ОПРЕДЕЛЕНИЕ ЗНАЧИМЫХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ТКАНЕЙ ДЛЯ ДЕТСКОГО КОСТЮМА

114

115

γ

j0

0,192 0,321 0,233

0,254

δ

j0

1

1,672 1,213

1,323

S - ̅Ṥ

-5,5

-30,5 -13,5

8,5

21,5

1,5

-17,5 12,5

0,1

22,5

Значимость показателей качества и требований групп эксперты оценивали рангами  R, обозначая 

наиболее важный показатель качества рангом  R

-1, 

а наименее значимый рангом  n-при наблюдении для 

каждого свойства условия 

, где n- число обсуждаемых показателей качества в группе 

       

   

Математическая обработка результатов анкетного опроса рангов проводились для каждой группы 

показателей качества и требований  равных категорий, оценивающих путем априорного ранжирования. 

Результаты  опроса  рассмотрены  на  примере  матрицы  ранжирования  гигиенических  показателей 

качества представителей i-ой категории оценивающих.

Сначала определяли сумму рангов по вертикали для каждого показателя качества x

i

,

                                 (1)

где  m-шифр эксперта.

Относительную значимость отдельных свойств удобнее оценивать коэффициентом значимости γ, 

который определяется для каждой характеристики по формуле (2).

 

,                      (2) 

Из всех n

 

характеристик выделяют наиболее значимые характеристики n

0

 для которых 

. Для каждой из выделенных характеристик определяют относительный коэффициент значимости по 

формуле (3)

                     (3)

где 

- минимальный из коэффициентов для наиболее значимых характеристик.

Относительную весомость δ

j0

 оставленных характеристик рассчитывались по формуле (4)

,                                      (4)

где 

- минимальный из коэффициентов для наиболее значимых характеристик.

Для  определения  согласованности  экспертных  оценок  по  данным  ранговых  оценок  экспертов 

рассчитывают коэффициент согласия W (конкордации) по формуле (5).

          (5),

где   - средняя сумма рангов для всех характеристик, равная (6)

                                          

       (6)

При  одинаковых  оценках  отдельными  экспертами  разных  характеристик  свойств  при  расчёте 

коэффициента конкордации учитывают значение T

i

, которое определяется по формуле (7)

2

=2648,26

114

115

              (7)

где и - число групп оценок с одинаковым рангом;

t

i  

- число оценок с одинаковым рангом в каждой такой группе.

Для оценки значимости коэффициента согласия находились критерий Пирсона (8),

 ,               (8)

который сопоставляют с табличным значением критерия 

 при степени свободы S=n-1.

Табличное  значение  критерия  Пирсона  χ

2

  при  9  степенях  свободы  и  вероятности  0,01  равно 

χ

2

табл

=21,7 , что меньше χ

2

расч

, то есть коэффициент согласия является значимым при такой вероятности.

После проведенного ранжирования определены наиболее важные показатели качества:

Х1 - водопроницаемость;

Х2 - наименование волокон, входящих в состав, их массовая доля;

Х3 - устойчивость к истиранию;

Х7 - гигроскопичность;

Эти  показатели  стали  определяющими  при  выборе  тканей  для  детского  осеннее  -  зимнего 

костюма.

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1. Лифиц И.М. Стандартизация, метрология и сертификация. –  М.: Юрайт-Издат, 2009.- 381с.

 2. Бузов Б.А. Управление качеством продукции. Технический регламент, стандартизация и 

сертификация: Учеб. пособие для вузов / Б.А. Бузов – М.: Академия, 2007.- 399с. 

УДК 687

ЧИСТОШЕРСТЯНОЙ УТЕПЛИТЕЛЬНЫЙ МАТЕРИАЛ 

ДЛЯ СТРОИТЕЛЬСТВА ЭКОДОМОВ 

Бектенова А., магистрант, Отыншиев М., к.т.н. и.о доцента

Алматинский технологический университет, г. Алматы, Казахстан, 

E

-mail: aisha_1993_05@mail.ru

  В  работе  рассматривается  разработка  чисто  шерстяного  утеплительного  материала  для 

строительства экодомов.

Под воздействием микроорганизмов шерсть разрушается, теряет натуральный цвет, ослабляется 

ее прочность, снижаются технологические свойства, и она становится непригодной для переработки[1].

  Исследовательская  задача  состояла  в  поиске  способа  биозащитной  отделки  чистой  шерсти  с 

применением невредных для здоровья человека препаратов, способных вступать в химические связи 

между собой и с шерстяными волокном.

Объекты и методы исследований

Объектом исследования является: чистая, грубая овечья шерсть.

При  выполнении  работы  использовали  общепринятые,  стандартные  методы  исследования 

физико-химических и микробиологических показателей.

Для получения характеристики в работе применяли следующие методы исследования:

- Разрывную нагрузку определяли по ГОСТ 6611.2-73

- Звукоизоляцию определяли по ГОСТ 16297-80

Результаты и их обсуждение

Обработку образцов чистой шерсти осуществляли путем пропитки аппретирующим раствором 

композиции на лабораторной двухвальной плюсовке с 90%-ным отжимом, последующей сушкой [2]. 

Фиксацию аппретирующего состава на ткани проводили в сушильном шкафу при температуре 100

0

С.  

Антимикробные  свойства  чистой  овечьей  шерсти  проверялись  с  применением  метода 

116

117

лабораторных испытаний на устойчивость к микробиологическому разрушению (ГОСТ 9.060–75).

Показатели прочности оценивали значениями разрывных нагрузок, определяемых на разрывной 

машине MТ-140/EV, которые представлены в таблице 1.

Таблица 1- Показатели прочности и биоустойчивости чисто шерстяного утеплительного материала

Обработанные 

составы, 

№

Разрывная нагрузка

(до биоразрушения/ после 

биоразушения),

Н

Устойчивость к 

микробиологическому 

разрушению, 

П, %

1

394/342

86,85

2

379/323

85,22

3

 367/335

91,28

Исходная шерсть 

308/218

70.77

Из таблицы 1 следует, что устойчивость обработанного шерстяного волокна к микробиологическому 

разрушению, по сравнению с необработанной увеличивается в 1,3 раза, о чем свидетельствует рост 

данного показателя до 91,28 %. 

Шерсть поглощение звуки и является звукоизолятором, определение звукоизоляции основывается 

на  сравнении  уровней  звукового  давления  [3].  Разработанный  материал  измерялся  при  помощи 

шумомера, результат представлен в графике 1.

График 1- Звукоизоляция материала.

В результате проведенных исследований установлено, что чистый шерстяной материал поглощает 

звуки 1,08 раза, что свидетельствует о там что шерсть можно использовать для звукоизоляций. 

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 

1. Шерстяные ткани // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. - Москва, 1890—1907. 

–Т.4. 825 с. 

2. Кричевский Г.Е. Химическая технология текстильных материалов. М.: Российский заочный 

институт текстильной и легкой промышленности. – Москва.-2001. -Т. 3. 528 с.

3.  Korjenic,  A.  Разработка  и  оценка  эффективности  естественных  тепловых  изоляционных 

материалов,  состоящих  из  возобновляемых  ресурсов  /Petránek,  V.;  Zach,  J.;  Hroudova,  J.  //

Энергосберегающая строительство.-Австрия,-2011.-С. 23.

ӘОЖ  681.016:004.138

ТЕЛЕЖҮРГІЗУШІЛЕРДІҢ КИІМ ҮЛГІСІН ЗЕРТТЕУ

Талғатбекова А.Ж., доцент, Кәтіш А.Д., магистрант,

Алматы технологиялық университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы

Берілген ғылыми мақалада «Телеарна жүргізушілеріне арналған киім үлгісін жобалау» ғылыми 

диссертациялық зерттеуі бойынша, отандық телеарналар жүгізушілерінің киім үлгілерін жобалаудағы 

қазақи  нақыштағы  ою-өрнектерді  қолдану  әдісі  қарастырылды.  Отандық  сәнді  киім  үлгілерін 

116

117

жобалаудағы  конструктивті-декаративті  құрылымдық  талдау  жүргізу  тәсілдері  қарастырылды. 

Тележүргізушілердің киім үлгісіне қойылатын талаптар кестесі және жүргізушілердің киім түстеріне 

сараптама жасалынды. 

Кілт сөздер: Тележүргізуші, телеарна, дәстүр, жеңілөнеркәсіп, ою-өрнек, ұлттық нақыш.

Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» 

атты Қазақстан халқына Жолдауында, отандық өндіріске жаңа серпіліс, қолдау қажет екенін атап өтті. 

Оның  ішінде,  еліміздің  өндіріс  саласында  кенже  қалып  отырған,  жеңілөнеркәсібіне  айрықша  назар 

аударды. Осыған орай, жеңіл өнеркәсіп саласына жаңаша әдістерді және ғылыми зерттеулердің соңғы 

жетістіктерін  қолдану  арқылы  сәнді  киім  үлгілері  нарығында  Қазақстандық  үлесті  арттыру  өзекті. 

Еліміздің  бірегей  ақпарат  көзіне  айналып  отырған  телеарналар,  соның  ішінде  отандық  талеарналар 

жүргізушілеріне  ұлттық  нақыштағы  заманауй  үрдістегі  сәнді  киім  үлгілерінің  жетіспеуі  басты 

мәселелерінің бірі. Әлемдік нарықтық экономикалық жағдайда бәсекеге қабілетті, ұлттық нақыштағы 

отандық  сәнді  киім  үлгілерін  жобалаудағы  конструктивті-декаративті  құрылымдық  талдау  жүргізу 

тәсілі,  бірегей  брендтті  қалыптастырудың  бірден  бір  жолы.  Сол  себепті,  зерттеудің  мақсаттарына 

жетудің жолы болып, телеарна жүргізушілері үшін тиімді киімін зерттеу және жобалау әдісі таңдалды. 

Зерттеу барысында, отандық тұтынушыға, дәлірек айтсақ отандық телеарналар тележүргізушілеріне  

сапалы ұлттық өнімді ұсынылатын болады [2]. 

Жақсы киіне білуде өнер. Киім таңдаудағы жақсы талғамды білдіретін кең тараған анықтамалардың 

бірі-әдемілік, сәнділік. Сәнділік ұғымы ең алдымен  киім түсі мен сәніне қарай дұрыс құрай білуге 

тікелей байланысты, киімге деген талғампаздық адамның өзіне сын көзбен қарай алатынының белгісі 

болып табылады [3]. Киімді жарасымды етіп пішу- қонымды киімдердің кепілі екенін ұмытпауымыз 

керек. Сонымен қатар  киім адамды қоршаған ортаның табиғаттың түрлі әсерлерінен қорғайды оны 

тұтыну мәні мен бірге қызмет ететін маңызы бар. Киімнің шығуы адам еңбегінің ерекшелігіне қоғамдық 

өндіріс пен мәдениеттің дамуына тығыз байланысты.

Киім сөзімен мағыналас қолданылатын «Костюм» ұғымы кең мағынаны қамтиды. Қазіргі кездегі 

костюмнің атқаратын қызметі сан алуан ол ең бірінші қажеттілік болып табылады [1]. Телеарна  тәрбие 

құралы болғандықтан, тележүргізушілердің бойынан костюмдерді жиі көретініміз таңқалдырмайды. 

Классикалық және заманауй костюмдерден бөлек, декаративті-конструктивті әрлеу әдісі арқылы ұлттық 

нақыштағы киім топтамаларын оның ішінде костюмдерді жобалау бүгінгі сән саласындағы мамандар 

алдында тұрған өзекті мәселе [2]. 

Тележүргізушілер  киім  таңдау  барысында  жеке  ерекшеліктерді  ескерген  дұрыс.  Мысалға, 

тележүргізушілер үшін мойын  қимасының маңызы зор. Егер тележүргізушінің мойны ұзын болмаса, 

киімді дұрыс таңдау арқылы визуалды ұзартуға болады [4]. Ешбір жағдайда  мойынды жоғары жағамен 

жабуға болмайды, керісінше, мойынды ашу үшін «ү» әріпі тәрізді жаға таңдаған мінсіз болып табылады. 

Киім таңдаудағы маңызды элемент дұрыс түсті киім таңдай білу, таңдалған киім  адамның келбеті, 

шашының түсі мен үйлесімді болуы тиіс, түсірілім жүргізілетін студияның жарықтық мүмкіндіктерін 

де  ескерген  жөн.  Мінекей  осындай  қарапайым  қателіктерді  болдыртпау  үшін,  Караганова  Жанна 

Валентиновнаның  авторефератын,  Ю.Кормушинаның  кеңестерін  талдай  отырып  отандық  телеарна 

жүргізушілерінің киім үлгілеріне қойылатын талаптар бірінші кестеде көрсетілген [9].

Кесте 1

Тележүргізушілердің киім үлгісіне қойылатын талаптар

1. 

Классикалық 

немесе 

консервативті 

болуы қажет 

2.Қолы 

жабық 

болуы 

тиіс, жеңі 

қысқа 

жейде 

киюге 

болмайды. 

3. Торлы 

немесе 

сызықты 

киім киюге 

болмайды. 

4. Сары, ақ, 

қызыл және 

өзге өте 

ашық түсті 

киім киюге 

болмайды. 

5. Киім 

түймелері 

ашық 

түсті 

болмауы 

керек. 

6. Көйлек 

жағасы 

тығыз 

болмауы 

керек, 

әсіресе 

толық 

адамдарда.

7. Сәнді 

зергерлік 

бұйымдар 

қарапайым 

болуы 

керек. 

Киім түсін таңдауда шектен шығып кетпеген абзал, мысалға тым ашық немесе тым қою түстерден 

бас тартқан жөн. Қара түс адамның жігерін басады, ал тым ашық түстер көзге шағылысады [6]. Қанық 

түстер, фукси түсінен бастап қызылға дейінгі түстер көп студияларда контрасттылыққа бейімделмейді. 

118

119

Сол  себепті,  бұл  түстер    «қанталап»  жатқан  тәрізді  көрінеді,  демек  бұл  түстер  контурлары  бояу 

тәрізді шайыңқы көрінеді. Осындай жағдайларды ескере отырып  тележүргізушілердің киім түстеріне 

сараптама  жүргізілді,  сараптама  қорытындысы  эфир  үшін  қолайлы  және  қолайсыз  түстер  деп  екіге 

бөлінді, екінші кестеде ұсынылған. 

Кесте 2. Тележүргізушілердің киім түстеріне сараптама

Эфир үшін қолайлы 

түстер

Эфир үшін 

қолайсыз түстер

Сұр

Ақшыл көк

Көк

Күлгін

Аквамарин

Зеңгірлік (лазурь)

Көкшіл

Ашық ультрамаринді

Боз көк 

Буалдыр-қызғылт 

Хаки 

Қара

Қызыл

Ашық қызғылт

Сәбіз түстес 

Сары 

Қоңыр 

Ақ 

Ашық жасыл

Қанық 

Фукси 

Телеарна – тәрбие құралы. Артымызда өсіп келе жатқан жас ұл-қыздар телеарнадан көрген аға-

әпкелеріне қарап бой түзейді. Ұлттық болмысымызды сақтап, өрбіту мақсатында тікелей эфирге қазақ 

нақышымен тігіліп, қазақтың әдемі ою-өрнегімен сәнделген киім үлгілерін киген абзал [7]. Ұлттық 

киім  кию  арқылы  жастарға  үлгі  көрсетеміз.  Уақыт  өте,  отандық  телеарналар  жүргізушілері  ұлттық 

нақыштағы киім үлгілерін киюге көшсе, ұлттық тәлім тәрбиеміздің  ұрпақтарға жалғасатынын көреміз. 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Никитина Е.Д. Талғатбекова А.Ж.  Киімді конструкциялау. - Астан,2008ж

2. Нұржасарова М., Кучарбаева К., Рүстемова А.  Киімді дайындау технологиясы.-Астана,2008ж 

3. Сатыбалдинова Б.С. Сәлімбаева М.А. Тігін өндірісінің технологиясы.- Астана, 2008ж

4. Асанова А. Айдынбекова Ж. Нұрпейісова С. Киімді конструкциялау. – Астана,2008ж

5. Оралбекова А. Әбдіжаббарова С. Тігін өндірісінің жабдықтары.- Астана, 2008ж

6. Тәкішева Г.Ә Асанова Б.Е   Киімді модельдеу және көркемдік безендіру. - Астана, 2008ж

7. Асанова А. Тастанбекова Г. Киімді конструкциялау және  тігу технологиясы. -Астана, 2008ж

8. Жолдасбекова С.А. Костюм тарихы.—Алматы: Издат Маркет, 2006ж.

9. Караганова, Ж.В. Экранный образ телевизионного журналиста :Закономерности формирования 

автореферат, Москва – 2005 год.

ӘОЖ 687.1

ҚҰРАМА МАТЕРИАЛДАРДАҒЫ ОРЫНДАЛҒАН ТІГІМДЕРДІҢ ЫЛҒАЛ 

ӨТКІЗБЕУЛІГІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 

Якияев А.А, студент, Үсенбеков Ж. Т.ғ.д., проф. қ.о.

Алматы технологиялық университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы

E-mail: Zh.usenbekov@mail.ru

Өнеркәсіп орындарында тігісті қосымшасын бітеуді қол еңбегімен орындайды. Бұл операцияларды 

орындау кезінде, алдын – ала  орындалған жіп тігісіне желім жағылады [1]. Бұл жағдайда технологиялық 

үдіріс өнімді емес, сонымен қатар қосымша өндіріс алаңын талап етеді. Сонымен қатар қолданыстағы 

технологияның  басым  кемістігі,  ол  ауадағы  желім  ерітіндісінің  буларының  әсерінен  жарылыс,  өрт 

қауіпі туындауы, жұмысшылардың  жұмыс ортасының экологиясының  нашарлауына байланысты. Бұл 

118

119

кемшіліктерді жою үшін жаңа, прогрессивті әдістер пайдаланып жіппен біріктіруді құрама тігім құрып 

термопластикалық желімдер қолдану қажет. 

Қолдануға ұсынылып отырған тәсәлдің маңызы бір мезгілде термапластикалық желімнің жұқа 

қабыршағын төсеп тігім оындап, соңынан ылғалды жылумен өңдеп, тігістен су өтпейтіндей тігімнің 

тесіктерін бітеу болады.

Киім бөліктерін біріктіру біринелі «Орша» АҚ (Беларусь) 1862 класты машинасымен арнайы тігіс 

жиегінің енін реттеуге мүмкіндік беретін аспаптың көмегімен тігеді. Кесте 1 – да аралас (саңлауларды 

бітеп) тігіс орындау сұлбалары келтірілген.

Кесте  1– Құрамы тігісті өңдеудің схемалары

Біріктіріу түрі

Нығыздауға дейін

Нығыздаудан кейін

Сырып тігу 

тігісі

Бастыра тігу 

тігісі

Жіп тігімін нығыздап су өткізбеу қабатымен бірге орындайды. Жіп тігісін бітеу нығыздау кезінде 

орындалады.  Нығыздау  операциясы  нығыздаушы  баспақпен  орындалады.  Нығыздау  кезінде  полимер 

тұткырлы,  созылмалы  сұйық  жағдайда  болады.  Ерітілген  полимер  жіп  тігісінің  саңлаулары  мен 

капиллярларын, табиғи терінің бахтарма құрылымына еніп, тұтас ылғал өтпес қабат құрайды. Осылайша 

ылғал өткізбейтін жіп тігімі, нығыздау кезде іске асады. Ыстықпен нығыздау барысында саңлаулар мен 

капиллярлар    радиустары  кішіредеді.  Осы  әдісті  қолдану  нәтижесінде  құрама  тігім  орындалады.  Бұл 

тігімнің беріктігі жоғары, сырт көрінісі ұтымды, жұмсақ, табиғи терінің қасиетімен бірдей болады. 

Бұл әдістің жетістігі жоғары экономикалық тиімділігі, қол жұмысын азайтып, термопластикалық 

желімді қолданып ылғал өткізбеуді қамтамасыз етуінде, нығыздаумен бір операция ретінде атқарылып, 

қол  еңбегін  азайтуында.  Термопластикалық  желім  қабыршағын  қолдану,  тігісті  бітеуді  бірден  

орындарап, ортаның ластанбауын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.  Нәтижесінде жұмысшы еңбегі 

жақсарып, өндірістік алаңдар азаяды, бұйымды өндіру уақыты қысқарып, еңбектің механизациалануы 

жоғарылайды. Тігісті бітеуге арналған затты таңдаудағы басты шарт – жіп тігістерінің ылғал өткізбеу 

қабілетін жақсарту. Сондықтан желім полимері, одан пайда болатын жұқа қабат ылғалға төзімді болуы 

қажетті. Одан өзге желім қажетті дәрежеде табиғи теріге, жіптерге қажетті  когезиялық және адгезиялық 

қасиеті болуы,  жұмсақтығы  болуы  және  осы аталған  қасиеттерін ұзақ  уақыт сақтауы  қажет.  Бұның 

үстіне  терінің  бет  қабатын  бұзып  алмақ  үшін  төменгі  температурада  балқу  қабілеті,  жұқа  қабатпен 

икемді тігісті нығыздау кезінде жылу мен қысымға шыдамды болуы шарт.  

Жұмысты орындау барысында бағасы арзан, еру температурасы 90°С (ДТС-30) дивинилстиролды 

термоэлестопласты негізде құрылған желім қабыршағы зертелді. ДТС-30 булану жылдамдығы орташа, 

булылығы төмен БР-1 маркалы бензинде ерітілді. Ракли әдісінің қолданып әртүрлі қалыңдықтағы жұқа 

қабатты қабыршақ құйылады. Ұсынылып отырған әдісте ДТС-30 желімі таңдау оның термопластикалық 

қасиетіне, оның табиғи теріге жоғары адгезиясы байланысты болды.  

Сынақ РТ-250М-2 [3, 4] типті үзу машинасында жасалды. Таза теріден жасалатын киімдер үшін 

әдетте  жұқа  қабат  желімнің  қалыңдығы  0,13  –  0,25  мм  шамасында  болады.  Тәжірибе  өткізу  үшін 

қалыңдығы 0,25 мм, ені 16 мм жұқа қабат дайындалды. Желімдеу зертхана жағдайында әртүрлі режимде 

жасалды. Тексеру нәтижесінде үлгілер үшін тиімді парамертлер шамалары анықталды: р=0,04 МПа, 

нығыздау уақыты t=50 cек, температура Т=95°С.

Эксперименттік  зерттеу  нәтижесі  жапсырма  тігістерден  ылғал  өтпейтіндігін,  ал  сырып  тігу 

120

121

тігісінен ылғал өтуі 15 %-ға азайғандығын көрсетті. 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Джанахметов У. К. Некоторые особенности склеивания сухими клеями // Развитие технических 

наук в республике, пути и способы использования их результатов: Сб. науч. трудов. – Вильнюс: Мин-во 

высшего и среднего спец. образования, 1987. - С. 21-24.

2. Дворецкий И. В. Новые методы соединений деталей швейных изделий // Л., 1972. – 60 с.

3.  Болысбекова  Р.Т.,  Жолдыбаева  М.Н.    Үсенбеков  Ж.  Мерзімдік  сырт  киімдердің  тігімнің  

инешаншымы арқылы ылғалдануы.// Материалы республиканской научно-практической конференции 

молодых ученых «Наука, Образөование, молодежь» 16-17 апреля 2015г с 123-124

4.  Якияев  А.А.,  Усенбеков  Ж.  Жіпті  тігістің  ылғалды  өткізбеушілігін  зерттеу.  //  Материалы 

Республиканской научно-практической конференции «Современные проблемы развития текстильной 

и легкой промышленности» Семей. 2015 г. с75-77

ӘОЖ 627.02

жүктеу/скачать 7,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: