Ішім өлген, сыртым сау, Көрінгенге деймін-ау: Бүгінгі дос - ертең жау, Мен не қылдым, япырмау?! Өз үйінде өзендей, Күркірейді, айтса дау. Кісі алдында кірбеңдеп, Шабан, шардақ және шау. Мұндай ма едің ана күн, Мұның қалай, батыр-ау? Үш күн арқаң босаса, Бола қалдың бас асау. Жан қысылса, жайтаңдап, Жанды еріткен жайдары-ау. Жан жай тапса, сен неге Жат мінезсің жабырқау? Ұрлық пенен қулыққа, Байлағанда, кестің бау. Берерменде бесеусің, Аларманда және алтау. Топ болғанда көрерсің Түрлі дауды жүз тарау. Аяғында сендейлер, Көрмей жүр ме қанталау? Қайтып келер есікті, Қатты серіппе, жарқын-ау! Жетілсең де, жетсең де, Керек күні бір бар-ау.
Сабақты қорытындылау
Пәні: Қазақ әдебиеті Сыныбы: 11 Күні: 10.11.2017 ж. Сабақтың тақырыбы: Абай Құнанбаев «Сегіз аяқ». Сабақтың мақсаты: Оқушыларға Абай өлеңдерін терең меңгерту, мәнерлеп жатқа айту, өлеңдерінің идеялық мазмұнын меңгерту; Әр оқушының өзіндік ой - қиялына ерік бере, өзінше ой түюге баулу, шығармашылық жұмыс жасауға жұмылдыру арқылы таным – түсініктерін, сөйлеу мәдениетін дамыту мәнерлеп оқи отырып талдау;Абайдың өз заманы, дәуірі және оның адамдары жайлы ой толғанысы, әлеуметті сынауы, халықты мәдениет, прогрестік даму жолына бағыттаудағы идеяларытуралы ой үндестігін ажырата білуге баулу; Ақын өлеңдерін оқи отырып, оқушы дүниетанымын қалыптастыру, адамгершілік қасиеттерді бойға сіңіру
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі Жаңа сабақ Жүрегін шырақ етіп жандырған кім? Жырымен жан сусының қандырған кім? Өзіне - өзі орнатып ескерткішті Мұра қып, кейінгіге қалдырған кім? Абай-- қазақ халқының рухани көсемдерінің бірі емес, бірегейі. Баршаның мақтан ететін ойшыл да сыршыл данышпанымыз. Ұлы ақын өзі өмір сүрген қоғам келеңсіздіктерін көріп өскендіктен, солардың бәріне де қарсы болып, ел бірлігін аңсады, мәдениетті елдердің қатарына жетуді, азат ел болуды арман етті. Бүгінде ақын арманы орындалды. Еліміз тәуелсіздігімізді алды, биыл біз «Бейбітшілік пен жасампаздықтың 26 жылдығын» тойлағалы отырмыз, еліміз қабілетті 50 елдің қатарында. Абай әлемі терең мұхит, сол мұхитты жүзіп өтіп, Абай әлемінен білім алайық. Бүгін біз ұлы ақынның жазушылық еңбегінің орта тұсында туған үлкен әрі мол, әрі көркемдік жағынан келісті, зор шығармаларының бірі - «Сегіз аяқ» өлеңімен танысамыз. «Сегіз аяқ» Абайдың 1889 жылы жазған өлеңі.
Өлеңді мәнерлеп оқу. /әр топтан 1 оқушыдан/. Өлеңде не жайында айтылған? Не түсіндік? а/ Ақын бұл өлеңде әлеуметтік мәселелерді сөз қылады. Қазақ өмірімен байланысты мәселелердің әрқайсысына ерекше тоқтап, үлгілі сөздер айтады. б/ Ақын тек өмірдің шындығын ғана ашып қоймай, алға қойған мақсатты орындау үшін не керек екендігін де ашып көрсетеді. г/ Ұлы ақын жастардың адам болу үшін ең алдымен еңбек ету керек, білімді болуы керек және халқына пайдалы еңбек ету керек деп қорытынды шығарады. Дұрыс айтасыздар, «Сегіз аяқ» өлеңінде ақын өз кезіндегі өмір шындығын көрсетуден туған өлеңдерінің бірі, мұнда бір жағы – сын, сықақ болса, екінші жағы - өсиет, ғибрат беру. Слайдтан «Сегіз аяқ» өлеңі 1 шумақ «Алыстан сермеп, Жүректен тербеп, Шымырлап бойға жайылған. Қиуадан шауып, Қисынын тауып, Тағына жетіп қайырған - Толғауы тоқсан қызыл тіл, Сөйлеймін десең, өзің біл 4. Балалар, бұл өлең біз бұрын өткен Абай өлеңдерден өзгеше екенін көріп отырсыңдар. Себебі «Сегіз аяқ» өлеңіне Абай тыңнан қосқан шумақ өрнегін көріп отырмыз. Өлеңнің әр шумағы сегіз жолдан тұрады. Өлеңнің ырғақтық құрылысы өзгеше өрнектелген. Шумақ 5 - 8 буынды, тармақтары жүйелі түрде үйлесіп, араласып түзілген. Алдыңғы 6 тармақ тезис есебінде болса, соңғы 2 тармақ ақындық ой қорытылады. Бұл өлең қазақ поэзиясында жаңа туынды. «Сегіз аяқ» өлеңінің өлшемін, шумақтың өрнегін Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов т. б. ақындар да қолданған. «Сегіз аяқ» өлеңі - өз заманындағы өмір шындығы көрсетілген өлеңдерінің бірі. Абай өзінен бұрын ешкім таппаған қиын ұйқасты шебер түрлендіріп, әдейі арнап ән де шығарған.
7. Ән тыңдау. Жүсіпбек Елебековтың орындауында «Сегіз аяқ». Бұл әннен өлеңнің мазмұны мен мақсатына ақынның ерекше зер салғанын көреміз. 8. Дәптермен жұмыс. Абайдың «Сегіз аяқ» өлеңіндегі қанатты сөздерді теріп жазу. Жұмыс дәптері 1. Өткірдің жүзі, Кестенің бізі Өрнегін сендей сала алмас. 2. Білгенге маржан, Білмеске арзан, Надандар баһра ала алмас. 3. Тамағы тоқтық, Жұмысы жоқтық, Аздырар адам баласын. 4. Еңбек етсең ерінбей, Тояды қарның тіленбей. 5. Тамағы тоқтық, Жұмысы жоқтық Аздырар адам баласын.
