Игисинова Жамал Турсынғожақызы, биология ғылымдарының кандидаты, доцент
Дәріс мақсаты
Сабақтың морфологиясы мен атқаратын қызметіне байланысты анатомиялық құрылысында ұлпалардың қалыптасу ерекшеліктерімен танысу және болашақта өсімдіктерді зерттеу жұмыстарында қолдану әдістерін меңгеру
Дәріс жоспары
Сабақ морфологиясы және атқаратын қызметі
Сабақтың алғашқы анатомиялық құрылысы
Сабақтың соңғы анатомиялық құрылысында ұлпалардың қалыптасуы
Ағаш тектес өсімдік сабағының анатомиялық құрылысы
Сабақтың атқаратын қызметі
Өркеннің өстік мүшесі ретінде тірек қызметі;
Жапырақ пен тамырды байланыстырушы;
Органикалық және минералды заттардың өсімдік бойындағы қозғалысы;
эпиблема
экзодерма
мезодерма
эндодерма
орталық цилиндр
алғашқы
қабық
эпидерма
(үлпекқабат)
алғашқы
қабық
орталық
цилиндр
өзек
Сабақтың алғашқы анатомиялық құрылысы
Жүгері сабағының анатомиялық құрылысы 1 – үлпекқабат 2 – экзодерма (склеренхима) 3 – шоқтың механикалық ұлпасы 4 –флоэма 5 – ксилема 6 – ауа қуысы 7 –негізгі паренхима
Қарабидай сабағының құрылысы
А – сабақтың құрылысы;
Б - сабақтың сызбанұсқасы
1 - үлпекқабат
2 – экзодерма (склеренхима)
3 -хлоренхима
4 – тұйық коллотералды шоқ
5 - негізгі паренхима
6 - қуыс
Қамыс сабағының құрылысы
1 – үлпекқабат 2 – лептесік 3 – өткізгіш шоқ 4 – флоэма 5 – ксилема 6 – жасушааралық қуыс 7 – паренхима Күнбағыс сабағының құрылысы. А – прокамбий аймағы;
Б – камбийдің түзілу аймағы;
В – соңғы құрылыс қалыптасқан аймақ:
1 - прокамбий, 2 - эпидерма,
3 - колленхима, 4 – қабық паренхимасы, 5 – эндодерма
(3-5 – алғашқы қабық),
6 – склеренхима, 7 - флоэма,
8 - ксилема, 9 – шоқ ішілік камбий (7-9 – ашық коллатералды шоқ),
10 – шоқ аралық камбий,
11 – өзек сәулесі,
12 – өзек паренхимасы
(6-12 - орталық цилиндр).
Сабақтың соңғы анатомиялық құрылысы
Жоңышқа сабағының құрылысы 1- үлпекқабат 2- хлоренхима 3- негізгі паренхима 4- эндодерма 5- склеренхима 6- флоэма 7- прокамбий 8- ксилема 9- өзек сәулесі 10- өзек А – прокамбий түзілген деңгей; Б – камбий түзілген деңгей;
В – қалыптасқан құрылым деңгейі.
1 - прокамбий, 2 – эпидерма қалдығы, 3 - тоз, 4 - колленхима, 5 –алғашқы қабық паренхимасы, 6 - алғашқы флоэма, 9 - тін,
10 - соңғы эндодерма (4-6 – қабық бөлімі), 7 - перицикл,
8 -флоэма, 11 – өзек сәулесі (7-11 – соңғы қабық), 12 - камбий,
13 – күзгі сүрек, 14 – көктемгі сүрек (13-14 – жылдық сақина), 15 – соңғы сүрек, 16 – алғашқы сүрек (15-16 - сүрек),
17 - перимедуллярлы аймақ,
18 - негізгі паренхима (17-18 - өзек, 7-18 – орталық цилиндр).
Әдебиеттер тізімі
Мұхиддинов Н., Бегенов А. Өсімдіктердің анатомиясы мен морфологиясы.-Алматы : Қазақ университеті, 2018.-229 бет.
Игисинова Ж.Т. Өсімдіктер анатомиясы және морфологиясынан зертханалық жұмыстар: оқу құралы/ Ж.Т.Игисинова. – Өскемен: С.Аманжолов атындағы ШҚМУ «Берел»баспасы, 2016. – 85 б.
Өсімдіктер анатомиясы мен морфологиясының зертханалық практикумы / Ә. Бегенов, Б. Тыныбеков, А.Ахметова, Ә.Чилдибаева.- Алматы : Қазақ университеті, 2011.-188 бет.
Лотова, Л. И. Ботаника. Морфология и анатомия высших растений [Текст] : учеб. для вузов / Л. И. Лотова. - Изд. 7-е, стереотип. - М. : Ленанд, 2018. - 512 с. : ил. 1
Жуйкова, Т. В. Ботаника: анатомия и морфология растений [Текст] : практикум : учеб. пособие для СПО / Т. В. Жуйкова. - 2-е изд., перераб. и доп. - М. : Юрайт, 2018. - 181 с. – 2