Сабақ жоспары Мұғалімнің аты-жөні: Жандарова Жумагул Сейтжапбарқызы

24
минут 
Жаңа сабақ
Алкиндер – құрамында бір үш еселі байланысы 
бар жалпы формуласы
C
n 
H
2n-2
болатын қанықпаған көмірсутектер.
Алкиндердің бірінші мүшесі –ацетилен 
C
2
H
2

(Н ─ C
 
≡ C ─ H )
Жүйелік номенклатура бойынша ацетилен 
көмірсутектерін атау үшін сәйкес 
алкандардағы – 
ан,
жұрнағының орнына – 
ин 
жұрнағымен ауыстырады.
Мыс: эт
ан
-эт
ин
, проп
ан
-проп
ин
және т.б. 
Алкиндердің атауы 
Формуласы 
1 
2 
Этин (ацетилен) 
С
2
Н
2 
Пропин (аллилен) 
С
3
Н
4
Бутин (крокотилен) С
4
Н
6
Пентин
С
5
Н
8
Гексин 
С
6
Н
10
Гептин 
С
7
Н
12
Октин 
С
8
Н
14
Нонин 
С
9
Н
16
Децин
С
10
Н
18
Алкиндерде көміртек тізбегін нөмірлеуді үш 
Жаңа тақырыпты 
меңгеру 
Презентация
Слайд 3 
Слайд 4 
Слайд 5 

байланыс жақын тұрған шетінен бастайды. 
Үш 
байланыст
ың орны 
бойынша 
изомерлену 
СН
≡ С – СН
2 
- СН
3 
(бутин-1) 
СН
3
- С ≡ С
- СН
3 
(бутин-2) 
Көміртек 
тізбегінің 
қаңқасы 
бойынша 
изомерлену 
СН
3 
─ СН
2
– СН
2 
– С ≡СН
(пентин-1) 
СН
3
– СН
– С ≡СН 
ﺍ
СН
3
(3-метилбутин-1) 
1.Үш байланыс кіретін көміртектің ұзын 
тізбегін тауып, үш байланыс жақын
жақтан көміртек атомдарын нөмірлейміз:

1 2 3 4 5
CH ≡ C ‒ CH ‒ CH
2 
‒ CH
3
׀ 
CH
3
3- метил пентин-1
1. Өнеркіәсіпте ацетилен табиғи газды жоғары 
температурада ыдырату әдісімен өндіріледі.
1500C
0
2CH
4 
C
2
H
2
+ 2H
2
↑ 
2. Техникада ацетиленді кальций карбидін сумен 
Слайд 6 
Слайд 7 

әрекеттестіріп алады: 
CаС
2 
+ 2H
2
O
⟶
Ca(OH)
2
+ C
2
H
2 
1)
Қосылу реакциялары. (Гидрлену): 
CH ≡ CH + Н
2 
→ CH
2
= CH
2
CH
2
= CH
2
+ Н
2 
→ CH
3
— CH
3
2
)
 
Галогендеу реакциясы: 
CH ≡ CH + Вг
2
→ СНВг = СНВr
(1 саты) 1,2 дибромэтен 
СHBr = CHBr + Вг
2
→ СHВг
2
– СHВг
2
(2 саты) 1,1,2,2 тетрабромэтан 
Бұл реакцияда бром суының түссізденуі 
қанықпаған көмірсутектерге сапалық реакция 
болады. 
3)Гидрогалагендеу реакциясы:
CH ≡ CH + НCl → CH
2
= СНCl 
CH
2
= СНCl + НCl → CH
2
Cl ─ СН
2
Cl 
хлорэтен (винилхлорид) 1,2- дихлорэтан 
4. Гидратация: 
CH ≡ CH + Н
2
O
→ CH
3
COH 
Бұл М.Г. Кучеров реакциясы деп аталады. 
5. Полимерлену реакциясы: 
3CH ≡ CH → С
6
Н
6
бензол 
6. Тотығу реакциясы:
CH ≡ CH + 4[O]
⟶
COOH─COOH 

қымыздық қышқылы 

7. Жануы: 
2CH ≡ CH + 5О
2
= 4СО
2
+ 2Н
2
О + Q 
Слайд 8 
Слайд 9 
Слайд 10 

10 мин 
Тапсырма: Көмірсутектерді үш топқа : 
алкандар, алкендер және алкиндер деп 
жіктеңдер. 
C
2
H
6,
C
6
H
12,
C
3
H
8,
C
4
H
6,
C
4
H
10,
C
4
H
8,
C
5
H
10,
C
5
H
12,
C
5
H
8,
C
3
H
6,
C
6
H
14,
C
3
H
4. 
Дұрыс жауабы: 

Алкандар 

Алкендер 
Алкиндер 
C
2
H
6. 
C
3
H
8, 
C
4
H
10, 
C
5
H
12
, 
C
6
H
14
C
6
H
12
,
C
4
H
8,
C
5
H
10,
C
3
H
6,
C
4
H
6
, 
C
5
H
8,
C
3
H
4. 

 
Слайд 11 
Слайд 12 

3 минут 
Бекіту 
Сабағымызды қорытындылайық.
Оқу тапсырмасы: 
1.
Формуласы берілген көмірсутек үшін
CH ≡ C ‒ CH
2
‒ CH
2 
‒ CH
2 
‒ CH
3
екі гомолог және екі изомердің формулаларын 
құрастырыңдар. Заттарды жүйелік номенклатура 
бойынша атаңдар.
Бүгінгі сабақта 

этин мысалында алкиндердің химиялық 
қасиеттерін (жану, гидрлеу, гидратация, 
галогендеу, сапалық реакциялар) оқып үйрендім, 
химиялық реакция теңдеулерімен дәлелдей 
аламын; 
Тақырыпты 
меңгергенін 
анықтау 
Презентация
Слайд 13 
Слайд 14 
Мұғалімнің аты-жөні: 
Жандарова Жұмагүл Сейтжапбарқызы 
Пән/Сынып: 
Химия, 9 сынып 
Қай аптаның нешінші сабағы 
8- сабақ 
Тарау немесе бөлім атауы: 
XI тарау. Көмірсутектер. Отын 
Сабақтың тақырыбы: 
§60-61. Көмірсутекті отындар. Табиғи және мұнайға ілеспе газдар 
Оқу мақсаты: 
9.4.3.15-құрамында көміртек бар қосылыстардың отын ретінде пайдалану мүмкін екендігін білу және 
альтернативті отын түрлерін зерттеу, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін атау; 
9.4.3.16-Қазақсатандағы көмірдің, мұнайдың, табиғи газдың кен орындарын атау және оларды өндірудің 
қоршаған ортаға әсерін түсіндіру;
Бағалау критериі: 

құрамында көміртек бар қосылыстардың отын ретінде пайдалану 

мүмкін екендігін біледі және альтернативті отын түрлерін зерттейді, олардың артықшылықтары мен 
кемшіліктерін атайды; 

Қазақсатандағы көмірдің, мұнайдың, табиғи газдың кен орындарын 
атайды және оларды өндірудің қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді;
Саралап оқыту тапсырмалары 
Ұжымдық жұмыс 
Жаңа тақырыпты түсіндіру. Бүгінгі жұмыс 
мақсатымен таныстыру. Бейнематериалды көре 
отырып, сабақты түсіндіру. Бекіту тапсырмалары 
және оқу тапсырмалары беріледі. Сабақты 
қорытындылау. 
 
Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма) 
Бекіту тапсырмасын бере отырып, дұрыс жауапты 
ұсыну арқылы үйрету. 
Жеке жұмыс 
Оқу тапсырманы ұсына отырып, 
оқушылар өз бетімен орындайды.
 
Уақыт
ы 
Кезеңдері 
Мұғалімнің іс-әрекеті
 
Оқушының іс-
әрекеті
 
Мұғалімнің
бақылауы мен 
зерттеуі не? 
Бағалау 
Ресурстар 
3 минут 
Ұйымдастыру Сәлеметсіздер ме? Біз сіздермен қашықтықтан оқытуды
ары қарай жалғастырамыз.
 
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы:
Көмірсутекті 
отындар. Табиғи және мұнайға ілеспе газдар 
Бүгінгі сабақта: 
Бүгінгі сабақтың 
тірек сөздері: 
Отын; 
Көмірсутектердің кен орындары; 
Қоршаған ортаның ластануы; 
Баламалы отын түрлері; 
Сенің білетінің:
-
көмірсутектер жайлы түсінік;
 
Сенің меңгеретінің:
-
мұнайға ілеспе газдар ; 
Жаңа сабақтың 
мақсатымен 
таныстыру 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Презентация
Слайд 1 
Слайд 2 

22 
минут 
Жаңа сабақ
Мұнай – өзіне тән иісі бар, қоңыр түсті, судан жеңіл, 
суда ерімейтін 
көмірсутектердің күрделі табиғи қоспасы. Мұнайдың 
құрамы мен қасиеті 
оның алыну көзіне байланысты.
Мұнайды тікелей айдау арқылы алынатын өнімдері: 
Бензин (t
0
= 150-200
0
) 
Лигроин(t
0
= 120-240
0
) 
Керосин(t
0
> 300
0
) мұнай қалдығы қара қою түсті, 
тұтқыр сұйықтық мазут. Мазутты әрі қарай өңдеп 
майлағыш заттар алады (вазелин, парафин). 
Мазуттың қалдығы гудрон, ол асфальт жасауда 
қолданылады.
Бензин
- ұшақтар мен автомобильдер үшін 
жанармай, лигроин дизельді жанармай. 
Керосин - 
реактивті ұшақтар мен тракторлар 
қозғалтқыштарының 
жанармайы. 
Соляр 
майы 
моторлардың жанғыш майы және майлағыш зат 
ретінде қолданылады. 
Мазут
- бу қазандарында сұйық жанармай ретінде 
қолданылады. 
Жаңа тақырыпты 
меңгеру 
Презентация
Слайд 3 
Слайд 4 
Слайд 5 
Көмірсутектердің табиғи көздері
мұнай 
таскөмір 
табиғи газ, мұнайға ілеспе газ

Көмірсутектердің тағы бір табиғи көзі – 
таскөмір.
Таскөмір Орталық Қазақстанда, Екібастұз өңірінде 
кездеседі. 
Таскөмірді ауасыз ортада 1000-1200
0 
С да 
қыздырғанда төрт түрлі өнім алынады: кокс, кокс 
шайыры, кокс газы және аммиак суы. 
Екібастұзда өндірілетін таскөмір негізінде аса ірі 
жылу электр стансасы жұмыс істейді. Онда арзан 
электр энергия өндіріледі. Кокс домнада шойын 
қорытуда отын ретінде пайдаланылады. Кокс 
шайырынан ароматты көмірсутектер алынады. Кокс 
газының орташа құрамы 60% H
2
, 25% CH
4
,
5% CO
2
, 
қалғандары N
2
, NO
2
, C
2
H
4
Слайд 6 
Слайд 7 
Слайд 8 

Слайд 9 
8 мин 
Тапсырма: 1. Отын түрлеріне физикалық тұрғыдан 
сипаттама беріңіздер. 

 
Слайд 10 
7 минут 
Бекіту 
Сабағымызды қорытындылайық.
Оқу тапсырмасы: 
1.Қазбалы отын дегеніміз не? 
2. Ғаламдық пайдалы қазбалардың қолданылуы? 
3.Неге қазіргі таңда қазба отындар өте маңызды?
Бүгінгі сабақта 

құрамында көміртек бар қосылыстардың отын 
ретінде пайдалану мүмкін екендігін білемін және 
альтернативті отын түрлерін зерттей аламын, 
олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін 
Тақырыпты 
меңгергенін 
анықтау 
Презентация
Слайд 11 
Слайд 12 

атаймын; 

Қазақсатандағы көмірдің, мұнайдың, табиғи 
газдың кен орындарын атаймын және оларды 
өндірудің қоршаған ортаға әсерін түсіндіремін;
Мұғалімнің аты-жөні: 
Жандарова Жұмагүл Сейтжапбарқызы 
Пән/Сынып: 
Химия, 9 сынып 
Қай аптаның нешінші сабағы 
9- сабақ 
Тарау немесе бөлім атауы: 
XI тарау. Көмірсутектер. Отын 
Сабақтың тақырыбы: 
§62. Мұнай
Оқу мақсаты: 
9.4.3.17 -мұнай фракцияларын және шикі мұнайды айдау өнімдерінің қолдану аймақтарын атау 
Бағалау критериі: 

мұнай фракцияларын және шикі мұнайды айдау өнімдерінің қолдану аймақтарын атайды 
Саралап оқыту тапсырмалары 
Ұжымдық жұмыс 
Жаңа тақырыпты түсіндіру. Бүгінгі жұмыс 
мақсатымен таныстыру. Бейнематериалды көре 
отырып, сабақты түсіндіру. Бекіту тапсырмалары 
және оқу тапсырмалары беріледі. Сабақты 
қорытындылау. 

жүктеу/скачать 2,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: