Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| «Аћ революция». 60-жылдардыѓ басында шах Иранда «Аћ ре-
волюция» — деревнядаѕы жартылай феодалдыћ ћатынастарды жоюѕа, елдi жаѓѕыртуѕа жќне оныѓ осы кљнгi капиталистiк дљниемен ыћпалдастыѕына iрi реформалар жљргiзетiнiн жариялады. Мџндай реформа меншiктегi жер к)лемiн шектедi, артыћ жердi мемлекет сатып алатын болды, ондай жерлер шаруаларѕа аћысын 15 жыл арттырыл- ѕан мерзiмiнде т)лейтiндей етiп б)лiп берiлдi. Реформада жалдамалы еѓбектiѓ шарттары атап к)рсетiлдi, шаруалар кооперативтерiн ћџру к)зделдi. Бiраћ ауыл шаруашылыѕын реформалау ќлi мезгiлi жетпеген ниет болып шыћты. Шаруашылыћтыѓ ескi ќдiстерi жаѓа ќдiстер белгiленгендегiден ќлдећайда тез бџзылып жатты. Реформа ойдаѕыдай нќтижелер берген жоћ. Ауылшаруашылыћ )ндiрiсiнiѓ )су ћарћыны 1960 жылдан 1975 жылѕа дейiнгi аралыћта бар болѕаны бiр жарым есе )стi, кедейшiлiкке џшыраѕан шаруалардыѓ саны к)бейiп, олар деревняны тастауѕа, жџмыс iздеп ћалаѕа к)шуге мќжбљр болды. Аграрлыћ реформадан басћа )зге де реформалар: ормандар мен жайылымдарды џлт меншiгiне алу, мемлекеттiк кќсiпорындарды жекешелендiру, )неркќсiп орындарыныѓ табыстарына жџмысшы- лардыѓ ћатысуы, ќйелдерге сайлау ћџћыћтарын беру, т.б. жљргiзiлдi. 70-жылдарда мџнай мен мџнай )нiмдерiн сатудан тљскен ћыруар к)п табыс Иранныѓ кен )неркќсiп ћџрылыстарын )рiстетуге, жаѓа жабдыћтар сатып алуѕа, шетелдiк мамандарды жалдауына мљмкiндiк бердi. ;неркќсiптiѓ жаѓа салалары — мџнай химиясы, газ, металлургия жќне мќшине жасау салалары, т.б. пайда болды. Иран аграрлыћ елден аграрлыћ-индустриялдыћ елге айнала бастады. Шахтыѓ жќне оныѓ т)ѓiрегiндегiлердiѓ орасан баюына к)мектескен реформалар, сонымен ћатар халыћтыѓ ћайыршылануына жќне тоналуына ќкелiп соћты. Иранныѓ саяси мiрi шахтыѓ бiр зiнiѓ билiк жљргiзуiн кљшейтуге баѕытталды. 1975 жылы кппартиялыћ жљйе бiрпартиялыћ жљйемен ауыстырылды. Шах ћџрѕан Ћайта )рлеу партиясы бљкiл Иран ћоѕамын билiк жљргiзушi ќулетiнiѓ т)ѓiрегiне бiрiктiруге тиiс болды. Саяси џйымдар ћџруѕа тыйым салынды, оппозиция атаулыныѓ бќрi жанышталып отырды. 70-жылдардыѓ екiншi жартысында елде саяси даѕдарыс )рши бастады. Реформалар елеулi ћарсылыћтарѕа тап болды, оны, ќсiресе капиталистiк дамуѕа тез бейiмделе алмаѕандар жќне кедейшiлiкке џшыраѕандар жаћтырмады. Наразылыћ бiлдiрушiлердiѓ арасында, ќсiресе шиит дiндарлары к)п болды. |