Сабақтың мазмұны Көңді жинау мен жоюдың технологиялық желісін жобалау кезінде бастапқы мәліметтер ретінде жануарлардың түрі мен саны, сондай-ақ оларды ұстау әдісі алынады. Жеке жағдайларда жобалау тапсырмасында механизациялау құралдарын таңдауды белгілі бір дәрежеде анықтайтын қосымша мәліметтер көрсетіледі.
Есептеулерді келесі ретпен жүргізеді: ғылымның замануи жетістіктері негізінде сызбасын есептік-түсіндірме жазбада орналастырылған көңді тазарту мен жоюдың ұтымды технологиясын таңдайды;
бүкіл шаруашылықтағы, сондай-ақ жеке мал шаруашылығы ғимараттарындағы көңнің тәуліктік және жылдық көлемін анықтайды;
көңді тазарту құралдарының қажетті қорын есептейді, оның негізінде жабдық таңдалады немесе көң арналарының өлшемдері таңдалады (мысалы, тазалаудың гидравликалық әдістерімен);
мақсатты жою технологиясына және көңді шығаруға сәйкес көң қабылдағыштардың, көң қоймаларының өлшемдерін анықтау, көңді өңдеуге арналған жабдықты таңдау (мысалы, биогаз қондырғыларын орналастыру цехы).
1.Көңді жою құралдарына деген қажеттілікті есептеу.
Мал шаруашылығы фермаларының немесе кешендерінің құны, тиісінше, өнімдердің құны көңді тазалау және жоюдың қабылданған технологиясына айтарлықтай байланысты. Сондықтан бұл мәселеге әсіресе өнеркәсіптік үлгідегі алып мал шаруашылығы кәсіпорындарын салуға байланысты көп көңіл бөлінді.
Көңді тазалау және жою мәселелеріне кең көлемді оқу, ғылыми және ғылыми-өндірістік әдебиеттер арналған, оны оқығаннан кейін магистрант өз жобасы үшін ең қолайлы технологияны таңдауы керек. Ірі қара мал фермаларында көңді тазалаудың гидравликалық әдістерін қолданудың орындылығы қазіргі уақытта жоғары күрделі шығындарға және көңді шығарудың күрделілігіне байланысты күмән тудырады. Сондықтан бұл технологияны таңдауға және негіздеуге ерекше мұқият қарау керек.
Бір жануардан алынатын көң массасы (кг) келесі формула арқылы анықталады:
, (1)
мұндағы – бір жануардың бір тәулік ішінде бөлетін нәжіс пен зәр мөлшері, кг (28-қосымшадағы кесте);
– бір жануар үшін төсемнің тәуліктік нормасы, кг (28-қосымшадағы кесте);
– көңнің сумен араласуын ескеретін коэффицент: транспортерлік жүйеде ; өздігінен ағатын жүйеде ; еденді құрғақ тазалайтын қалақпен жуу жүйеде ; едені жуатын қалақты шаю жүйесінде .
Фермадан (кешеннен) көңнің тәуліктік шығуы (кг) келесі формула арқылы табылады:
, (2)
мұндағы – біртипті өндірістік топтағы жануарлардың саны;
– фермадағы (кешендегі) өндірістік топтардың саны.
Жылдық шығу (т) келесі формула бойынша табылады:
, (3)
мұндағы – көңнің жиналған күндер саны, яғни байлау кезеңінің ұзақтығы.
Төсемсіз көңнің ылғалдылығын келесі формула негізіндегі өрнек арқылы табуға болады:
, (4)
мұндағы – нкөңнің ылғалдылығы (МІҚ үшін – 87%, шошқалар үшін – 87-88%, қойлар үшін – 74-75%).
Ғимараттан көңді жоюдың механикалық құралдарының қалыпты жұмысы үшін келесі шарт орындалады:
, (5)
мұндағы – нақты жағдайлардағы көң жинау құралдарының қажетті өнімділігі, т/сағ;
– техникалық сипаттамасы бойынша техникалық құралдардың сағаттық өнімділігі, т/сағ.
Қажетті өнімділікті келесі өрнек арқылы анықтайды:
, (6)
мұндағы – малшаруашылығы ғимаратындағы көңнің тәуліктік шығымы, т;
– көңді жинаудың қабылданған реті (саны), ;
– көңді бір рет жинау үшін жұмсалатын уақыт, сағ;
– тазартылатын көңнің бір реттік мөлшерінің біркелкі еместігін ескеретін коэффициент, ;
– ғимаратта орнатылған механикалық құралдардың саны.
(6) шарты бойынша өнеркәсіпте жаппай шығарылатындардың ішінен көңді тазалауға арналған механикалық құралдарды таңдайды (30, 31-қосымшалардағы кестелер).
Көңді шығаруға арналған гравитациялық жүйелерді, сондай-ақ көңді тасымалдауға арналған құбырларды есептеу кезінде көңнің кейбір физикалық-механикалық және реологиялық тұрақтылары қажет, олардың мәндері 32-қосымшаның кестесінде келтірілген.
Мал шаруашылығы салынғаннан кейін көң, әдетте, көң қабылдағышқа түседі (ерекшелік – мал фермаларындағы қатты көңді алу жүйелері, ол дереу көліктерге тиеледі). Көңді гидравликалық тазалау жүйелерін пайдалану тәжірибесі фермадан (кешендерден) тәуліктік көң шығарудың жартысын жинауға арналған көң қабылдағыштың өнімділігі тәулік бойы көң өңдеу қондырғылары мен аппараттарының біркелкі тиеумен жүйелердің қалыпты жұмысын қамтамасыз ететінін көрсетті..
Көңді өңдеусіз пайдаланатын жүйелерде көң қабылдағыштың қуаты қоймаға көңді айдайтын сорғылардың 15 минут бойы үздіксіз жұмысын қамтамасыз етуі керек.
Осы шарттар негізінде қабылдағыштың қажетті көлемі есептеледі.
Көңді тасымалдауға арналған пневматикалық қондырғыны есептеу әдісі С.В.Мельниковтың оқулығында [18], құбырлар арқылы тасымалдау үшін – нұсқаулықта [22] келтірілген. Сорғылар 33-қосымшаның кестесіне сәйкес таңдалады.