейді, ол өзара келіскен екі субъектінің тапсырмасын орындайды, пара беруші мен алушыны өз еріктерімен кездестіреді. Субъективті жағынан делдалдық тікелей қасақаналықпен жасалады. Делдал пара берушінің немесе алушының тапсырмаларымен пара бергенін сезеді және соны тілейді. Егер де пара беріп отырғанын сезбесе, онда қылмыс құрамы болмайды. Делдалдық ниет алуан түрлі болуы мүмкін. Бірақ оның мәні қылмысты саралауына әсер етпейді және және сот жаза тағайындағанда міндетті түрде ескеріледі. Делдалдықты жалған делдалдық жағдайынан ажырату керек. Егер адам пара берушіден ақша немесе басқа құнды заттарды лауазымды адамға пара ретінде беру үшін алып, бірақ апарып беру оның ойында болмай өзі пайдаланса, оның жасаған әрекеті алаяқтық ретінде саралануы тиіс. Егер бұл адам құнды нәрселерді иелену мақсатымен пара берушіні пара беруге итермелесе, онда оның әрекеті алаяқтықпен бірге қосымша, пара беруге итермелеген арандатушылық болып, ал мұндай жағдайда пара берушінің әрекеті пара беруге оқталғандық борлып саралануы керек. Бұл жағдайда нақты пара берілетін лауазымды адамның аты аталған-аталмағандығының маңызы жоқ. Егер делдал адам пара берушінің паралық нәрсені ұрлап алатынын алдын ала білсе және оны пара алушыға апарып беруге келіссе, онда әрекеттері парақорлыққа делдал болу және ұрлыққа қатысқан деп сараланады. Параға делдалдықтың субъектісі-16-ға толған, кез келген есі дұрыс жай немесе лауазымды адамдар. жүктеу/скачать 1,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|