Сборник трудов международной научно-практической конференции «Современные экономические проблемы в области финансов, учета, управления и туризма»

167

 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ТУРИЗМ 

САЛАСЫНДАҒЫ ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР 

 

Баймбетова А.Б., Шарапаева Б.Ж. 

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті 

Астана қ., Қазақстан Республикасы 

e-mail: asel_baymbetova@mail.ru 

 

 

 

Әлемде  көптеген  әр  түрлі  декларациялар,  конвенциялар,  зерттеулер  және 

бағдарламалар,  жергілікті  деңгейде  де,  сонымен  қоса,  ұлттық  деңгейде  де 

жасалған.  Әлеуметтік  туризм  тіпті  дискриминацияға  және  интеграция 

мәселелеріне  қарсы  жоғарғы  мінсізділік  деп  айтылған.  Алайда  әлеуметтік 

туризмді  дамыту  бойынша  нақты  бағдарлама  жасау  үшін  мақсат  пен 

критерийлерді  таңдауға  байланысты  нақты  мәселелер  туындайды:  мақсатты 

топтар,  туристік  қызмет  түрлерін,  олардың  көлемі  мен  процесстерін, 

мемлекеттік  қолдау  механизмдерін  таңдаудан  бастап  және  қажетті  бюджеттік 

ресурстарға  дейін.  Ең  бастысы  –  мақсатты  топтарды  қоса  есептегенде  барлық 

қатысушыларды қанағаттандыратын бағдарламаның мақсатын жасау. 

Сонымен  қоса,  туризмнің  әлеуметтік  маңыздылығын  атап  кеткен  жөн, 

оның  тұлғаның  дамуына    рухани  және  физикалық  өсіп  келе  жатқан  рөлі, 

дәңгейдің  қалыптастырылуы  және  өмірдің  сапасы.  Бүгінгі  таңда,  «әлеуметтік 

туризм» атты туризм концепциясы жылдан жылға өзінің үлкен маңыздылығын 

арттыруда.  

Мемлекет  басшысы  Н.Назарбаевтың  2015  жылғы  30  қарашада  Қазақстан 

халықына  жолдауында  «Бүгін  мен  жаңа  әлеуметтік  саясат  жасау  міндетін 

қоямын.  Мемлекеттің  әлеуметтік  саладағы  рөлі  әлсіз  қорғалған  азаматтарды 

қолдаумен  және  адам  капиталына  инвестицияларды  қамтамасыз  етумен 

шектелетін  болуы  тиіс.  Атаулы  әлеуметтік  қолдау  тек  мұқтаж  адамдарға, 

олардың  нақты  табыстары  мен  өмір  сүру  жағдайын  бағамдау  негізінде, 

көрсетілетін болады» [1]. Сонымен бірге Қазақстан Республикасында туристік 

саланы дамытудың бір құралы ретінде ел ішінде туризмді жалпыға қолжетімді, 

әсіресе, халықтың әлеуметтік – әлсіз топтары үшін қолжетімді ету мақсатында 

әлеуметтік туризмнің қайта жаңғыруын қарастыруға болады. 

Әлеуметтік  туризм  бойынша  халықаралық  ұйым  туризмді  аз  қамтылған 

және  туризмге  қатысушы  болу  мүмкіндігі  жоқ  дистинация  -  елдердегі 

халықтың қатысуымен байланысты қатынас пен құбылыс ретінде қарастырады. 

Қатысушы  болу  немесе  жағдайды  жақсарту  саясаты,  әлеуметтік  іс  –  шаралар 

мен  әлеуметтік  қатысушылардың  міндеттемелерін  байланыстыру  арқылы  ғана 

мүмкін болады [2].  

Бұндай  тұжырымдау  мақсатты  адамдар  топтарына  тікелей  субсидия  ғана 

емес, сонымен қатар Қазақстанда ішкі туризмнің дамуы үшін өзекті қолжетімді 

туризм ифранқұрылымының қатысуын да көздейді. 

168

 

 

Бүгінгі  таңда  Қазақстанда  жалпы  ел  халқының  3%  (627,2  мың  адам) 

мүмкіндігі  шектеулі  адамдар,  олардың  11%  -  балалар,  шамамен  24%  -  қарт 

адамдар, 64,5% - еңбекке қабілетті жастағы адамдар [3].  

Қазақстанда әлеуметтік туризмге сұраныстың төмен болуының бірден бір 

себебі  әлеуметтік,  рекреациялық  және  көлік,  яғни  көліктік  логистика 

инфрақұрылымында  халықтың  қозғалу  мүмкіндігі  шектеулі  топтары,  яғни 

мүгедектер,  қарт  адамдар,  бесіктегі  балалары  бар  әйелдер  және  т.б.  үшін 

қозғалу  мүмкіндігін  шектейтін  түрлі  кедергілердің  болуы.  Өткен  жыл 

логистикалық  қорытындылары  бойынша  24  мыңнан  астам  обьектілер 

тексерілген және олардың тек 22% ғана мүгедектер үшін қолжетімді. 

Сонымен  бірге,  ескеретін  жайт,  логистикалық  зерттеулерге  байланысты 

әлеуметтік  туризмнің  дамуы  тек  қонақжайлық  және  туризм  индустриясы 

объектілері,  яғни  қонақ  үйдің  алғашқы  сызбасынан  бастап  адамдар  жолдама 

сатып алатын туристік кеңсе сызбасына дейін «барлығы үшін қолжетімді және 

ыңғайлы» қағидасына жауап берсе ғана мүмкін болады. 

Әлеуметтік  туризм  саласы  көпқырлы,  алайда,  қазіргі  таңда  ол  тек  емдік-

сауықтыру  түрінде  ғана  көрініс  тапқан.  Логистикалық  зерттеулер  жүргізе 

отырып, туризмнің бұл түрі азаматтардың үш категориясына бағытталған: 

-  реабилитация  және  емдеуді  қажет  ететін  мүгедектер  мен  қарт  адамдар 

үшін және ол мүмкідігі шектеулі адамдарды қорғау туралы әрекет етуші заңға 

сәйкес жүзеге асырылады; 

-  ұжымды  келісімшартқа  сәйкес  зиян  әрі  қауіпті  еңбек  жағдайында  еңбек 

ететін  жұмыскерлер  үшін  қарастырылған.  Жұмыс  беруші  жыл  сайын 

жұмыскерлер және оның отбасы  мүшелері үшін демалыс үйлеріне, санаторий 

мен  пансионаттарға  жолдама  алулары  үшін  қаражат  бөліп  отырады.  Жолдама 

құны жұмыс беруші және одақ мүшелерімен бірге қарастырылады; 

- мемлекеттік экономика секторы және әрекет етуші заң мен корпоративтік 

әлеуметтік 

бағдарлама 

шеңберіндегі 

мемлекеттік 

емес 

сектор 

кәсіпорындарының жұмыскерлері үшін қарастырылған [4]. 

Мүмкіндігі  шектеулі  адамдар  мақсатты  топтарға  жатқызылады  және 

«Жұмыспен  қамту  2020  жол  картасы»  бағдарламасы  және  белсенді  жұмысқа 

орналастыру  жүретін  аумақты  дамытудың  аймақтық  бағдарламаларында 

қарастырылған жұмыспен қамтудың мемлекеттік шараларымен қамтылуы тиіс. 

Бұл  мүмкіндігі  шектеулі  жандар  арасында  еңбекке  қабілетті  жастағы 

адамдардың үлесінің (64,5%) көп болуымен байланысты және 80 мыңнан астам 

мүгедектер жыл сайын тұрақты жұмыспен қамтылып отырады. 

Осылайша,  2014  жылғы  логистикалық  зерттеулерге  байланысты  (кесте  1) 

келесідей мәліметте көре аламыз. 

-  аумақты  дамытудың  аймақтық  бағдарламалары  шеңберінде  жұмыспен 

қамту орталықтары өтініш білдірген 14 мың адамның 7,3  мыңын немесе 52,3% 

адамды  жұмысқа  орналастырған.  Қоғамдық  жұмыстарға  3,7  мың  адам 

қатысқан.  Әлеуметтік  жұмыс  орындарына  мүмкіндігі  шектеулі  жандардың 

ішінен 761 адам жұмысқа орналастырылған; 

-  6,0  мың  инвалид  немесе  жалпы  жұмысқа  орналасқандардың  46,5% (12,9 

мың адам) 3%-дық квота бойынша жұмысқа орналастырылған; 

169

 

 

- «Жұмыспен қамту 2020 жол картасы» бағдарламасымен 5,6 мың инвалид 

жандар жұмыспен қамтылған, оның ішінде: 

- әлеуметтік – мәдени объектілер; 

-  тұрғын  үй  –  коммуналды  шаруашылық  объектілерінің  жөндеу 

жұмыстары  бойынша  инфрақұрылымдық  жобаларда  мүгедектердің  482  адам 

еңбек етуде. 

 

Кесте 1 - 2014 жылғы 14 пен 29 жас аралығындағы жұмыспен қамтамасыз 

етілген мүмкіндіктері шектеулі адамдар туралы мәлімет, (мың адам) 

 

 

Соңғы  жылдарда  Қазақстан  Республикасы  облыстарында  әлеуметтік 

туризмді дамыту бойынша айқын қадамдар жасалған. Логистикалық зерттеулер 

негізінде, Солтүстік-Қазақстан облысында 2015 жылдың 1 сәуірінде Петропавл 

қаласында мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін «Петропавл автовокзалы» ЖШС 

көліктік  инфрақұрылым  объектісі  қолжетімді  болып  келеді.  Мәдениет  пен 

демалыс  саласында  «Н.Погодин  атындағы  облыстық  драма  театры»  МКҚК 

және  «Қазақстан  Республикасы  Мәдениет  және  Ақпарат  Министрлігінің 

Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің облыстық қуыршақтар театры» КМҚК 

объектілері де мүгедектер үшін ішінара қолжетімді болып табылады.  

Қонақ  үйлер  де  ішінара  пандустармен  жабдықталған,  бірақ  мүмкіндігі 

шектеулі  адамдарға  арналған  бөлмелер  мүлдем  жоқ.  Санаторий  –  курорттық 

нысандар  1  сәуірдегі  жағдай  бойынша  мүмкіндігі  шектеулі  адамдар  үшін 

қолжетімді болып табылмайды [5].  

Әлеуметтік  туризм  бойынша  іс-шараларды  тиімді  іске  асыру  барлық 

қызығушылық  танытқан  жақтардың  терең  байланысы  кезінде  ғана  мүмкін 

болады. Орталық құзыретті мемлекеттік органдар әлеуметтік туризм саласында 

саясатты  қалыптастыру  мен  оны  жүзеге  асыруда  шешуші  роль  атқарады. 

Әлеуметтік  туризмде  қалыптасқан  кедергілерді  жою  үшін Қазақстанда ұлттық 

деңгейде  қаржылық  қолдау,  әлеуметтік  туризмнің  мүмкіндіктері  мен 

нысандардың, 

оның 

ішінде 

көлік 

инфрақұрылымының 

нысандары, 

қолжетімділігін  қамтамасыз  ету  бойынша  жеткілікті  ақпарат,  сонымен  қатар 

туризм субъектілеріне сұранысты ынталандыру мен қолдау шаралары қажет.  

Қазақстан 

Республикасында 

әлеуметтік 

туризмді 

дамыту 

үшін 

логистикалық зерттеулер көмегімен келесілерді ұсынамыз: 

-  біздің  мақсатты  топтарымыз  үшін  туризм  саласындағы  арнайы 

мамандарды даярлау; 

- әлеуметтік туризмді мемлекеттік қолдаудың құралдары [5]. 

№  Қалалар 

Барлығы 

Ер адамдар саны  Әйел адамдар саны 

1 

Алматы қаласы 

416 

230 

186 

2 

Астана қаласы 

353 

185 

168 

 

ҚР бойынша 

5990 

3627 

2363 

Ақпарат көзі: Мәліметтер [5] негізінде автормен жасалынған 

170

 

 

Әлеуметтік  туризм  бизнес  үшін  несімен  тиімді?  Логистика  арқылы 

мақсатты  топтардың  көптігімен  байланысты  әлеуметтік  туризм  массалық 

туризмнің негізін құрайды. Оны маусымдық факторды біршама төмен бағамен 

турлар  ұсыну  жолымен  теңестіруге  болады.  Мысалы,  сол  баяғы  «Калипсо» 

әлеуметтік туризм бағдарламасы арнайы жастар пакетін ұсынады. Бұл пакеттер 

көліктік  қолдану  жеңілдіктерін,  мәдени  орталықтарды  тамашалау,  ұялы 

байланыс,  дәрігерлік  қызмет  жеңілдіктерін  қамтиды.  Маусымдылық 

мәселелерін шешумен қатар, бұл пакеттер жастар үшін бағалық қолжетімділік 

мәселесін де шешеді.  

Қазіргі  таңда  шешімін  табуды  талап  ететін  негізгі  сұрақтар  физикалық 

және  бағалық  қолжетімділіктің  болмауы,  көлік  логистикасының  толық 

ұйымдастырылмауы, сонымен бірге мүмкіндігі шектеулі адамдар, балалар және 

қарт  адамдар  үшін  аса  маңызды  қауіпсіздік  мәселесі.  Осы  орайда  аталған 

сұрақтардың шешу мүмкіндігін қарастыру қажет. 

Біріншіден,  әрбір  адамның  еркін  қозғалуы  үшін  көлік  логистикасының 

қолжетімділік  пен  қонақ  жайлылықты  қамтамасыз  ететін  әмбебап  дизайн  мен 

стандарттар құрастыру.  

Екіншіден,  көлік  логистикасы.  Бүгінгі  күндері  көліктің  барлық  түрлері 

мүгедектер қажеттілігін ескере отырып шығарылады. Технологиялар туризмнің 

кез келген объектісі, оның ішінде табиғи жолақтарды да олар үшін қолжетімді 

әрі қауіпсіз етіп жабдықтауға мүмкіндік береді.  

Турды  ұйымдастырушылар  автобус  таңдауда  осы  жайттарды  ескере 

отырып, автобустың құрылымы мен қауіпсіздік құралдарымен жабдықталуына 

да  назар  аударуы  қажет.  Алайда,  туристік  маршрутта  мүмкіндігі  шектеулі 

адамдарға  жайлы қызмет көрсету талаптарына барынша жақын жабдықталған 

автобустарды қолданған жөн.  

Турды  (экскурсияны)  жүргізу  барысында  автобус  маршруты  көліктік 

құрылғының  алдын  ала  дайындалған  және  бекітілген  қозғалыс  сұлбасына 

сәйкес болуы тиіс.  Маршрут бойынша жүру кезінде жүргізушіде оның көліктік 

құралының жұмысын бақылауға арналған құжат болуы қажет. 

Логистикалық  зерттеулерді  қорыта  келе,  біздің  елімізде  туризмде 

мүмкіндігі  шектеулі  адамдар үшін  ешқандай кедергілер  жоқ деп  айтуға  әлі де 

болса  ерте.  Бізде  әлеуметтік  туризмді  есептемегенде  жалпы  туризмнің  өзінде 

көптеген  мәселелер  баршылық.  Қазақстандық  туроператорларға  ел  ішінде  тур 

ұйымдастырғаннан гөрі шет елдерде тур ұйымдастыру оңайырақ, нәтижесінде 

барлық қаражат шет елдерге кетеді. Ал біздің елде мүмкіндігі шектеулі жандар 

ең  қарапайым  өз  бетімен  көшелерде  қозғала  да  алмайды.  Қазақстанда 

мүгедектер саны жыл санап өсуде және бұл жағдай туып отырған мәселелерге 

назар аудармауды мүмкін емес етіп отыр. 

Бұл мәселелер мүгедектерге де, Үкімет басшыларына да белгілі, бірақ жеке 

өз бетімен оларды шешу мүмкін емес, ал өмір болса жалғасуда және мүмкіндігі 

шектеулі жандар өмір қызығынан тыс қалуда.  Әрбір адам өз алдына өзінің өмір 

сүру ортасына қарай арнайы мақсаттар мен мәселелер қояды. Қоршаған ортаны 

көру, ұқсас жағдайда өмір сүріп жатқан адамдармен түрлі қалалар мен елдерде 

кездесу,  реабилитация  тәжірибесін  қабылдау  мен  түсіну  мүмкіндіктері 

171

 

 

мүмкіндігі  шектеулі  жандардың  бірі  болмаса  екіншісі  үшін  мүлдем  мүмкін 

болмай отыр. 

Бірақ  бұл  мәселе  жалпы  федералды  және  аудандық  деңгейде  қолдауды 

қажет  етеді.  Мүгедектер  үшін  туризммен  қарапайым  турфирмалардың 

айналысу мүмкіндігі бар, бірақ ол үлкен жауапкершілік пен спецификаны талап 

етеді және қосымша  шығындардың салдарынан жолдама құны да арта түседі, 

ал ол қарапайым инвалидер үшін мүмкін емес. 

Әлеуметтік туризмнің дамуына кедергі жасаушы айқын стереотиптер, ол – 

«кім  жақсы  жұмыс  жасаса,  сол  жақсы  демалады»  және  «  қарт  адамдар  мен 

мүгедектер  тек  сауықтыру  орталықтарында  ғана  демалулары  қажет»  деген 

көзқарастар.  Әлеуметтік  –  әлсіз  адамдар  басқа  да  қарапайым  адамдар  сияқты 

туризмді  қажет  ететіні  сөзсіз,  бірақ  бұл  ой  әлі  де  болса  қоғамда  қабылданбай 

отыр.  Көп  жағдайда  туризм  қажеттілік  емес  қайта  басымдылық,  мақтану 

факторы  ретінде  қарастырылады.  Және  осы  көзқарастар  міндетті  түрде 

мемлекеттік саясатта да көрініс табады. 

Тағы  да  маңызды  мәселе:  халықтың  әлеуметтік  әлсіз  топтарының  әрбірі 

үшін  демалыстың  ұзақтығы.  Әрбір  елде  заңмен  қабылданған  төленетін    еңбек 

демалысы  мерзімі  бар  және  олар,  шамамен  одақтар  мен  жұмыс  берушілердің 

қарсы келуінің нәтижесінде қалыптасқан. Алайда әлеуметтік туризм саласында  

негізделген  және  нақты  бекітілген  уақыт  шектеулері  жоқ.  Демалыс  ұзақтығы 

мәселесі  де,  сәйкесінше,  әрбір  елде  жеке  қарастырылады.  Мысалы, 

Ұлыбританияда  жүргізілген  әлеуметтік  сұрау  нәтижесінде  көпшілік  «Ешкім 

кем дегенде жылына бір рет демалу мүмкіндігі жоқ болатындай кедей болмауы 

тиіс» деген пікірмен келіскен. 

Бүгінгі  күндері  түрлі  факторлардың  кері  әсерінен,  мысалы  экологияның 

жағдайы  түрлі  ауытқулары  бар  адамдардың  туылу  ықтималдығының  жоғары 

болуына көп әсер етуінен жыл санап мүмкіндігі шектеулі адамдар саны артып 

келеді.  Тіпті  мүмкіндігі  шектеулі  адамдар  үшін  олимпиадалық  жарыстардың 

болуы да көп нәрсені білдіреді. Мүгедектер де демалысты, өмірді түрлендіруді 

қажет  етеді,  бірақ  өкінішке  орай  олар  үшін  туристік  нарықта  арнайы 

логистикалық ұсыныстар мүлдем жоқ. 

 

Әдебиеттер 

1 Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. 2015 

жыл 30 қараша 

2  «Мүмкіндіктері  шектеулі  адамдардың  құқықтары  туралы  Конвенция 

ратификациясы» Заңы 20.02.2015 жылдан  № 288-V ЗРК 

3  Бастрыкина  А.В.  Туризм  в  системе  реабилитации  и  социальной 

интеграции пожилых и людей с ограниченными возможностями.  - М., 2008. – 

132 с. 

4 Қазақстан Республикасының статистика туралы Комитетінің ресми 

сайты [Электронды ресурс]. – Кіру режимі: 

www.stat.gov.kz

 

5 Аржан әлеуметтік ұйымың ресми сайты [Электронды ресурс]. – Кіру 

режимі: 

www.arzhan.kz

 

 

172

 

 

ФОРМИРОВАНИЕ ТУРИСТИЧЕСКОГО КЛАСТЕРА КАК ПУТЬ 

ДИВЕРСИФИКАЦИИ ЭКОНОМИКИ 

 

Дулатбекова Ж.А., Агыбетова Р.Е. 

Евразийский национальный  университет им. Л.Н. Гумилева 

г. Астана, Республика Казахстан 

e-mail: 

agybetova@mail.ru

  

 

 

Кластерный  подход  является  одной  из  самых  усовершенствованных 

технологий управления отраслью. Если рассматривать кластер в его структуре 

–  это  сеть  поставщиков,  производителей,  потребителей,  элементов 

промышленной 

инфраструктуры, 

исследовательских 

институтов, 

взаимосвязанных в процессе создания добавочной стоимости. Но кластер – это 

еще  и  инструмент  повышения  конкурентоспособности  территорий  и 

отраслевых комплексов.  

Поэтому  в  этом  контексте  под  кластером  следует  понимать  устойчивое 

территориально-отраслевое 

партнерство, 

объединенное 

инновационной 

программой  внедрения  передовых  производственных,  инжиниринговых  и 

управленческих  технологий  с  целью  повышения  конкурентоспособности 

формирований – участников кластера. 

Данный  подход  основывается  на  учете  положительных  синергетических 

эффектов  региональной  агломерации,  т.е.  близости  потребителя  и 

производителя,  сетевых  эффектах  и  диффузии  знаний  и  умений  за  счет 

миграции  персонала  и  выделения  бизнеса.  Отсутствуют  границы  между 

секторами и видами деятельности и все они рассматриваются во взаимосвязи. 

Несмотря  на  постоянно  обсуждаемую  сейчас  глобализацию  и 

транснационализацию,  затрагивающих  экономику,  кластеры  не  утрачивают 

своего значения. В условиях глобализации источником конкурентоспособности 

регионов становится удачное использование местных особенностей. 

Сущность  туризма  заключается  в  двойственности  его  природы:  с  одной 

стороны,  туризм  выступает  как  форма  и  метод  организации  отдыха  людей, 

необходимого  для  восстановления  и  развития  духовных  и  физических  сил 

человека;  с  другой  –  туризм  представляет  собой  высокоэффективную  отрасль 

экономики,  функционирующую  и  развивающуюся  преимущественно  за  счет 

средств туристов. Туризм относится к числу наиболее доходных и динамично 

развивающихся  сфер  деятельности  мирового  хозяйства.  Средние  темпы  роста 

объемов  туризма  составляют  7%  в  год,  что  существенно  выше среднегодовых 

темпов  мировой  экономики.  Однако  Казахстан,  обладая  мощным  туристским 

потенциалом, использует свои возможности не более чем на 5-10%, что говорит 

о слабой организации туристской деятельности в регионах. 

С  развитием  туризма  усиливаются  связи  между  туризмом  и  экономикой 

региона. С одной стороны, регион выступает в качестве целевого комплексного 

ресурса  для  устойчивого  функционирования  и  развития  туризма,  с  другой  - 

туризм, обладая мультипликативным эффектом, способен создать предпосылки 

173

 

 

для  экономического  подъема  региона  путем  решения  его  социально-

экономических проблем.  

В  то  же  время,  сложившиеся  в  прошлом  подходы  к  обеспечению 

устойчивого  развития  туризма  в  регионах  не  рассматривают  туризм  как 

целостную большую открытую систему, что не только не позволяет разрешить 

весь комплекс проблем развития туризма, но и способно породить негативные 

тенденции, приводящие к неустойчивости развития, как самого туризма, так и 

региона в целом. 

Повышение  интереса  к  вопросам  оценки  туризма  обусловлено  сильным 

ростом,  начиная  с  60-х  годов,  экономического  значения  туризма  как 

крупнейшего и высокодоходного вида деятельности, на который к началу ХХI-

го  века  приходилось  около  10,9%  мирового  ВВП,  12%  потребительских 

расходов, 5% налоговых поступлений и 192 млн. рабочих мест. Как следствие 

для 

выработки 

государственной 

кластерной 

политики 

в 

целях 

сбалансированного  развития  отрасли  требуются  более  мощные  инструменты 

оценки  реального  вклада  туризма  в  экономики  стран  [1].  Проблематика 

туристской  деятельности  в  течение  последних  десятилетий  является  одним  из 

приоритетных  направлений  деятельности  таких  международных  организаций, 

как  ООН,  ОЭСР,  ВТО  и  Евростат.  В  процесс  выработки  международных 

стандартов  статистики  туризма  активно  включаются  отраслевые  ассоциации: 

Международный  комитет  по  туризму  и  путешествиям  (WTTC),  Карибская 

туристическая организация (CTO) и т.д. 

Казахстан  расположен  в  самом  центре  Евразии,  занимает  по  площади 

девятое  место  в  мире,  на  территории  которого  могли  бы  разместиться  все 

страны Европейского Союза, простирается с севера на юг на 1600 километров и 

с  запада  на  восток  –  почти  на  3000  километров.  По  территории  Казахстана  в 

древности проходил Великий Шелковый путь, который объединял Евразийский 

материк.  Протяженность  этой  караванной  магистрали,  зародившейся  еще  в 

Третьем веке до новой эры, превышала 12 тысяч километров. 

В условиях рыночной экономики создание туристического кластера (и, как 

следствие,  рост  туристической  отрасли  в  Казахстане)  становится  одной  из 

наиболее  перспективных  сфер  экономики.  Туризм  считается  ключевой 

отраслью XXI в., его доля в структуре валового внутреннего продукта в Европе 

составляет  от 1/5 до  1/6  от  суммарного  объема  ВВП.  По прогнозу  Всемирной 

Туристической Организации до 2020 г. количество путешествий во всем мире 

увеличится в три раза.  

Согласно  данным  Всемирной  туристической  организации  рост  туризма 

должен произойти за счет появления новых посещаемых территорий, поскольку 

традиционные  районы  мирового  туристического  рынка  достигли  предела 

развития.  Поэтому  Казахстан  имеет  уникальную  возможность  занять  свою 

нишу на мировом туристическом рынке. 

В  Послании  Президента  Республики  Казахстан  Н.А.  Назарбаева  народу 

Казахстана  «Казахстан  на  пути  ускоренной  экономической,  социальной  и 

политической  модернизации»  отмечается,  что  кластер-ориентированное 

развитие  экономики  является    одним  из  основных  факторов  обеспечения 

174

 

 

устойчивого 

экономического 

роста: 

«Мы 

выбрали 

модель 

конкурентоспособной  экономики  с  приоритетными  отраслями,  имеющими 

экономический  потенциал  повышения  конкурентоспособности,  положив  тем 

самым начало развитию системы казахстанских кластеров … в таких сегментах 

рынка,  как  туризм,  нефтегазовое  машиностроение,  пищевая  и  текстильная 

промышленность, 

транспортно-логистические 

услуги, 

металлургия 

и 

строительные  материалы.  Они  определят  долгосрочную  специализацию 

экономики страны в несырьевых отраслях» [2]. 

В  настоящее  время  формирование  и  развитие  туристического  кластера  в 

Казахстане в первую очередь направлено на такие секторы рынка туризма, как 

въездной  и  внутренний,  так  как  именно  они  создают  большую  часть  дохода 

внутри Казахстана, в отличие от выездного туризма. 

Создание  имиджевой  стратегии  Казахстана  как  туристического  центра  с 

уникальным  туристическим  потенциалом,  открытого  всему  миру,  безопасного 

для  туристов  является  одним  из  главных  факторов  их  привлечения  в  страну. 

Планом  кластерного  развития  предусмотрено  проведение  исследований  для 

оценки туристических ресурсов Казахстана и определения Стратегии развития 

туристической индустрии. 

Сегодня  в  Казахстане  настало  время  осмысления  развития  туристической 

сферы  и  турбизнеса  как  объекта  и  субъекта  политического  процесса  и  как 

экономического  фактора,  влияющего  на  принятие  решений.  В  таком  качестве 

турбизнес не только формирует способы, методы и средства развития туризма в 

стране,  но  и  содействует  решению  некоторых  экономических  задач,  стоящих 

перед  государством.  Необходимость  такого  переосмысления  обусловлена, 

прежде  всего,  тем,  что  на  современном  этапе,  характеризующемся 

стабилизацией  экономического  и  социального  развития  общества,  а  также 

формирующимися  возможностями  участия  различных  субъектов  социального 

действия в экономическом процессе, турбизнес начинает работать на изменение 

институциональной  структуры,  действующей  в  туристической  сфере  и 

оказывающей значимое влияние на ее развитие. 

Туризм  -  деятельность,  непосредственно  связанная  с  отдыхом,  досугом, 

спортом и общением с культурой и природой, которая должна планироваться и 

практиковаться, 

как 

средство 

индивидуального 

и 

коллективного 

совершенствования. К сожалению, на сегодняшний день туроператоры региона 

не имеют конкретного представления какой вид туризма необходимо развивать. 

Причинами того, являются отсутствие координирующего органа, который мог 

бы способствовать комплексным и согласованным действиям всей туристской 

индустрии  региона,  а  также  слабая  маркетинговая  составляющая  туристских 

предприятий.  Учтем,  что  кроме  туристских  фирм  косвенными  поставщиками 

туристских  услуг  также  являются  рестораны,  гостиницы  и  организации, 

занимающиеся безопасностью, перевозкой туристов и т.д.  

К  вопросу  развития  туризма  в  Казахстане  подходят  основательно. 

Разработана  и  принята  Концепция  развития  туристической  отрасли  до  2020 

года.  Определены  пять  зон,  которые  впоследствии  станут  центрами  и 

локомотивами  отечественной  туристической  отрасли.  Проведен  тщательный 

175

 

 

анализ долгосрочных тенденций развития отраслевого рынка, есть понимание в 

вопросах  сегментирования  туристических  объектов.  И,  наконец,  есть    еще  и 

достойный вызов, который способен стать мощным мотиватором для развития 

казахстанского  туризма  –  проведение  в  Астане  Всемирной  выставки  EXPO  – 

2017. 

Здесь  стоит  остановиться  подробнее  и  уточнить  –  планы  Казахстана  по 

развитию  туристической  индустрии  опираются  на  кластерный  подход.  Это 

своеобразное  деление  страны  на  зоны,  наиболее  привлекательные  с  точки 

зрения  создания  туристической  инфраструктуры  той  или  иной  тематической 

специализации.  В  Казахстанском  институте  развития  индустрии  вплотную 

занимались этой работой, исполняя поручение Главы государства по созданию 

методологической  и  концептуальной  основы  для  построения  в  будущем 

современной  туротрасли.  Было  принято  решение  сконцентрировать  усилия  на 

развитии  пяти  основных  зон  –  Астана,  Алматы,  Восточно-Казахстанская 

область, Западно-Казахстанская область и Южный Казахстан. 

В центре первого кластера находится столица Казахстана – Астана. В этот 

кластер  также  войдут  все  природные  достопримечательности,  которые 

окружаю  город.  Это  Боровое,  Коргальджин,  Каркаралы,  Зеренда,  Кокшетау  и 

Баянаул. Основным туристическим продуктом здесь будет являться городской 

туризм, так называемый, MICE – туризм или деловой, а также природный.  

Восточный  Казахстан  примерит  на  себя  статус  центра  экологического 

туризма,  с  его  неповторимой  и  уникальной  природой  Катон-Карагая  и  гор 

Западного  Алтая.  Западный  Казахстан  с  центром  в  Актау,  как  предполагают 

авторы  туристической  концепции  Казахстана,  вполне  может  занять  нишу 

пляжного туризма и позиционироваться, как «Каспийская Ривьера».  

На  юге  –  это,  безусловно,  город  Алматы.  И  его  основа,  также,  городской 

туризм и горнолыжные курорты. Южный Казахстан – это кластер культурного 

туризма,  именуемый  «сердцем  Шелкового  пути».  Здесь  будет  больше 

развиваться  туризм,  основанный  на  турах  с  посещением  интересных 

культурных мест.  

Пока  прогнозы  и  планы  экспертов  простираются  до  2020  года.  В 

Системном  плане  развития  туризма  в  РК  они  даже  попытались  суммировать 

приблизительные  расходы,  которые  могут  потребоваться  для  реализации  всех 

задуманных  решений  –  почти  9,2  миллиарда  долларов.  Здесь  имеются  в  виду 

совокупные  инвестиции  из  различных  источников  –  республиканского  и 

местных  бюджетов,  а  также  частные  капиталовложения.  Численность 

путешественников  в  Казахстане  к  2020  году  возрастет  более  чем  в  два  раза  и 

достигнет  отметки  4-5  миллионов  человек.  При  этом,приток  зарубежных 

туристов  в  республику  составит  от  3  до  4  миллионов  человек.  Понятно,  что 

цифры  эти  несколько  условные,  потому  что  та  же  выставка  EXPO  –  2017 

способна заставить отраслевых экспертов коренным образом пересмотреть свои 

прогнозы  в  сторону  значительного  роста.  И  Астана,  и  Алматы  уже  стали 

привлекательными для туристической отрасли, они уже сделали первые шаги к 

конкурентоспособности  в  международном  туризме.  К  2020-ым  годам  в 

Казахстан смогут приезжать до 30 миллионов туристов в год. Для того, чтобы 

176

 

 

это  стало  реальностью,  Казахстан  должен  трансформировать  свои  основные 

ресурсы в узнаваемые и привлекательные для туристов преимущества. 

В этой связи необходимы усиленные меры по обеспечению эффективного 

функционирования  туристического  кластера.  Особенностью  кластерного 

подхода  в  туристской  деятельности  является  то,  что  достигнутая  одной  или 

несколькими  фирмами  высокая  конкурентоспособность  имеет  свойство 

распространяться на ее маркетинговую микросреду: поставщиков, конкурентов, 

посредников и потребителей.  

Как отмечают специалисты в сфере туризма, с экономической точки зрения 

привлекательность туризма как составной части услуг состоит в более быстрой 

окупаемости  вложенных  средств  и  получении  дохода  в  свободно 

конвертируемой  валюте.  Туристский  бизнес  стимулирует  развитие  других 

отраслей 

хозяйства: 

строительства, 

торговли, 

сельского 

хозяйства, 

производства  товаров  народного  потребления,  связи  и  т.  д.  В  туристской 

индустрии  динамика  роста  объемов  предоставляемых  услуг  приводит  к 

увеличению  числа  рабочих  мест  намного  быстрее,  чем  в  других  отраслях. 

Временной  промежуток  между  ростом  спроса  на  туристские  услуги  и 

появлением новых рабочих мест в туристском бизнесе минимальный. 

  Формирование  и  развитие  кластерных  образований  является  одним  из 

важных факторов устойчивой стратегии развития бизнеса. Вообще, для бизнеса 

кластер – это реальная возможность обеспечить себе конкурентоспособность в 

будущем, то есть, создавать долгосрочную стратегию развития предприятий на 

пять-десять  лет  и  более.  Здесь  основными  факторами  успеха  станет  активная 

позиция  бизнеса  и  позитивное  партнерство  между  интересами  различных 

организационных групп в регионе.  

Накопленный  опыт  научных  исследований  в  туризме  позволяет  сказать, 

что  экономика  Казахстана  и  его  туристические  предприятия  готовы  к 

восприятию 

кластерных 

технологий; 

кластер 

является 

одним 

из 

привлекательных  моделей,  поскольку  объединяет  на  добровольных  и 

взаимовыгодных началах субъекты экономической деятельности, что позволяет 

им успешно конкурировать на туристических рынках разных уровней. 

Поэтому  координация  целей,  усилий,  мотивов  и  приоритетов  развития 

туристской  деятельности  в  рамках  туристического  кластера  позволит  более 

эффективно  решить  задачи  становления  Казахстана  как  центра  туризма  в 

Центрально-Азиатском регионе.  

жүктеу/скачать 7,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: