Сборник Докладов «Исследование урока: опыт школ Казахстан»

қалай
дамытуға болады деген мәселені шешу үшін оқушылардың білімді қалай 
игергендігін зерттейді. 
Сабақты зерттеу тәсілі: сабақ жоспарлау, сабақ жоспарын талқылау, зерттеу сабағын 
өткізу, сабақтан кейінгі талдауды қамти отырып, оқыту мен оқу тәжірибесін жетілдіру, 
соның нәтижесінде түпкі мақсат –
оқушылардың оқу
үлгерімін арттыруды көздейді. 
Бізде
, 
Ы.Алтынсарин атындағы дарынды балаларға арналған мектеп
-
интернатында 
сабақты зерттеу жұмысы үнемі жылма
-
жыл жүргізіліп отырады
.
Осы жұмысты алғашқы 
жылдары тәжірибиемізге енгізгенде
, 
көбіне сабақты зерттеу жұмысын жоспарға сай 
жүргізілуі керек болғандықтан,
жалпылама сабақты зерттеу айналымын сақтай отырып 
өткізе салатынбыз.Бұл жұмыстың сабақтағы іс
-
әрекеттегі зерттеудің ерекше үлгісі 
болып табылатынына және мұғалімнің кәсіби біліктілігін жетілдіруге бағытталған 
үдеріс екендігіне үстіртін қарайтынбыз.
Сонымен қатар, деңгейлік курстан өткен 
мұғалімдер ғана өз практикалық жұмыстарына керек болғандықтан,жұмысты жүргізіп, 
өз есептерінде ғана рефлексивті кері байланыс жасап,шағын топтың ішінде ғана ой 
бөлісетін.Соңғы үш жылдың көлемінде мектебімізде деңгейлік курстан
, 
мектеп 
тренерлеріне арналған курстан өткен мұғалімдердің саны 80 пайызға жетті.Сонымен 
қатар,бұл мұғалімдер үшін кәсіби білім алумен қатар тәжірибиесіне айтарлықтай ықпал 
ететін , үздіксіз кәсіби дамуына мүмкіндік туғызатын үдеріс болғандықтан
, 
осы әдісті 
мектепте жүзеге асыруда бір реттік іс
-
шара ретінде қабылдамай, оны талдап, 
жинақтап,бағалау деңгейіне жеткізу қажет
екенін және бұл үдеріс мектептің даму 
жоспарына сай жоспарланып жүргізілетін болған жағдайда ғана
өз нәтижесін көрсете 
алатынын түсіндік.Осындай ерекшеліктерді назарға ала отырып , біз мектепте сабақты 
зерттеу жұмысын екі бағытта жүргізуді ойластырдық 
: 
қоғамдық
-
гуманитарлық,
жаратылыстану
-
математикалық. Сабақты
зерттеу тақырыбын анықтау үшін мұғалімдер 
өзара дөңгелек үстел өткізіп ,
сөйлеу белсенділігі төмен сыныпты анықтап
, 
ортақ 
тақырыпты таңдадық. Ортақ тақырыпты таңдау үшін «Ортақ идея» стратегиясын
қолданып, әр мұғалім өзінің өзекті сұрағын парақшаға жазды. Мұғалімдерді 
қызықтырған мынадай мәселелер болды: 
-
Оқушылар қойылған сұрақтар бойынша өз ойларын толық жеткізе алады ма?
-
Оқушыларға өз идеяларын жеткізуде тілдік қоры жеткілікті бола ма?
-
Диалогтық оқу оқыту үшін қандай рөл атқарады?
Осы қадамардан кейін сабақты зерттеу тақырыбымыз анықталды.Сабақты зерттеу
тақырыбы : « Диалогтық оқыту
оқушылардың
сөйлеу мәдениетің қалыптастыра алады 
ма?». Тақырыпты анықтап алған соң 9 «В» сыныбындағы А,В,С үш оқушыны зерттеуге 
алдық.
А,В,С оқушыларды таңдау барысында мектеп психологінің диагностикалық 
материалдарын
, сынып жетекшілері
мен пән мұғалімдерінің және ата
-
аналармен 
сұхбаттасу нәтижелеріне сүйендік. Зерттелетін сабақтар қазақ тілі,орыс тілі, ағылшын 
тілі болып белгіленді.
Сабақты зерттеудің бірінші кезеңіңде зерттеу топ мүшелерімен
бірлесіп сабақты 
жоспарладық. Сабақты жоспарлау барысында диалогтық оқытудың тиімді әдістерінің 
тандалуына көніл бөлдік.Сабақта қолданылатын тиімді әдіс
-
тәсілдер ретінде
диалогтық 
оқытудағы сұрақ қою мен әңгіменің
үш түрін анықтадық.Сабақ беретін мұғалімдер өз 
сабақтарын жоспарлау барысында оқушыларды қалай оқытандығы және қандай 
жетістіктерге қол жеткізетіндерін қарастырып жобалады.
Сабақты зерттеудің үш айналымын үш тоқсанға бөліп өткіздік.Әр
айналым 
аяқталғаннан кейін зерттеу тобы жұмыстарды жинақтап, әдістемелік кеңестерде 
ұжымның алдында есебін беріп отырды.Сабақты зерттеу жұмыстарын саралай келе 
мұғалімдердің рефлексивтік есептерінен оқыту тәжірибесіндегі оң өзгерістерді
байқадық.Әсіресе
жас мамандар үшін бірлесе жасаған сабақ жоспарлары өте тиімді 
болды.Диологтік оқытудағы зерттеушілік әңгіме арқылы жоғары дәрежелі сұрақтар 
263

қою
техникасы бойынша өздеріне керекті дағдыны қалыптастырды.Сабақты зерттеу
- 
үнемі
жүргізіліп отырған үдеріс болғандықтан, мектеп ұжымы үшін бұл дағдыланған 
үдеріс, себебі олар өздерінің оқытушылық қабілеттері мен шығармашылық 
тәжірибиесін үнемі дамыту үстінде болды.
Сабақты зерттеу мұғалімді бағамдауға ғана емес, оқушының ойлауы мен оқуын
зерттеуге бағыттай
келіп, зерттеу сабағы бірлесіп жоспарланатын болғандықтан, 
зерттеу сабағын өткізу мен қадағалауда
топ
мүшелерінің жауапкершілігі зор болды.
Зерттеу сабағын өткізген мұғалім де, оны қадағалауына алған мұғалім де өзіне
көп 
тәжірибе жинақтады. Бұл үдеріс мұғалімдердің қадағалау дағдыларын шыңдаумен 
қатар, оларға оқу үдерісін ішінен тануға, оқушылардың санасында жүріп жатқан ойлау 
үдерісін танып
-
білуге мүмкіндік берді. Зерттеу сабағында сабақты жүргізетін мұғалім 
мен
қадағалаушы мұғалімдердің міндеттері нақты жолға қойылуы шарт. Қадағалау 
барысында жинақталған деректерді саралай келе алдағы жұмыстарды жақсартуға 
жоспар жасалды. Жинақталған деректерден мұғалім мен оқушының жетістіктері мен 
жетілдіру керек тұстары анықталып, олардың өзін
-
өзі реттеуге қалыптастырушы кері 
байланыстар берілді. Бір айналым өткеннен кейін жұмыс хаттамасы толтырылып, 
алдағы жұмыстарды жалғастырудың бағыты анықталды.Сабақты зерттеуде мұғалімдер 
өзара білім мен тәжірибе алмаса отырып, кәсіби қоғамдастық құруға септігін тигізді. 
Сабақты зерттеу мұғалімдердің кәсіби өсуіне бірден бір даңғыл жол болып табылады.
Мектептегі желілік қоғамдастықтағы мұғалімдердің зерттеу тәсілін ортаға салып 
тәжірибе алмасуы тек қана өз мектебімізде 
ғана емес, сонымен қатар
аудандық, 
қалалық, облыстық көлемде ұйымдастырылған шаралардан көрініс табуда. Өткізілген 
іс
-
шараларда тек қана озық тәжірибелерді ғана көрсетіп қана қоймай, одан шығу жолын 
іздестіруге бірлескен оқу жұмыстары да орын алады, бұл дегенімен кез келген 
мектептер 
мен 
әріптестер 
арасындағы 
ынтымақтастықты, 
білім 
берудегі 
жауапкершіліктің бар екендігін көрсетеді.
Өз
мектебімізде Сабақты зерттеу тәсілінің 
ұйымдастырылуы мен жүргізілу
жолдарына шолу жасау барысында
осындай
артықшылықтары
бар екендігін туралы
тұжырым жасадық. Әрине, бұған жету үшін 
заманауи әлемнің сұранысы мен талабына сай сын тұрғысынан ойлау деңгейінде шеше 
2.Оқу мақсаттарын
белгілеу
3.Сабақты
жоспарлау
4.Оқытуды
жоспарлау
5.Оқыту және
бақылау
6.Талдау
1.Топты құру
264

алатын, қалыптан тыс ойлау қабілеттері жетілген кәсіби мамандардан құралған күшті 
команда
қажет.
Сабақты зерттеу 
- 
осындай мүмкіндіктерге жетуге көмектесетін үдеріс.
Дегенмен, бұл тәсілдің тиімділігінің жоғарылығын мұғалімдер түсінгенімен 
қолдануда
көптеген кедергілер
де
кездесті
.
Мектептерде тәжірибеден өту барысында 
белгілі бір кезеңде жақсы
зерттеулер болғанымен, 
кейбір жағдайда
аяқсыз қалу да 
кездесіп жатты.
Сабақты зерттеу барысында кездескен ең басты кедергінің бірі 
зерттеуші мұғалімдердің өзара сабақтарына қатысуға кейбір жағдайда мүмкіндіктер 
болмады.Сонымен қоса, таңдалған әдіс
-
тәсілдердің
әр сабақта тиімділігі күткен оң
нәтижеге жетпеді.Осындай кедергілерді ескере отырып, келесі оқу жылында сабақты 
зерттеу жұмысын ұймдастыруда оны шешудің тиімді жолдарын
да қарастырдық. 
Баяндамамызды А.Маркованың шығармашылық критерийіне сүйене отырып 
қорытындылауды
жөн көрдік.А. Маркованың пайымдауынша, шығармашыл мұғалімге 
өз
кәсібінің шекарасынан шыға алуы, сол арқылы өз тәжірибиесін, еңбегін өзгерте алуы 
жатқызылады екен. Шығармашыл мұғалім үшін біреудің тәжірибиесін қайталағаннан 
гөрі өз жаңалықтарын, білгендері мен түйгендерін
басқаларға ұсына алуының , 
шығармашылық бағыттылықтың болуының мәні зор. Кәсібиліктің бірден келе 
салмайтындығы белгілі, оны әр мұғалім ерте ме, кеш пе меңгеруі тиіс. Сонымен қатар, 
А.Маркова мұғалімнің өз мамандығына бейімделу кезеңін: мамандықта өзін
-
өзі 
өзектендіру кезеңі: мамандықты еркін меңгерген кезең: мамандықта шығармашылық 
деңгейге жеткен кезең деп бөледі екен.
Осылайша ғалым кәсіби құзыреттіліктің 
сипаттамасын шебер
- 
мұғалімнің , жаңашыл
- 
мұғалімнің, зерттеуші
- 
мұғалімнің, кәсіби 
дәрежесіне көтерілген мұғалімдердің жиынтық бейнесі ретінде қарастырған.
Қоғам
әрқашанда мұғалімге жоғары талап қояды. Біреуді үйрету үшін, өзің де одан да көп 
білуің керек...

жүктеу/скачать 47,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: