Сабақ Пән атауы : Инклюзивті білім беру Тақырыбы: 7-тапсырма
Есту қабілеті зақымдалған балаларды оқыту және тәрбиелеудің мәселелері
жүктеу/скачать 83,34 Kb.
|
7 тапсырма.Инклюзивті білім беру
| 2.Есту қабілеті зақымдалған балаларды оқыту және тәрбиелеудің мәселелері
Оқыту процесінің заңдылықтары оның принциптерінде бейнеленеді. Принцип-латын сөзі – негізгі, бастапқы деген ұғымды білдіреді. Оқытуға қойылатын талаптардың бастапқы белгілі жүйесін оқыту процесінің принциптері деп атайды. Сурдопедагогикада, принциптер дегеніміз, түзете-білім беру процесінің ұйымдастырылуының және білім алуда ерекше қажеттіліктері бар тұлғалардың (жандардың) танымдық іс-әрекетінің жетекшіленуінің сипаттамасы мен ерекшеліктерін белгілейтін жалпы, негізгі және тұрақты талаптардың жүйесі. Сурдопедагогиканың өздік принциптері білім алуда ерекше қажеттіліктері бар тұлғаларға арнайы білім беруде маңызды, концептуалды ережелерді бейнелейді. Бұл принциптер сурдопедагогика үшін спецификалық (ерекше) болып саналады. Оқытудың түзетуге бағытталған принципі оқыту процесінде арнайы әдістемелік тәсілдерді қолдана отырып балалардың психикалық-физикалық дамуындағы кемшіліктерді түзетуге немесе басуға негізделген; оқушылар кемшіліктерінің құрылымын білуді және есепке алуды, психикасы мен тәртібінің сақталған және жағымды жақтарына сүйенуді көздейді, пропедевтикалық кезеңнің және оқытудың мазмұнын, темпін (жылдамдығын) және мерзімін жекешелендіруді қарастырады; жалпыланған оқу және еңбек іскерліктерімен оқушылардың дербестігінің дамуын қалыптастыруға бағытталған. Оқытудың тәрбиелік және дамытушылық бағыттылығы принципі оқушыларда адамгершіліктің көріністері мен ұғымдарды, қоғамдағы тәртіптің қалыпты әдістерін және олардың жалпы психикалық және физикалық дамуға әсер етуін қалыптастыруының қажеттілігімен байланысты; ерекше жағдайларды туғызуды және оқушылар ортасының «педагогизациясын» талап етеді, оқушыларды белсенді оқу іс-әрекетіне қатыстыру мен олардың танымдық белсенділігі мен дербестігін дамыту арқылы түзету-педагогикалық жұмысының сапасын жоғарлатуды талап етеді. Оқытудың ғылымилық және түсініктілік принципі ғылымның қазіргі жетістіктерінің, оқу пәндерінің мазмұнында шынайы болмыстың және оқытуды оқушылардың шынайы мүмкіншіліктерінің деңгейіне сай ұйымдастырудын бейнесін көздейді; білім беру мазмұнының қалыптасуы барысында, оқу бағдарламаларын, оқулықтарды жасағанда, мұғалім мен тәрбиешілердің іс-әрекетінде жүзеге асырылады; салыстырмалы күрделі материалды түсінікті ететін әдістемелік жүйені қолдануды талап етеді. Оқушылардың таным қабілетінің дамуына, дүниеге көзқарасының және жоғары адамгершілік қасиеттерінің қалыптасуына әсер етеді. Оқытудағы жүйелілік және бірізділік принципі оқушыларда шашыранды мәліметтер мен ұғымдарды қалыптастыру емес, ал үйлесімді логикалық білім жүйесін, өзара байланысты фактілер мен заңдылықтарды қалыптастырудың қажеттілігіне негізделеді; оқу материалының бірізділікпен және қолайлы көлемде орналасуын, оқыту процесіндегі байланысты- жаңа материалды оқу алдында алынған білімдерге сүйеніп құрылса және кейіннен өткен материалмен байланысып өтсе, оқу материалының өтуін және алдында өткенді қайталаудың бірізділігінің жоспарлауында жүзеге асырылады. Оқытудың өмірмен байланысты принципі оқытудың қоғамдық қажеттіліктермен және оқушылардың оқыту мен тәрбие процесіне қоғамдық ортаның әсерімен туындайтыны бейнеленеді; оқу-тәрбиелік жұмыстың ұйымдастырылуы қоршаған болмыспен, мекемелердің, ұйымдардың өмірімен тығыз және көпқырлы байланыстың негізінде жүзеге асырылады; оқыту барысында балалардың өмірлік тәжірибесіне сүйенуді және қоғамдағы дербестік өмірге даярлауды көздейді. Оқытудағы көрнекілік принципі абстрактілі ұғымдарды толығынан игеру үшін оқушыларды сезімдік танымдық тәжірибемен қамтамасыз етуді көздейді, және оқыту процесінде түрлі көрнекілік құралдарды қолдануды талап етеді; оқушылардың жас және жеке ерекшеліктеріне тәуелді өзгеретін дифференциалды, мазмұнды, вариативті (ауыстырмалы) көрнекіліктерді қолдануды талап етеді. Оқытудағы оқушылардың саналылық пен белсенділік принципі оқылатын оқу материалының мәнін түсінуді және оны өмір мен практикалық іс-әрекетте нәтижелі қолдануды белгілейді; оқушылардың белсенді психикалық дамуына әсер етеді; оқыту процесін белсендіруге бағытталған әдістемелік тәсілдерді қолдануды көздейді; күрделі материалды бөлшектерге бөлуді, негізгісін айқындауды, тұтасты бөлшектерден құрастыруды, жасалынатын әрекеттерді сөйлеу арқылы бейнелеуді, материалды ауыстыруды және т.б. көздейді. Оқытудағы жеке және дифференциалды ыңғайжасау принципі оқушыларды жан-жақты зерттеудің және олардың жеке ерекшеліктерін есепке алу (жеке ыңғай жасау), сонымен қоса белгіленген оқушылар топтарына (дифференциалды ыңғай жасау) тән типтік ерекшеліктерді анықтау қажеттілігімен байланысты; жақын және болашақ міндеттерді, сыныптың фронтальды жұмысына баланы қатыстыру бойынша шаралар жүйесімен жеке түзете әсер етуді бейнелейтін, бүкіл сыныппен жұмыс істеу мен әр оқушының жеке дамуы бағдарламасының әзірленуін көздейді. Білімді, іскерліктерді және дағдыларды игеру мықтылығы принципі оқытудағы оқушылардың саналылық пен белсенділік приницпімен байланысты және саналы алынған білімдерді тереңдету мен бекітуді және оларды іскерліктер мен дағдыларға айналдыруды көздейді; материалды жүйелі және вариативті (ауыстырмалы) қайталаумен, арнайы жаттығулар жүйесін қолданумен, практикада жүзінде қалыптасқан білімдер мен іскерліктерді қолданумен қамтамасыз етіледі. Педагогикалық оптимизм принципі адамның ерекшеліктеріне және өмір сүру мүмкінішіліктерінің шектелуіне тәуелсіз, әр адамның білім беру процесіне қатысуына құқығының бар екендігін қолдайтын қазіргі гуманистік көзқарасқа негізделеді; білім алуда ерекше қажеттіліктері бар адамға басқаша қарауды көздейді. Ол әлеуметтік құндылығы аз индивид емес. Ол жағымды дамып келе жатқан және әлеуметті толық тұлға, егер де қоғам қажет етсе, егер де қоғам ол үшін қажетті жағдайларды жасаса. Ерте педагогикалық көмек(жәрдем) беру принципі алғашқы айлардан бастап және адамның бүкіл өмірі бойынша арнайы білім беру қызметін ұсынуда уақытша шекараларын кеңейтіп, баланың дамуында алғашқы бұзылысты анықтау кезеңімен мақсатталған түзету-педагогикалық көмектің басталуының арасындағы үзілістің максималды қысқаруын көздейді. Оқытуда және тәрбиеде іс-әрекетті ыңғай жасау принципі психологиядағы «жетекші әрекет» ұғымына сүйенеді. Арнайы білім беру жүйесінде заттық-сарамандық іс-әрекет, дамуында түрлі ауытқуы бар баланың компенсаторлық дамуын қамтамасыз ететін (бұзылған психикалық функцияларды түзету мен толықтыру (компенсация) құралы болып), білім беру мен еңбек әрекетінің қажетті элементтерінің пропедевтикасын қамтамасыз ететін спецификалық (ерекше) құрал болып саналады. Қалыпты баланы сөз арқылы оқытуға болса, білім ауда ерекше қажеттіліктері бар балаға арнайы ұйымдастырылған және педагогпен бағытталатын өздік іс-әрекет процесінде ғана түсінікті болады. Арнайы педагогикалық жетекшіліктің қажеттілігі принципі. Тек арнайы педагог, баланың даму заңдылықтары мен ерекшеліктерін және танымдық мүмкіншіліктерін, бір жағынан, және оған берілетін түзету мен толықтыруға бағытталған көмектің (жәрдемнің) мүмкін жолдары мен әдістерін білу – екінші жағынан, оқу-танымдық іс-әрекеті процесін ұйымдастырып, осы процесті басқара алады. Көптеген жағдайда білім алуда ерекше қажеттіліктері бар балалардың дамуының күрделі ерекшеліктеріне байланысты олардың өздік оқу-танымдық іс-әрекеті қиындатылған немесе мүмкін емес. Түзету-педагогикалық процесте арнайы білім беру принциптері сәйкесті әдістер мен тәсілдер, сонымен қоса білім беру технологиялар арқылы жүзеге асырылады Білім алуда ерекше қажеттіліктері бар адамға білім беру процесінде арнайы педагогика арнайы білім беру технологияларын, оқыту әдістері мен тәрбие әдістерін қолданады. Оқыту әдістері – бұл мұғалім мен оқушылардың білім беру міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған өзара байланысты іс-әрекетінің тәсілдері.способы совместной деятельности учителя и учащихся, направленные на решение задач образования. Тәрбие әдістері – оқушылардың қажеттілік-мотивациялық аумағының және сананың дамуына, баланың мінез-құлық тәжірибесінің қалыптасуына, оны түзетуге бағытталған тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің іс-әрекетінің өзара байланыс тәсілдері. Қазіргі жағдайда педагогикалық санада жасөспірім адамның қалыптасуы, дамуы және әлеуметтенуі туралы, оқыту мен тәрбиені үзбей біріктіретін оның білім алу процесі туралы ретінде қарастырылуы деген, тұрақты көз қарас қалыптасқан. Оқыту мен тәрбие тәсілдерін бөліп қарастыру тек арнайы білім беру процесінің әр жақтарын зерттеп және талдау мақсатында ғана мүмкін. Сондықтанда «білім беру (педагогикалық) технологиясы» деген ұғымды қолдану, білім беруде педагог пен оқушылардың өзара әрекеттесуінің түрлі тәсілдерін біріктіретін, дұрыс болып саналады. Оқытудың жалпыпедагогикалық әдістері мен тәсілдері арнайы педагогикамен ерекше түрде қолданылады, ол келесіні көздейді: - оқушының білім алуда ерекше қажеттіліктеріне және онымен жүргізілетін түзету-педагогикалық жұмыстың спецификасына жауап беретін басқаша әдістер мен тәсілдердің композициясын арнайы іріктеу; - әдістердің осы бірлестігін ерекше жүзеге асыру. Оқыту әдістерін іріктегенде және композиция жасағанда тек алыстатылған түзете-білім беру міндеттері ғана есепке алынбай, сонымен қоса жақындағы, оқытудың нақты мақсаттары да есепке алынады, мысалы, іскерліктің белгіленген тобын қалыптастыру, жаңа материалды игеру үшін қажетті сөздікті белсендіру және т.б. Оқушылардың білім және мүмкіндіктерін тексеру және оларды бағалау. Оқушылардың білімін, іскерліктерін және дағдыларын тексеру мен бағалау Функциялары: Оқытушы – оқушылар білімінің жүйеленуін, жалпылануын, нақтылануын, кеңейуін және толықтырылуын қамтиды. Тәрбиеші-дамытушы – өздік бақылауға, өздік оқу әрекетін дұрыс бағалауын қалыптастыруға және мұғалім мен сыныптастар жағынан берілетін бағаға дұрыс қатынас жасауға әкеледі. Түзетуші – психикалық процестердің, эмоциялық-ерік аумағының және тұлғалық аумағының түзетулуін қамтиды. Белсендіруші – жетілген нәтижені жақсартуға, мақсатқа жетуге машықтанды, өздік мүмкіншіліктеріне деген сенімді аттырады, жағымды мотивацияны тудырады. Жобалаушы – оқушылардың даму жолын қарастыруға, сәттілік пен сәтсіздік сызығын құрастыруға, білімдердің, іскерліктердің және дағдылардың қалыптасу жолын бейнелеуге мүмкіндік береді. Есепке алу түрлері: - ағымды: бақылау әдістері – бақылау, жүгіре сұрау; - кезеңдеп (аралық): бақылау әдістері – ауызша сұрау, бақылау мен практикалық жұмыстар; - қорытынды: бақылау әдістері – сұрау, сынақ, емтихан, бақылау жұмыстары. Білімдерді, іскерліктерді, дағдыларды(БІД) тексеруге және бағалауға қойылатын талаптар: 1. Бағада оқушының шынайы жетістіктерінің бейнеленуінің объективтігі. 2. Материалды игеруінің динамикасы мен сапасын бейнелеу, есепке алу мен бақылаудың жүйелілігі мен жиілігі. 3. Оқушылардың БІД тексерудің түзете-белсендіруші бағыттылығы. 4. Стереотиптердің қалыптасуының алдын алу мақсатымен қолданылатын бақылау әдістері мен формалардың әр түрлілігі мен динамизмы. 5. Талаптардың дифференциалдануы, олардың оқушылардың жеке ерекшеліктеріне сәйкес болуы, жеке есепке алу мен бақылауды қолдану. Арнайы (түзету)мектепте қолданылатын тәрбие әдістері. - практикалық әдістер – мінез-құлықты қалыптастыру әдістері (үйрету, жаттығу, тәрбиелеуші ситуацияларды туғызу, ойын); - сөздік әдістер – сананы қалыптастыру әдістері (әңгімелесу, әңгімелеу, дәлелдеу, түсіндіру); - белсендіру әдістері – мадақтау мен жазалау әдістері (мақтау, ризашылықты білдіру, мадақтау, ескерту, сөгіс беру, белгіленген құқытан айыру). Оқушылардың оқуын ұйымдастыру формасы дегеніміз белгіленген рет пен күн тәртібінде жүзеге асатын оқытушымен (мұғаліммен) оқушының ұштасқан әрекетінің сыртқы көрінісі. Арнайы (түзету) мектепте қолданылатын оқыту формалары. Оқушыларды оқыту бойынша: ұжымдық (фронтальды), топтық, жеке Оқытуды ұйымдастыру орны бойынша: мектепте (сабақ және сабақтан тыс уақытта). Оқытудың дәстүрлі формалары: сабақ, саяхат (топ серуен), пәндік сабақтар, үй (оқу) жұмысы. Арнайы түзету сабақтары: логопедиялық сабақтар, ЕДШ (ЛФК), ритмика, ПІЖО Қосымша сабақтар: консультациялар (кеңес беру), қосымша жеке сабақтар, факультативтер, қалыптастыру топтары. Оқытудың дәстүрлі емес формалары: сабақ-сайыстар, викториналар, конкурстар, ойындар, концерттер, мерекелер, театрландырылған сабақтар, КВН типті сабақтар және т.б. Білім алуда ерекше қажеттіліктері бар балалар мен үлкендердің оқуы жеке түрде басталған. Үй жағдайында, монастырьларда (шіркеуде), общиналарда және т.б. жағдайларда соқыр немесе саңырауларды жекелендіріп оқытудың көптеген мысалдары бар. Жеке түрде қолданбалы және көркемдік оқыту қолданылған. Қазіргі уақытта арнайы педагогикада оқытуды ұйымдастырудың жеке формасы келесі жағдайларда қолданылады: - оқытылатын баланың (адамның) дамуында күрделі және көптеген бұзылыстар болса. Оқытуды ұйымдастырудың топты формасы бұл жағдайда аз нәтижелі болып саналады, өйткені оның танымдық және эмоциялық-ерік аумағы үзілмес жеке психологиялық-педагогикалық қолдау мен әр қадамдық бақылауды талап етеді; - егерде білім беру процесінің спецификасына (ерекшелігіне), дамуындағы ауытқулардың ерекшеліктеріне, жас ерекшеліктеріне (ерте жас) сәйкес бала жеке психологиялық-педагогикалық, логопедиялық және басқада түзету көмегін мұқтаж етсе, бұл фронтальды сабақтарды толықтырады, - егерде бала үй жағдайында оқытылса. жүктеу/скачать 83,34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|