Сборник трудов международной научно-практической конференции «Современные экономические проблемы в области финансов, учета, управления и туризма»

309

 

 

қоғам  арасында  тиімді  коммуникациялық  жүйенің  жеткіліксіздігі;  сыбайлас 

жемқорлықтың  орын  алуы;  мемлекеттік  басқару  органдарының  кейбір 

функцияларының қайталануы.  

  Жоғарыдағы  мәселелерге  қатысты  мемлекеттік  басқару  тиімділігін 

арттыру  үшін  мынадай  бірқатар  міндеттерді  қойып  көрсетуге  болады: 

мемлекеттік аппараттың санының өсуін шектеу; республикалық және аймақтық 

деңгейлер  үшін  мемлекеттік  қызметкерлердің  лауазымдық  өсуінің  бірыңғай 

ережесін,  оның  ішінде  бірыңғай  мемлекеттік  қызмет  жүйесінде  кадр  резервін 

тиімді  қолдану  механизмін  әзірлеу;  мемлекеттік  қызметкерлерді  әзірлеу, 

білімін  жетілдіру  және  еңбегін  бағалаудың  қазіргі  инфраструктурасы  мен 

нормативтік  негізін  жасау;  мемлекеттік  қызметкерлерді  тәртіптік  және 

материалдық  жауапкершілікке  тарту  мен  себептерін  белгілеу;  мемлекеттік 

қызмет көрсетудің сапасын  

aрттыру [3].  

  Осы  әдістердің  ішінде  Қазақстан  үшін  ең  тиімдісі  «икемді  күш»  әдісін 

қолдануымыз  керек.  Себебі  ол  барлық  ұсақ  жемқорлыққа  қарсы  емес,  ішкі 

саяси тұрақтылыққа қауіп төндіретін жемқорлықпен күрес ретінде болады. Ал 

қалған  әдістер  жемқорлықпен  күреске  бағытталған,  бірақ  одан  толық  құтылу 

әлем елдерінің тәжірибесі көрсеткендей мүмкін емес.  

  Қазіргі  заманғы  радикалды  бюрократия  мемлекеттік  басқарудың 

тиімділігінің  факторы  ретінде  мемлекеттік  билік  органдары  мен  қоғамдық 

институттардың  төменгі  буындарының  бақылауында  болғаны  жөн.  Әйтпесе 

басшылық  лауазымдарды    өз  мүдделерінің  құралына  айналдырып,  тиімділікке 

қол жеткізуге теріс әсерін тигізеді.  

  Мемлекеттік  басқару  жүйесінде  маңызды  орынды  ақпарат  алмасу  және 

өңдеудің  жоғары  технологияларын  енгізу,  ақпараттық  нарықты  ұлғайту, 

ақпараттық  инфраструктураны  кешенді  дамыту,  ішкі  ақпараттан  шет  қалуды 

жою орын алып отыр. Ол үшін әр аймақта интернет жүйесін орнату және шетел 

инвесторларын  тарту  арқылы  өндірісте  жаңа  ақпараттық  технологияларды 

енгізу.  Интернет  желісі  арқылы  кез  келген  ұйым  тек  ақпарат  жинап  қана 

қоймай,  сонымен  қатар  әлемнің  кез  келген  нүктесінде    тұрса  да  басқаруды 

қиындықсыз жүзеге асыра алады [4].  

  Қорытындылай  келе,  бұл  жоғарыдағы  аталған  мәселелердің  шешілу 

жолдарын  жүзеге  асырудың  нәтижесінде  мемлекеттік  басқарудың  аса  тиімді 

деңгейіне көтеріле аламыз. Яғни, шалғай аудандар мен ауылдар үшін және кез 

келген басқару органдарының арасындағы ақпарат алмасудың жедел әрі сапалы 

болуына, бюрократиялық қағазбастылықтың кемуіне, сыбайлас жемқорлықтың 

ең  төменгі  деңгейіне  жетуге  және  мемлекеттік  органдардың  функцияларының 

нақты  айқын  бөлініп  қайталанбауына  қол  жеткізетінімізгеа  нық  сенімдіміз. 

Сайып  келгенде,  еліміз  Қазақстан  Республикасының  жағдайы  қазіргіден  де 

артып,  мерейі  үстем  болып,  бәсекеге  барынша  қабілетті  30  елдің  қатарынан 

жуық арада көрінетінімізге бар септігімізді тигіземіз!  

  

Әдебиеттер 

1 Н.Ә.Назарбаевтың  «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол» Жолдауы 

310

 

 

2  Қазақстан  республикасы  Президентінің  жолдауы  «Қазақстан  жолы  – 

2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» 

3 Ихданов Ж. Мемлекеттік басқару теориясы - Алматы: 2007.  

4 

Шоманов  А.Ж.,  Бельгибаев  С.Т.  Реформирование  системы 

государственного управления.- Атырау: 2004 - 270с 

5 Богачек И.А. Системы управления в ХХI веке // Мост. 

6 

http://pa-academy.kz/index.php/ru/obuchayushchimsya/grafik-rubezhnogo-

kontrolya/2-uncategorised/617-memlekettik-yzmetti-zha-a-modeli 

 

 

ВЛИЯНИЕ СИСТЕМ МАССОВОГО ОБСЛУЖИВАНИЯ НА 

СОВРЕМЕННУЮ ЭКОНОМИКУ ПРЕДПРИЯТИЙ 

 

Анпилогов А.Н. 

СКГУ им. М. Козыбаева 

г. Петропавловск, Республика Казахстан 

E-mail: anpilogov19@gmail.com 

Научный руководитель: к.т.н., доцент Куликова В. П 

 

 

Буквально с момента рождения нам приходится сталкиваться с очередями. 

Наши  родители  сидят  в  очереди  в  ЗАГС-е,  чтобы  официально  зафиксировать 

этот  факт.  Мы  стоим  в  очереди  в  школьный  гардероб,  набираем  телефонный 

номер друга или подруги и слышим продолжительные гудки. Не дозвонившись, 

для экономии времени, мы пользуемся собственным транспортом и попадаем в 

традиционную «пробку». 

Очереди  являются  бедствием  нашей  эпохи,  бедствием  неизбежным,  если 

мы  не  устраним  всякую  свободу  выбора,  и  не  будем  планировать  каждую 

мелочь,  касающуюся  людей  и  продуктов  производства,  a  это  нетерпимо  для 

цивилизованного общества и, как правило, неосуществимо. Но если ожидание 

неизбежно,  его  можно  в  какой-то  степени  контролировать:  систему  или 

организацию,  на  входе  которой  образуется  очередь,  можно  преобразовать  и 

улучшить с точки зрения обслуживания [1]. 

Очереди  возникают  практически  во  всех  системах  массового 

обслуживания,  и  теория  очередей  занимается  оценкой  функционирования 

системы  при  заданных  параметрах  и  поиском  параметров,  оптимальных  по 

некоторым критериям. 

В качестве основных элементов системы следует выделить входной поток 

заявок,  очередь  на  обслуживание,  систему  (механизм)  обслуживания  и 

выходящий поток заявок. В роли заявок (требований, вызовов) могут выступать 

покупатели  в  магазине,  телефонные  вызовы,  поезда  при  подходе  к 

железнодорожному  узлу,  вагоны  под  разгрузкой,  автомашины  на  станции 

техобслуживания, самолеты в ожидании разрешения на взлет, штабель бревен 

при  погрузке  на  автотранспорт.  Роль  обслуживающих  приборов  (каналов, 

311

 

 

линий)  играют  продавцы  или  кассиры  в  магазине,  таможенники,  пожарные 

машины, взлетно-посадочные полосы, экзаменаторы, ремонтные бригады [2].  

В  рассматриваемом  исследовании  в  качестве  системы  массового 

обслуживания  рассматривается  ТОО  «Казах-Зерно».  Свою  деятельность 

организация  начала  в  2007  году,  основная  деятельность  которой  –  скупка  и 

продажа зерновых культур в республике Казахстан и за ее пределами, а также 

анализ  и  динамика  продаж  зерновых  культур.  Структура  организации 

представлена  сложной  системой,  которая  в  частности  является  многофазовой 

системой массового обслуживания. Система состоит из 3 фаз. Большая работа 

ведется посредством телефонии и интернету. 

Клиент всегда сначала консультируется с контакт-менеджером о наличии 

зерновых  культур  и  расценок  на  них.  Работа  организации  подразумевает,  что 

даже  при  покупке  зерновых  культур,  организация,  являясь  покупателем,  не 

принимает  участия  в  системе,  т.е.  после  совершения  звонка  контакт-

менеджером  продавцу  зерновых  культур  не  требуется  находиться  в  очереди 

системы  своей  организации,  в  таком  случае  продавец  становится  частью 

очереди системы массового обслуживания. 

Результатом  работы  контакт-менеджера  является  акт  на продажу/покупку 

зерновых  культур,  после  этого  продавец/покупатель  переходит  на  следующие 

фазы  –  работу  с  бухгалтерией  и  отгрузку  товара.  Важно  отметить,  что  заявка 

проходит каждую фазу в строго определенном порядке. Нельзя оплатить товар, 

не  составив  акт  о  продаже/покупке  зерновых  культур,  и  нельзя 

получить/принять товар со склада, не оплатив его.  

В  исследуемой  работе  рассмотрим  однофазовую  систему  массового 

обслуживания на примере работы контакт-менеджера. 

В  офисе  3  контакт-менеджера  –  3  канала  обслуживания  в  первой  фазе,  в 

которой  имеется  общая  ограниченная  очередь.  В  обязанности  менеджера 

входит консультация клиента, оформление сделки и выдача сопроводительных 

документов.  Работа  ведется  по  телефону,  посредством  звонков.  Если  вновь 

пришедший  звонок,  приходится  на  то  время,  когда  все  менеджеры  заняты, 

звонок  поступает  в  единую  очередь,  из  которой  по  принципу  очереди  FIFO 

(FirstInputFirstOutput)  звонок  поступает  на  обслуживание  к  освободившемуся 

менеджеру. Каждый менеджер, в любой момент времени может обслуживать не 

более одного клиента. 

Самый  важный  момент  в  этой  системе  –  это  альтернатива  принятия 

решения любого из клиентов.  Так, например, решение ожидающего в очереди 

клиента относительно того, стоит ли ему еще ждать или нет, может зависеть от 

таких факторов, как: 



 

время, которое он уже прождал; 



 

число  людей,  находящихся  перед  ним  в  очереди  (которое  ему  не 

известно заранее) и т.д. 

Организация  работает  по  следующему  графику:  в  будние  дни 

(понедельник-пятница)  с  9.00  до  18.00,  в  выходной  день  (суббота)  с  9.00  до 

12.00.  На  каждого  сотрудника  предусмотрено  единое  время  обеда  с  13.00  до 

312

 

 

14.30,  т.е.  в  это  время  на  звонки  не  отвечают  менеджеры,  все  поступившие 

звонки  в  момент  обеда  становятся  в  очередь.  Менеджер  обязан  дождаться 

завершения разговора, даже если тот приходится на обеденное время, и только 

после этого идти на перерыв, согласно графику работу.  

Была  собрана  статистика  поступления  звонков  и  обслуживания  клиентов 

за  50  дней.  На  основе  собранных  данных  была  построена  аналитическая 

модель.  Поток  клиентов  не  является  равномерным.  Данные  выборки 

распределены по закону Пуассона. 

Под  качеством  функционирования  системы  в  теории  массового 

обслуживания понимают не то, насколько хорошо выполнено обслуживание, а 

то,  насколько  полно  загружена  система  обслуживания,  не  простаивают  ли 

каналы обслуживания, не образуется ли очередь. Следует заметить, что, иногда 

достаточно  использовать  до  десяти  основных  показателей,  чтобы  выявить 

слабые места и разработать рекомендации по совершенствованию системы [3]. 

СМО  представлено  тремя  каналами,  где  поток  заявок  является 

пуассоновским, а время обслуживания распределено по равномерному закону, 

таким  образом,  рассматривается  система  типа  M/G/3.  Среднее  количество 

поступающих  заявок  в  СМО  в  среднем  равно  3  заявки  в  час,  интенсивность 

обработки  заявки  2,11  заявок/час.  Один  менеджер  за  час  может  обработать 

около двух заявок, все взятые менеджеры за один час работы могут обработать 

6 заявок, при этом общая нагрузка на систему останется приемлемой. Для того 

чтобы  система  работала  без  перегрузок  необходимо  использовать 

многоканальную  систему  массового  обслуживания,  количество  приборов 

которой, должно быть больше чем значение нагрузки, в нашем случае условие 

выполнимо, и нагрузка равна 1,56. 

В  любой  системе  существует  вероятность,  что  канал  свободен  (доля 

времени  простоя  канала),  25%  в  течение  часа  канал  будет  не  занят,  время 

простоя  канала  составляет  15  минут.  Вероятность  того,  что  обслуживанием 

заняты все три канала равна 0,160. Только 2% из всех поступивших заявок не 

принимаются  к  обслуживанию.  Полученный  результат  вполне  очевиден:  так 

как вероятность того, что у нас все три канала будут заняты  – очень мала, это 

говорит  о  том,  что  каналы  простаивают;  тогда  вероятность  того,  что  мы  не 

обслужим заявку, будет очень маленькой, почти нулевой. 

Следовательно,  97,8%  из  числа  поступивших  заявок  будут  обслужены. 

Приемлемый уровень обслуживания должен быть выше 90%. В данном случае 

так и получилось. Среднее число каналов, занятых обслуживанием составляет 

1,52,  простаивающих  –  1,48.  Следовательно,  система  только  на  50%  занята 

обслуживанием.  Большую  часть  времени  система  простаивает.  Среднее  время 

простоя  системы  равно  38,4  минут.  Тогда  общее  время  простоя  системы 

составляет 5,76 часов. 

При заданных входных параметрах можно определить оптимальное число 

каналов  обслуживания,  необходимых  для  обеспечения  работоспособности 

системы  с  вероятностью  0,97.  Проведя  первичную  оценку  организации,  мы 

может  говорить,  о  большом  количестве  простоя  времени  и  на  основе  выше 

313

 

 

приведенных  расчетов  можно  смело  утверждать,  что  система  не  эффективна. 

Попытаемся определить эффективность системы.  

Для  этой  цели  нам  необходимо  будет  уменьшить  число  каналов 

обслуживания,  но  сделать  это,  нужно  обосновано.  Для  таких  задач  нам 

необходимо  знать  будущее  наперед.  Как  раз  в  этой  ситуации  мы  будем 

использовать  прогнозирование.  Для  определения  наиболее  оптимального 

метода  прогнозирования,  рассчитаем  прогнозное  значение  на  следующую 

неделю.  Используя  современные  технологии  можно  с  легкостью  рассчитать 

прогнозное значение на последующий период. 

Построим  прогноз  с  помощью  модели  АРПСС  (ARIMA).  Но  перед  этим 

необходимо  выбрать  данные  для  кросс-проверки,  на  адекватность  модели. 

Резульатом  кросс-проверки  мы  получили  что  данные  спрогнозированные 

нашей  моделью  отличаются  от  исходных  данных  на  13,46%.  Эта  ошибка 

является  минимальной  и  приемлемой  для  прогноза,  в  отличии  от  модели 

Хольта, где она составляет 25%.  

После  спрогнозированных  значений  на  последующую  неделю,  построим 

результат работы системы, представлен таблицей 1, где n – количество каналов 

обслуживания,  m    –  количество  каналов  ожидания,  пересечение  значений  – 

вероятность  обслуживания  заявки,  при  заданных  исходных  входных 

параметрах. 

 

Таблица 1 

Результаты решения 

 

1



n

 

2



n

 

3



n

 

1



m

 

0,4479 

0,7843 

0,9251 

2



m

 

0,1371 

0,8314 

0,9610 

3



m

 

0,3488 

0,8682 

0,9797 

 

Результатом  решения  является  некая  альтернатива,  которую  определит 

руководитель  организации.  Прежде  всего  которому,  стоит  определиться,  что 

для  него  будет  важнее  получение  денег  за  счет  альтернативы  «Количество 

заявок»  или  же  все-таки  за  счет  экономии  денег,  на  персонале  «Простои  в 

системе». 

 

Литература 

1 

Понятие 

о 

задачах 

теории 

массового 

обслуживания, 

http://www.bourabai.kz/cm/tmo1.htm

 (Актуальная дата - 03.03.2016г); 

2 В.Ф.Матвеев, В.Г.Ушаков, Системы массового обслуживания, -М.: МГУ, 

1984 

3 Х.Таха, Введение в исследование операций. Том 2,-М.: Мир, 1973. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

314

 

 

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ИНДУСТРИАЛДЫ-ИННОВАЦИЯЛЫҚ 

ДАМУ БАҒЫТЫ 

 

Ахметова А.С, .э.ғ.м., аға оқытушы  

Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті 

Қарағанды қаласы, Қазақстан Республикасы 

E-mail: 

asssol-11@mail.ru

 

 

 

Бүгiнгi  әлемдiк  экономикада  Қазақстан  Республикасының  өзiндiк  орны 

айқындалып  қалды.  Бұл  мәселенiң  өзектiлiгi  әлемдiк  экономикалық 

қауымдастықта  елiмiздiң  нарықтық  бағытта  дамушы  ел  деп  танылуымен  арта 

түстi.  Себебi  Елбасымыз  атап  көрсеткенiндей  «мемлекетiмiз  әлем  таныған, 

алдыңғы қатарлы елдер қатарына қосылуы керек» деп атап көрсеттi. Сондықтан 

да  болар  бүгiнгi  күнi  экономикалық  дамудың  тиiмдi  жолдарын  табу  туралы 

мәселелi сұрақтар кең түрде талқылауға түсiп отыр. Егемендiк алғаннан кейiнгi 

макроэкономикалық  көрсеткiштерге  назар  аударсақ  ұлттық  экономикада  1998 

жылдан бастап экономикалық өсу байқалды.  

Дамыған  индустриялы  елдерде  технологиялардан,  құрал-жабдықтардан, 

кадрлар  даярлаудан,  өндірістерді  ұйымдастырудан  көрініс  табатын  жаңа 

ілімдер үлесіне ІЖӨ өсімінен 80-нен 95%-ына дейін келеді. Бұл елдерде жаңа 

технологияларды  енгізу  нарықтық  бәсекелестіктің  өзекті  факторы  өндіріс 

тиімділігін  арттырудың  және  тауарлар  мен  қызметтер  санасын  жақсартудың 

негізгі құралы болып отыр. Қазіргі уақытта ғылымды көп қажетсінетін отандық 

өндірісті дамыту, бәсекеге қабілетті өнімдерді алуға бағдарланған ғылымды көп 

қажетсінетін жаңа технологияларды және ақпараттық технологияларды әзірлеу 

мен игеру  республиканың  өнеркәсіп  пен  ғылыми  техникадағы  әлеуетін  сақтау 

мен дамыту есебінен ұлттық экономикалық кауіпсіздік мүдделерін қамтамасыз 

ету  болып  табылады.  Қазақстанның  ғылыми-технологиялық  саясаты 

инновациялық үдерістерді жандандыруға, жаңа технологиялық құрылымдарды 

енгізуге  өнеркәсіптегі  жаңа  қайта  бөліністерді  игеруге,  ұлттық  ғылыми-

техникалық  әлеуетті  жандандыруға,  ғылым  мен  өндіріс  арасындағы 

алшақтықты  жоюға,  индустриялық  қызметті  ынталандыруға,  озық  шетел 

технологиясының  нақты  трансферті  мен  халықаралық  стандарттарды  енгізуді 

қамтамасыз  етуге  бағытталған.  Ғылыми-техникалық  салада  кәсіпкерлік 

секторды қалыптастырмай инновациялық қызметті дамыту мүмкін емес.  

Индустриалды-инновациялық  саясат  –  бұл  мемлекет  арқылы  бәсекеге 

қабілетті тиімді ұлттық өнеркәсіпті және жоғары технологиялар индустриясын 

қалыптастыру үшін кәсіпкерлікке қолайлы жағдайлар жасау мен оларға қолдау 

көрсететін  шаралар  кешені.  Өнімнің,  тауардың  бәсекеге  қабілеттілігі  ең 

алдыңғы  орынға  шығып  отырған  бүгінгі  жаһандану  заманында  инновациялық 

қызмет  шешуші  мәнге  ие.  Дамыған  елдердің  экономикасының  үздіксіз  алға 

басуы инновациялық қызметті үнемі қолдап, қуаттайтын және ынталандыратын 

саясаттың  арқасында  мүмкін  болып  отыр.  Бұл  саясат  ел  экономикасының 

бұзып-жарып алға шығуын қамтамасыз ететін озық технологияны, басқарудың 

315

 

 

жаңа  түрлерін,  ғалымдар  мен  өнертапқыштардың  ойлап  шығарған  жаңа 

дүниелерін тез өндіріске енгізіп отыруға бағытталған. 

Жалпы,  Президентіміздің  өзі  тікелей  ендіріп  отырған  индустриалды-

инновациялық  саясаттың  басты  мақсаты  шикізаттық  бағыттан  бас  тартуға 

ықпал  ететін  экономика  салаларын  инновациялық  технологияларды  ендіру 

жолымен  мемлекеттің  тұрақты  дамуына  қол  жеткізу  екені  мәлім.  Елбасымыз 

«Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты жолдауында 

еліміз  мүмкіндігінше  тез  осы  жүйеге  көшу  керектігін  атап  өтеді.  Сонымен 

қатар,  «Қазақстан  –  2050:  Қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа саяси  бағыты»  атты 

стратегиясында  сервистік-технологиялық  экономикаға  өту  үшін  жағдай  жасау 

керектігін  де  айтқан  болатын.  Жалпы,  индустриалды-инновациялық  саясат 

бойынша  өңдеуші  өнеркәсіптер  және  қызмет  көрсету  салаларында  бәсекеге 

қабілетті  және  экспортқа  негізделген  тауарларды,  жұмыстар  және  қызмет 

көрсетулер өндірісін дамыту мәселесі ең бірінші орынға қойылды. 

Президентіміздің  жемісті  еңбегінің  арқасында  еліміз  дамыған  50 

мемлекеттің қатарына қосылды. Бүгінгі таңда Қазақстан күрделі экономикалық 

және  саяси  міндеттерді  табысты  шешуде  басқа  елдерге  үлгі  болатын  деңгейге 

көтерілді.  Ендігі  уақытта  Қазақстанның  бәсекеге  қабілетті  30  елдің 

көшбасшылығына  ұмтылуы  заңды  құбылыс.  Өйткені,  еліміздің  экономикалық 

әлеуеті  мен  қоғамдағы  саяси  тұрақтылық,  демократияның  дамуы  оған 

мүмкіндік беріп отыр [1]. 

Өнеркәсіп  саясатының  кезең-кезеңімен  дамуы  мақсатында  ағымдағы 

жылдың  1  тамызында  Қазақстан  Республикасы  Президентінің  №874 

Жарлығына  сәйкес  2015-2019  жылдарға  арналған  Мемлекеттік  индустриалды-

инновациялық бағдарлама бекітілген болатын.  

Үдемелі  индустриялық-инновациялық  дамытудың  2010-2014  жылдарға 

арналған  мемлекеттік  бағдарламасын  табысты  жүзеге  асыру  арқасында, 

мемлекетте  тұрақты  өнеркәсіп  орнықты,  бірақ  оның  кейбір  түрлі  салалары, 

2015-2019  жылдарға  арналған  бағдарламадан  кейінгі  дамуды  талап  етеді. 

Қазіргі  өнеркәсіптік  саясаттың  негіздері  салынып,  өнеркәсіптік  дамуды 

қолдаудың  құралдары  мен  тұра  шетелдік  инвестициялауды  баурау  тәжірибе 

жүзінде сыналды. Алайда ол да жеткіліксіз. 

Өнеркәсіптік  индустрияны  дамытудың  2015-2019  жылдарға  арнаулы 

бағдарламасы  оның  мықты  және  әлсіз  жақтары,  мүмкіндіктері  мен  қауіп-

қатерлерін  талдаудың  арқасында  өңделіп  жасалды.  Зерттеу  барысында  әлі  де 

жеткіліксіз  инвестициялық  белсенділік,  квалификацияланған  мамандар 

жетіспеушілігі,  кіші  мен  орта  бизнестің  аз  үлесі  тәрізді  тосқауылдар 

анықталды.  Олардың  бәрін  бағдарлама  ресурстық  секторларда  өндірудің 

сапасын жақсарту, Кедендік Одақ, Қытай, Орта Азия елдері мен Каспий маңы 

елдері нарығына қол жеткізу тәрізді мүмкіндіктерді пайдаланып шешпек. 

Үдемелі  индустриялық-инновациялық  дамытудың  2015-2019  жылдарға 

арналған  мемлекеттік  бағдарламасының  тұжырымдамасы  «Қазақстан  –  2050» 

стратегиясының 

қағидаттары 

мен 

мақсаттарымен 

сәйкес 

және 

республикамыздың  ең  дамыған  елдер  қатарына  жату  тұжырымдамасымен 

сәйкес жасалды. 

316

 

 

2019  жылға  дейінгі  индустриалды-инновациялық  дамудың  бағдарламасы 

қазақстандық  өнеркәсіптің  барлық  нюанстарын  ескерген.  Бірақ  индустриалды 

дамудың  табысы  –  өте  анық  емес  түсінік,  осыған  байланысты  бағдарлама 

дамуының кез келген сценарийін қарастыру қажет. 

Қазақстанның индустриялық дамуы екі стратегиялық талапқа байланысты: 

шикізаттардың  әлемдік  нарығының  жағдайы  мен  макроөңірдегі  интеграция 

дәрежесі.  Ресурстардың  әлемдік  нарығының  конъюнктурасы  Қазақстанның 

басты шикізат секторындағы кәсіпорындарға әсер етеді.  

Жалпы  Қазақстанның  индустриялы  дамуының  4  сценарийін  анықтауға 

болады:  

-

 

«Құнарлы топырақ» сценарийі. Неғұрлым жағымды сценарий, жаһандық 

шикізат  нарығының  қолайлы  коъюнтурасы  мен  макроөңірдегі  тығыз 

интеграция  кезінде  пайда  болады.  Осындай  сценарийде  мемлекете  тарапынан 

қолдау өңдіруші мен шикізаттық емес секторларға көрсетілу керек. Ол экспорт 

пен өндірісті арттыруға мүмкіндік береді. 

-  «Шикізат  өсімі»  сценарийі.  Осы  сценарий  ресуртар  нарығының  жақсы 

конъюнтурасы  мен  макроөңірдегі  елдердің  әлсіз  интеграция  жағдайында 

болады.  Кез  келген  жағдайда  өндіріс  дамуы  шикізаттық  сектор  тарапынан 

қамтамасыз  етіледі.  Өңдеу  саласында  даму  баяулайды.  Осыған  байланысты 

мемлекет  тарапынан  өндіру  мен  өңдеу  секторларын  дамытуға  назар  аудару 

қажет. 

-  «Технологиялар  есебінен  даму»  сценарийі.  Бұл  сценарий  белсенді 

интеграция  мен  қолайсыз  ресурстар  нарығының  конъюктурасы  кезінде 

байқалады.  Алайда  өндіріс  шикізаттық  емес  саланың  арқасында  дамиды.  Ол 

үшін адами капиталды дамыту керек. Осы жағдайда өнеркәсіптің даму қарқыны 

жоғарыдағы екі сценарийге қарағанда төмен болады. 

- «Экономикадағы құлдырау» сценарийі. Ең жағымсыз сценарий. Шикізат 

нарығының  конъюнтурасы  төмен,  ал  макроөңір  интеграциясы  мүлде 

болмағанда ықтимал сценарий. Экономикалық оқшаулану мен инновацияларға 

қол  жеткізудің  болмауы  инвестициялардың  төмендеуіне  әкеп  соқтырады. 

Мемлекет өз тарапынан дағдарысқа қарсы шараларды қолданады, ресурстарды 

тиімді бөлу саясатын жүргізеді [2]. 

ҮИИДМБ  іске  асыру  шеңберінде  мемлекеттік  қолдаудың  секторалдық 

және жобалық шаралары айқындалды. Секторалдық қолдау шаралары салалық 

27 бағдарламаны және оларға мастер-жоспарларды іске асыру, бизнесті қолдау 

бағдарламаларының  көмегімен  қолдау  шаралары  арқылы  жүзеге  асырылды: 

«Бизнестің жол картасы 2020», «Өнімділік 2020», «Агробизнес 2020», сондай-

ақ отандық өңделген тауарларды, көрсетілетін қызметтерді ынталандыру және 

экспорттау  әрі  шетелдік  инвестициялар  тарту  жөніндегі  мемлекеттік 

бағдарламалар. 

ҮИИДМБ 

шеңберінде 

іске 

асырылған 

кәсіпорындарды 

қолдау 

бағдарламаларының  және  бағыттарының  артықшылықтары  мен  кемшіліктерін 

ескере  отырып,  кәсіпкерлерді  қолдау  бағдарламалары  мен  бағыттары 

шеңберінде  шараларды  ұсыну  құралдары,  тетіктері  мен  шарттары  қайта 

қаралуға  тиіс.  Ұсынылатын  қолдау  шараларының  жиынтығы  компаниялардың 

317

 

 

көлеміне  байланысты  болмауға  тиіс,  өйткені  барлық  кәсіпорындар  бизнесті 

дамыту  үшін қаржы  ресурстарының  қолжетімділігін  қамтамасыз  ететін  қаржы 

құралдарына  да,  сол  сияқты  инвестициялық  түрткі  жасауға,  инновацияларды 

ынталандыруға;  өнімділікті  және  ресурс  тиімділігін  арттыруға;  адами 

капиталдың  сапасын  арттыруға;  экспорттық  әлеуетті  дамытуға  және  т.б. 

бағытталған сервистік құралдарды да қажет етеді. 

Қолдау  шаралары  қаржылық  және  қаржылық  емес  сипатқа  (сервистік 

құралдар) ие.Қаржылық шаралар бизнесті дамыту үшін қаржы ресурстарының 

қолжетімділігін  қамтамасыз  етеді.  Қаржылық  емес  шаралар  жобаларды  іске 

асыру  үшін  тиімді  инвестициялық  түрткі  жасауға  бағытталған,  сондай-ақ 

қазіргі  заманғы  технологияларды  енгізу  және  инновацияларды  ынталандыру 

саласындағы  кәсіпорындардың  бәсекеге  қабілеттілігін  арттыру,  өнімділікті 

және  ресурс  тиімділігін  арттыру,  адами  капиталдың  сапасын  арттыру, 

экспорттық  әлеуетті  және  басқа  да  басым  бағыттарды  дамыту  үшін 

мамандандырылған қызметтерді көрсетуді қолдайды [4]. 

Қорытындылай 

келе, 

2015-2019 

жылдары 

жүзеге 

асырылатын 

индустрияландырудың екінші кезеңі экономиканың теңдестірілген құрылымын 

жасауға  және  жаңа  жұмыс  орындарын  ашуға  бағытталады.  Соның  ішінде, 

ҮИИД-2  бағдарламасында  6  бағыт  бойынша  басымдық  беріліп,  негізгі  өзек 

экономиканың  теңдестірілген  құрылымын  жасауға  және  жаңа  жұмыс 

орындарын  ашуға  бағытталады.  Жаңа  жұмыс  орындары  елдің  экспорттық 

әлеуеттін арттыратын қайта өңдеу саласында, макроэкономикалық тұрақтылық 

пен  оның  өсіміне  қаржылық  негізді  қамтамасыз  ететін  дәстүрлі  шикізат 

секторы, инновациялық және қызмет көрсету салаларында ашылатыны көзделіп 

отыр.  Сонымен  қатар,  2015-2019  жылдарға  арналған  Үдемелі  индустриялдық-

инновациялық  даму  мемлекеттік  бағдарламасы  «Қазақстан-2050»  Стратегиясы 

мен  әлемнің  30  дамыған  елі  қатарына  кіру  мақсатының  маңызды  құралына 

айналатын болады7. 

Қазір  Қазақстан  –  үлкен  мүмкіндіктері  бар  ел  ғана  емес,  сол 

мүмкіндіктерді  нақты  жүзеге  асырып  отырған  мемлекетке  айналды. 

Мемлекеттің  бәсекеге  қабілетін  көрсететін  басты  нәрсе  –  экономикасы. 

Экономиканың  бәсекеге  қабілетті  болудың  басты  бағыты  –  инновациялық 

экономика  құру  және  шикізаттық  емес  секторды  дамытып  отырып 

инновациялық процесстерге бет бұру [3].  

Жалпы  айтқанда,  ел  экономикасын  өрге  сүйрейтін  елімізде  әлеуметтік-

экономикалық  жаңғыртудың  басты  бағытының  бірі  –  индустриялдық-

инновациялық  даму  халықтың  әлеуметтік  жағдайын  жақсартуға  оң  ықпалын 

тигізетіндігі ақиқат. 

жүктеу/скачать 7,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: