Сборник III республиканской научно-практической конференции магистрантов

222

Дебиторская задолженность  –  задолженность других предприятий или отдельных лиц 

(дебиторов) по платежам данному предприятию. Наличие большой дебиторской задолжен-

ности отрицательно влияет на финансовое положение предприятия, так как эти средства в 

хозяйственном обороте участия не принимают[2].

Дебиторская задолженность свидетельствует о том, что продукция или товар отгруже-

ны, работы выполнены, услуги оказаны, но еще не оплачены покупателем либо произведен 

перевод денег в порядке предоплаты или аванса предприятию-продавцу, но продукция или 

товар еще не поступили. Правильное раскрытие и классификация дебиторской задолжен-

ности и ее эквивалентов, необходимы для точной оценки финансового состояния предприя-

тия. Для этого необходимо своевременное и точное отражение дебиторской задолженности 

на счетах бухгалтерского учета предприятии.

Дебиторская задолженность является оборотным активом организации, который представля-

ет собой документально оформленные обязательства юридических и физических лиц, возника-

ющих в результате хозяйственной деятельности предприятия, по поводу оплаты товаров, работ, 

услуг, выданных авансов, расчетов с бюджетом, подотчетных сумм и других операций. Возник-

новение дебиторской задолженности в системе безналичных расчетовпредставляет собой объ-

ективный процесс хозяйственной деятельности предприятия.Для целей составления отчетно-

сти компания применяет такие группы дебиторской задолженности, как торговая дебиторская 

задолженность;дебиторская задолженность дочерних компаний;дебиторская задолженность ас-

социированных компаний;дебиторская задолженность совместно-контролируемых компаний;-

дебиторская задолженность прочих связанных сторон;прочая дебиторская задолженность. 

Основными бухгалтерскими вопросами, связанными с дебиторской задолженностью, яв-

ляются признание и оценка. Возможность взимания дебиторской задолженности – основ-

ной вопрос, который влияет на измерение и отчетность по дебиторской задолженности [3, 

с.272].Дебиторская задолженность признается по обмененной стоимости, то есть стоимо-

сти, которую должен выплатить дебитор или на которую должен поставить товар, работы, 

услуги, что подтверждается первичными документами, а именно договорами, накладными 

на отпуск, актами приема -передач и выполнения работ. 

Синтетический учет расчетов с покупателями и заказчиками ведется на счете 1210 «Кра-

ткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков».  При расчетах с поку-

пателями и заказчиками основными первичными расчетными документами являются: на-

кладная на отпуск запасов на сторону; счет-фактура; требование-накладная.Получив заявку, 

бухгалтер  заносит  данные  в  программу  1С,  формирует  накладную  на  отпуск  запасов  на 

сторону и затем выписывает счет-фактуру. При выписке счет-фактура регистрируется и ну-

меруется в «Журнале учета счет-фактур выданных». Выписанная счет-фактура имеет свой 

№, дату выписки, в ней указываются реквизиты предприятияи покупателя: наименование, 

РНН, адрес, № свидетельства по учету НДС и расчетный счет, наименование банка. Также 

указывается  №  и  дата  заключения  договора.  В  счете-фактуре  указывается  наименование 

продукции, количество, цена, подсчитывается оборот, ставка НДС, сумма НДС и подсчиты-

вается общая сумма с НДС. Документ подписывают три лица: руководитель; главный бух-

галтер; ответственное лицо за отпуск продукции.После проверки правильности заполнения 

счета-фактуры ставится печать предприятия. При отгрузке продукции покупателю предпри-

ятиеотражает доход. При этом составляютсяследующие корреспонденциисчетов: 

– начислен доход от реализации продукции 

– Дт1210 «Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков»    

– Кт6010 «Доход от реализации продукции и оказания услуг»

– начислен НДС от реализации 

– Дт1210 «Краткосрочная дебиторская задолженность покупателей и заказчиков»  

– Кт3130 «Налог на добавленную стоимость»     

– списана себестоимость реализованной продукции 

– Дт7010 «Себестоимость реализованной продукции и оказания услуг» Кт1320 «Готовая 

продукция»      

223

Расчеты с работниками по суммам, выданным под отчет на административно-хозяйствен-

ные и операционные расходы, осуществляются на счетах 1250 «Краткосрочная дебиторская 

задолженность  работников»  и  2150  «Долгосрочная  дебиторская  задолженность  работни-

ков». На счете может образоваться дебетовое сальдо при задолженности подотчетных лиц 

перед организацией, кредитовое сальдо – при наличии задолженности организации перед 

работником, а также одновременно сальдо по дебету и кредиту счета. Авансовый отчет при-

меняется для учета денежных средств, выдаваемых подотчетным лицам на административ-

но-хозяйственные нужды и операционные расходы, организации, которым подтверждается 

расходование полученных сумм. 

Служебной командировкой признается поездка работника по распоряжению руководи-

теля организации для выполнения служебного поручения вне места постоянной работы на 

срок  не  более  40  дней,  не  считая  времени  нахождения  в  пути.  На  период  пребывания  в 

командировке за работником сохраняется средний заработок. Фактическое время нахожде-

ния в командировке при расчете суточных определяется по отметкам в командировочном 

удостоверении, которое выписывается отделом кадров на основании приказа руководителя.

Размер средств, выдаваемых на командировочные расходы, зависит от срока командировки 

и места назначения. При наличии приказа о направлении сотрудника в командировку выпи-

сывается командировочное удостоверение. Командированному работнику возмещаются все 

фактически произведенные и документально им подтвержденные расходы.Если же сумма 

расходов по авансовому отчету превышает сумму, ранее выданную под отчет, то разница 

выдается из кассы на основании расходного кассового ордера. Неиспользованные суммы 

выданных авансов сдаются подотчетным лицом в кассу организации в течение трех дней с 

момента прибытия из командировки вместе с авансовым. В случае несвоевременного воз-

вращения в кассу неиспользованного аванса на командировочные расходы сумма подлежит 

удержанию. Помимо командировочных расходов, на предприятии часто производиться вы-

дача  денежных  средств  на  хозяйственные  нужды:  для  срочного  закупа  канцелярских  то-

варов, литературы, бланков налоговой отчетности и других материальных ценностей, для 

оплаты счетов и на другие цели [4].

Список литературы:

1. Послание Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу Казахстана,«Казахстан 

в новой глобальной реальности: рост, реформы, развитие», 30 ноября 2015 г. //www.akorda.kz

2.  Краткий  русско-казахский  толковый  словарь  бухгалтерских  терминов.  Учебник. 

А.А.Сәтмырзаев, Е. Қ. Құдайбергенов. 2000 год

3.Кеулимжаев К.К. и др. Финансовый учет на предприятии: Учебник/ Под ред. Р.М. Ра-

химбековой / Кеулимжаев К.К., Айтхожина Л.Ж., Кинхузова К.К., Сальменова А.Т. – Алма-

ты: Экономика, 2003. – 474 с.

4. Дебиторская  задолженность //https://ru.wikipedia.org/wiki  

Жоланбаева Ш. Б. – магистрант, мамандық «Есеп және аудит»

«Қаржы академиясы» АҚ, Астана қ.

kunsulu_sz@mail.ru

Ғылыми жетекшісі: э.ғ.к. Қажмухаметова А. А.

ҚАЗІРгІ КеЗеҢДе МІНДеТТеМелеРДІҢ еСеБІН 

ҰЙЫМДАСТЫРУ еРеКШелІКТеРІ 

Бүгінгі таңда тиімді қызмет жасау үшін барлық кәсіпорындар ресурстармен (қаржылық, 

материалдық, еңбек) қамтамасыз етуді қажет етеді, оларды кірістіру міндеттемелердің пай-

да  болуына  әкеледі.  Ресурстардың  шығысы  бола  отырып,  міндеттемелер  кәсіпорынның 

қаржылық  нәтижесіне  жанама  түрде  ықпал  етеді.  Кәсіпорындар  мен  ұйымдарда  шару-

ашылық қызмет процесінде тауарлық операцияларды іске асыру, жұмыстарды орындау мен 

224

қызметтерді көрсету барысында әр түрлі заңды және физикалық тұлғалармен келісім шарт-

тар  пайда  болады.  Дебиторлармен  және  кредиторлармен  есеп  айырысулар  келісім  шарт-

тың әрбір жағымен бухгалтерлік жазбалардан шығатын сомада және олармен дұрыс деп 

танылған өз бухгалтерлік есебінде бейнеленеді. Мұнда кез келген ұйым дебитор ретінде де, 

кредитор ретінде де қызмет етеді.

Міндеттеме – бұл өтелуі басқа жақтың наразылығын қанағаттандыру үшін ресурстар-

дың шығысы түріндегі экономикалық пайданы азайтуды шақыратын ұйымның есепті күнге 

нақты қарызы болып табылады. Міндеттемелер өткен мәмілелері немесе өткен оқиғалардың 

нәтижесі болып табылады және қысқамерзімді (ағымдық) және ұзақмерзімді деп бөлінеді.

 Міндетте деп «бір жағы (борышқор)  басқа жақтың (қарыз беруші) пайдасына жасала-

тын белгілі бір іс-әрекет (мүлікті беру, жұмысты орындау, ақшаны төлеу) немесе одан бас 

тартуды білдіретін өзара қарым-қатынас».

Шетел әдебиетінде міндеттемелерге немесе кредиторлық қарызға жатады: төленуі тиісті 

қарызы; ақша қаражатының немесе ресурстардың күтілетін шығысы; экономикалық субъ-

ектінің потенциалдық табыстан бас тартуы және т.с.с. 

Басқа заңды тұлғалар алдындағы міндеттемелер материалдарды, тауарларды, сатып алумен 

байланысты, төлемі әлі жасалынбаған орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтерді қа-

былдаумен байланысты мүмкін болады. Басқаша айтқанда, ұйымның активтері біруақытта балан-

ста пассивтердің артуымен арта түседі. Осылайша, егер материалдардың, жабдықтың түсуі оның 

төлемінің алдын алса, онда есепке қабылданған ТМҚ, айналымнан тыс активтерге салымдар біру-

ақытта жабдықтаушылар немесе мердігерлердің қарызын артуымен бейнеленуі тиісті.  

Мемлекеттік заңдылық көзқарасы тұрғысынан міндеттемелерді тоқтатудың жалпы негіз-

дері келесі:

– тиісті орындалуы (ҚР АК 272 бабы);

– есепке алуы (ҚР АК 370 бабы);

– жол беру (ҚР АК 369 бабы);

– қарыздың кешірілуі (ҚР АК 373 бабы) [1].

Міндеттеме заңды тұлғаның (борышкер немесе қарыз беруші) жойылуымен тоқтатыла-

ды, жойылған заңды тұлғаның міндеттемесін орындау басқа заңды тұлғаға (денсаулығы мен 

өміріне  зиян  келтірген  жағдайда  пайда  болатын  міндеттемелер  бойынша)  сәйкес  заңмен 

жүктелетін жағдайды санамағанда (ҚР АК 377 бабы).

Міндеттемелер келесі қағидалармен анықталады:

– міндеттемені шақырған оқиға орын алуы тиісті;

– міндеттеме активтің немесе қызметтің басқа субъектіге көшіру жолымен реттелуі мүмкін.

Бухгалтерлік  есеп  жүйесінде  ұйымның  міндеттемелерін  бейнелеу  фактілері  табыстар 

мен шығындардың пайда болуы ретінде қарастырылуы мүмкін. Берілген келісім эконмо-

икалық  тепе-теңдік  идеясына  негізделеді.  Практикада  қолданыстағы  айнымалы  жағдайы 

қаржылық нәтижеге – ұйымның пайдасы немесе залалына негізделеді. Пайданы біз табы-

стардың шығындардан басымдылығы нәтижесінде аламыз, ал залалды – кері жағдай сал-

дарынан аламыз. Табыс міндеттемелік тұжырымдамасында ұйыммен ұсынылған несиені, 

ал шығыстары – ұйымның өзінің контрагенттеріне ұсынған несиені айтамыз [2,3]. Мұнда 

несие  сомасы,  оның  мерзімдері,  инфляция  деңгейі  және  ұйымның  −  несие  субъектісінің 

рентабельділік деңгейі сияқты факторлардың үйлесуінен байланысты ұйымда нақты деби-

торлық  немесе  кредиторлық  борыштың  орын  алу  фактісі  табыстар  мен  пайланы  немесе 

шығындарды және сәйкесінше залалды алуды жорамалдайды.

Сонымен, бухгалтерлік есеп шоттарында бейнеленетін табыстар мен шығыстар ұйым-

ның шаруашылық қызметінің қаржылық қызметін өзгертетін міндеттемелерді бухгалтер-

лік қайта құру нәтижесін білдіреді. Міндеттемелердің салдарынан туатын «табыстар» мен 

«шығыстар»  категорияларының  мазмұнын  экономикалық  және  бухгалтерлік  көзқарастар 

тұрғысынан қарастыру мүмкіндігі туып отыр. Экономикалық көзқарас тұрғысынан табыс 

225

ұйымның  қарамағына  (шаруашылық  айналым)  оған  берілген  несиенің  салдарынан  қара-

жаттың түсуін білдіреді. Берілген тұжырымдамада табыс деп кредиторлық борыштың ар-

туымен  байланысты  кез  келген  активтің  (қаржының)  артуы  танылады.  Осыған  орай  Эй-

генШмаленбах (1873 – 1955) әлі шығыстарға айналмаған кредиторлық қарызды ұйымның 

табыстары ретінде анықтады .

Бухгалтерлік есепте №2 ҚЕҰС сәйкес табыс −капиталдың артуына әкелетін міндетте-

мелердің азаюы немесе активтердің өсіңкілігі немесе кірісі түріндегі есепті кезеңдегі эко-

номикалық пайданың артуы [4. б.6]. Осылайша, жалға жабдықты ала отырып, ұйым бұл 

жабдықта өнімді өзіне меншік құқында тиесілі жабдықтағыдай өндіре алады. Осы көзқа-

рас тұрғысынан, яғни шаруашылық айналымда өнідіріс құралдарының рөлі позициясынан 

жалға алынған жабдық толығымен меншікті негізгі құралдарға теңестіріледі. Басқаша сөз-

бен айтқанда, экономикалық көзқарас тұрғысынан табыс − бұл кез келген активтің артуы, 

яғни актив бойынша (+) белгісімен кез келген модификациясы болып табылады.

Сәйкесінше, экономикалық тұжырымдамада шығыстар ұйымның қарамағынан қаржылар-

дың (активтер) кез келген шығуығ яғни шығыстар − бұл ұйымның өзінің контрагенттеріне 

несиені  ұсынуымен  байланысты  активтің  азаюы  саналады.  Қаржылар  шаруашылық  айна-

лымнан шығады, және бұл фактінің орын алуы берілген фактіні шығыстар деп тану үшін 

жеткілікті болып саналады. Осылайша, экономикалық көзқарас тұрғысынан ұйыммен өнімді 

сату және  сатып алушылардың төлемге дейін қарызының пайда болуы шығыстар ретінде 

танылады. Ұйым меншікті сатып алушыға береді (қаржы көлемі азаяды), ал оған айырбас 

ретіндеақшаны белгілі бір уақытқа дейін ала алмайды. Экономикалық көзқарас тұрғысынан 

бұл жерде шығыстар (тауарлар берілді) орын алып отыр, бірақ табыс жоқ (ақша алынбады). 

Табыстар мен шығыстардың бухгалтерлік анықтамасы олардың бухгалтерлік есепте бей-

нелеу және ұйымның қаржылық есептілігінде олар жөнінде деректерді көрсету тәсілдерін 

ашады [5]. Әрекет етуші нормативтік құжаттарға сәйкес ұйымның табыстары ретінде ак-

тивтердің түсуі (ақшалай қаржы, бөгде мүлік) және (немесе) осы ұйымның капиталының 

артуына (қатысушылардың − мүліктің меншік иелерінің салымдарын санамағанда) әкелген 

міндеттемелерді  өтеуінәтижесінде  экономикалық  пайданың  артуы  танылады.  Шығыстар 

ретінде осы ұйымның капиталының азаюына әкелетін (қатысушалырдың шешім бойынша 

салымдардың азаюын санамағанда) активтердің шығысы және міндеттемелердің пайда бо-

луы нәтижесінде алынған экономикалық пайданың азаюы саналады.

Бухгалтерлік  есепте  ұйымның  табыстары  мен  шығыстары  ретінде  танылатын  міндет-

темелердің  пайда  болуы,  өзгерістері  мен  тоқтату  фактілерін  бейнелеу,ең  алдымен,  келе-

сі екі міндетті шешуді жорамалдайды: (1) табыстар мен шығыстар ретінде теңестірілетін 

шаруашылық  өмірдің  фактілерін  таңдау,  оның  ішінде  есепте  міндеттемелерді  тану  сәтін 

анықтау;  (2)  табыстар  мен  шығыстарды  ұйымның  міндеттемелердің  бухгалтерлік  жікте-

месін қаржылық нәтиже есептелетін есепті кезеңдерге сомасы ретінде жатқызу.

Бірінші міндетті шешу үшін анықтау керек: біз қай сәтте міндеттеменің субъектісі ретін-

де ұйым табыстар алады немесе шығындар көтеретіні жөнінде айтуға болады.

Қаржылық  нәтиженің  шамасын  анықтаушы  міндеттемені  тану  сұрағы  шығыстар  есебіне 

жатқызылады. Өнімді сатып алуға келісім шартты жасау барысында баға өз қызметін қамтама-

сыз ету бойынша ұйымның шығыстарын білдіреді, жабдықтаушыға ақшалай төлемдер көлемін 

анықтаушыкелісім шартты жасау фактісін оның шығысы ретінде тануға болады. Мұнда берілген 

қадам бухгалтерлік ақпараттың уақыттық рамкасына ажыратады, яғни бухгалтерлік есептілік 

деректерінен біз заңды түрде бекітілген ақшалай ағымдар жоспарын білуге болады.

Жабдықтаушыға ақшаны аудару сәті шығыстардың пайда болуы (тануы) сәті саналады. 

Мұнда  экономикалық  көзқарас  тұрғысынан  соңғы  қадам  бухгалтерлік  есеп  деректерінің 

көмегімен сатып  алушы  жабдықтаушыдан  өнімді  сатып  алу  сәтінен  оның  төлем  ақысын 

төлеу сәтіне дейін мерзімге алатын несие көлемін көрсетуге мүмкіндік бермейді. 

Есепте табыстар мен шығыстардың пайда болуы (тануы) сәтін анықтауға қарастырылған 

қадамдардың әрқайсысы жағымды, сол сияқты теріс жақтарын да қамтиды. Бухгалтерлік 

226

есептің  тәжірибесін  реттеуші  нормативтік  құжаттар  барлық  мүмкінді  нұсқаларынан  тек 

біреуіне ғана бағытталады. Бұл қандай-да бір тәсілдің жетістігін көрсетпейді, тек қана бел-

гілі бір уақыт кесіндісіне заң шығарушы мүмкінді үш шешімнің бірін қабылдай алады және 

ол бухгалтерлік норма болып саналады.

Жалпы  ереже  бойынша  ұйымның  жасаған  келісім  шартынан  шығатын  міндеттемелер 

бухгалтерлік есепте екі жақтың бірімен келісім шартты орындау басы сәтінен бастап бейне-

ленеді. Осылайша, мысалы, субъект өнім үшін кезекті төлем ақыны төлеу жағдайына жаб-

дықтау келісімін жасайды. Келісім шартты жасау сәтінен бастап қатысушы − ұйымда мәміле 

келісімнің белгілі бір шарттарымен анықталған міндеттемелер пайда болады. Сатушыда − бұл 

бекітілген мерзімдерге өнімді саны, тауар кешенділігі, ыдысы және т.с.с. жөнінде келісімнің 

шарттарына толық сәйкестілікте беретін міндеттеме болып табылады. Сатып алушыда бұл 

өнімді қабылдау және оны келісіммен бекітілген мерзімдерде төлеу міндеттемесі болып сана-

лады. Берілген міндеттемелер келісімнің жақтарына жүктеледі, олардың орындалу қажеттілігі 

шартсыз болып табылады, ал олардың орындалмауы үшін заңмен және келісіммен міндетте-

мені бұзғаны үшін белгілі бір жауаптылық қарастырылады. Орындалу ықтималдығы көзқара-

сы тұрғысынан сатып алушының өнімді нақты сатып алуға дейін орын алған төлемі бойынша 

міндеттемесі тәжірибе жүзінде сатушымен жүзеге асырған жабдықтаумен күшейтілген ұқсас 

міндеттемеден айрықшаланбайды. Дегенменде, ең алдымен, шоттар жоспарымен бекітілген 

әрекет етуші ережелерге сәйкес көрсетілген міндеттемелер есепте келісім шарттың жақта-

рымен тек оны орындау басталғаннан кейін бейнеленеді.

Атап  айтқанда,  жабдықтауға  келісім  шартты  жасау  фактісі  бухгалтерлік  есепте  жақтар-

мен өз бейнесін таппайды. Сатушымен келісімнің орындалуы және сатып алушымен есептің 

басталуы сәтінен бастап меншікке өнімді сатып алу фактісін бейнелеумен бірмезгілде оларды 

төлеу міндеттемесі белгіленеді. Сатушының бухгалтерлік есебіндетауарларды сатып алушы-

ның міндеттемесі сол сияқты келісімнің орындалу басынан соң, яғни сатып алушыға тауар-

лардың партиясын берген соң бейнеленеді. Мұнда сатып алушының қарызы сомасы есепте 

сатып алушының меншігіне өткен өнімді сатқаннан түскен табыс (түсім) ретінде белгіленеді.  

Ұқсас тәртіп қарастырылатын келісім өнімді сатып алушымен алдын ала төлеу жөнінде 

шартты қамтыған  жағдайда әрекет етеді. Келісімді орындау сәтіне дейін оны жасау фак-

тісі бухгалтерлік есепте мәміленің жақтарымен өз бейнесін таппайды.  Ақшаны аударумен 

(алумен) бірмезгілде бухгалтерлік есепте келісім шарттың жақтарымен бейнеленеді: сатып 

алушыда − өнімді беру бойынша сатушының қарызы; сатушыда − сатып алушы алдында 

өнімді беру бойынша міндеттеме.

Бұл  жағдайда  сатушының  және  сатып  алушының  есебінде  есеп  айырысу  шоттарында 

ақшалай емес міндеттеме бейнеленеді − өнімді тауардың бағасын тең оның ақшалай баға-

мында беру міндеттемесі бейнелетіндігін атап кеткен жөн.

Тікелей негізі заң болып табылатын келісім міндеттемелерінен айрықша бухгалтерлік есепте 

олардың пайда болу сәтінен бастап, орындалу дәрежесінен тәуелсіз бейнеленеді. Анағұрлым 

анық мысал ретінде бухгалтерлік есепте бейнелетенін осындай түрдегі міндеттеме ретінде ұй-

ымның  салықтарды төлеу бойынша міндеттемесін және мемлекеттің кәсіпорын алдындағы са-

лықтық төлемдер сомасын өтеу (есепке алу) бойынша міндеттемелерін  айтуға болады.

Ұйымның бухгалтерлік балансы белгілі бір күнге  әркелкілігінің статикалық сәтін көрсе-

теді, егер пайда мен залалдар жөніндегі есептілік ұйымның табыстары мен шығыстары ди-

намикасын (қозғалысын) бейнелейді және олардың әркелкілігі нәтижесі белгілі бір уақытқа 

қатыстырылса [12]. Бухгалтерлік баланстың әрбір элементі қаржылық нәтиже (пайда неме-

се залал) сомасына ықпал етуші нақты кезеңде ұйымның білікті міндеттемесін білдіреді. 

Қаржылық нәтижеге ықпал етудің әр түрлі кезеңінде тұрған міндеттемелердің сомасы қа-

тынасы бухгалтерлік баланста ұйымның қаржылық жағдайы көрінісін, яғни оның төлемқа-

білеттілігі, рентабельділігі мен қызметін қаржыландыру көздері қатынасын, ұсынуды қа-

лыптастырады.

227

А.Смиттің анықтамасынан бухгалтерлік баланстың активі (нәтижесінде пассиві) ұйым-

ның  капиталы  ретінде  оның  қызметінің  қаржылық  нәтижесін  қалыптастыруда  міндетте-

менің сомасының қатысу кезеңдерін  анықтауға болады: 1) капиталдандыру, 2) қайта капи-

талдандыру және 3) капиталсыздандыру [6, б.234].

Капиталдандыру – бұл бухгалтерлік баланста олардың сомасын бейнелеумен бірге ұй-

ымның  табыстары  мен  шығыстарын  құраушы  міндеттемелерді  бастапқы  белгілеу.  Қайта 

капиталдандыру  –  бұл  алдын  ала  капиталдандырылған  міндеттемелері  сомасы  есебінен 

баланстың  жаңа  баптарын  қалыптастыру.    Капиталсыздандыру  –  бұл  баланстан  міндет-

темелердің алдын ала капиталдандырылған сомасын өтеу.  Мұнда ұйымның шығыстарын 

құраушы  міндеттемелердің  сомасын  капиталсыздандыру  қаржылық  нәтижені  азайтушы 

(пайдану азайтушы немесе залалды арттырушы) бухгалтерлік жазбалар ретінде, ал  ұйым-

ның табыстарын құраушы міндеттемелердің сомасын капиталсыздандыру − ұйымның мүл-

кінің айналымнан басқа жаққа аударылуын (мысалы, дивидендтерді төлеу) жорамалдаушы 

оның меншікті қаржы көздерін пайдалануын бейнелейтін жазбалар ретінде қарастырылады. 

Әдебиеттер тізімі:

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі

2. Разъяснения Международных стандартов финансовой отчетности: учебное справоч-

ное пособие. – Алматы: «Китап», 2010. – 467 с.

3. Закон РК о бухгалтерском учете и финансовой отчетности (с изменениями от 01. 01. 

2015г.) // www. zakon.kz.

4.  Национальный  стандарт  финансовой  отчетности  №  2  //  Справочник  бухгалтера.  –  

2011. – № 2. – С.67.

5. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии. – 

Алматы: Центраудит-Казахстан, 2002. – 728 с

6. Смит А. Исследование о природе и причинах богатства народов //Антология экономи-

ческой классики. – М.: «Эконов – Ключ», 1993.

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: