Семинар Ежелгі замандағы Қазақстан
жүктеу/скачать 127,63 Kb.
|
1 семинар Оразбеков
| қаңлылар. Олар Қытай жазбаларында кангюйлар деп аталса, иран діни жинағы «Авеста» жəне үнді діни кітабы «Махабхаратада» кангха болып кездеседі. Сол кездегі ірі елдердің жазба деректерінде көрсетілуі Қаңлы тайпасының жайғана ру тайпалық деңгейде өмір сүрмегендігін, олардың мемлекеттік дəрежеге көтерілгенін байқатады. Ғылыми пікірлер жəне Қытай жазба деректері қаңлыларды сақ тайпаларының жалғасы , олардың ұрпақтары деп көрсетеді.
Қазақ тарихын Қаңлы тайпасының тарихын жазбай толыққанды баяндау мүмкін емес. Өйткені ежелгі тарихымыз сақтардан, ғұндардан, үйсіндерден жəне қаңлылардан бастау алады. Яғни, Қаңлы дегеніміз шын мəнінде қазақтың арғы түп атасын құраған іргелі елдің бірі. Қаңлы қаңлы аталғалы өте көп уақыт өтті. Оны дəлме-дəл ешкім атап бере алмайды. Бір білетініміз б.з.б 1мыңыншы жылдықта-ақ қаңлы атауы бар болатын. Мұнан байқағанымыз, қазақтың түп тамырын білеміз десек, алғаш қаңлының тарихын біліп алуымыз керек. Тағы бір айтарымыз, ежелгі Қаңлы мемлекетінің орналасқан аумағы Орта Азияның дəл кіндігі, Сыр бойы, Арал өңірі, Талас жəне Шу өзендерінің аймағы-бұлардың бəрі кейінгі қазақтың үш жүзінің түйісетін, бас қосатын жəне тоғысатын қасиетті аймағы болып табылады. Сондай ақ Орта Азиядағы көптеген халықтардың өткен тарихы осы Қаңлымен байланысып жатыр. Оның үстіне ежелгі жəне орта ғасырлардағы Қазақстан жерін мекендеген дулат, қыпшақ, оғыз тəрізді бірлестіктердің бəрі өзінің тарихи тамырын Қаңлымен байланыстырады. 12.2. Б.з.б. ІІ- б.з. V ғ.бірінші үштігіндегі қаңлылардың тарағанаумағы мен қоныстанған жерлері Қаңғұйлардың негізгі қоныстанған жері Сырдария өзені аңғарының орта бөлігі болды. Қаңғұйлар солтүстікте сарматтармен және аландармен шектеседі. Қытай деректері кангюйлердің гүлденген кезінде сарматтар мен аландардың өздеріне тәуелді болғанын айтады. Оңтүстікте кангюй мемлекеті Қытай мен үйсіндермен іргелес болды. Халықтың негізгі кәсібі жартылай көшпелі мал шаруашылығы болды. Қангюйдің шекарасы қазіргі Ташкентке дейін жетті. Екінші жағынан, иелік шекарасы Қаратау тауларынан Талас өзеніне дейін созылып жатқан.Қазіргі ғалымдардың пікірінше, Кангюй Битианның астанасы қазіргі Тараз қаласынан алыс емес Талас өзенінің бойында орналасқан. Басқа деректерге қарағанда, астана қазіргі Түркістан маңында болған. 12.3. Урбандалуының ерте кезеңі. Ірі ескерткіштердің бірі - Кангюй қалалық мәдениетінің орталығы болған Көк-Мардан қалашығы. Қазба жұмыстары кезінде Пұшық-Мардан қалашығы маңындағы Көктөбе қалашығы зерттелді. Бұл жерден біздің заманымыздың 1 мыңжылдығы бірінші жартысындағы қала қонысы ашылды. e. Ғалымдардың пікірінше, кангюй дәуірінде пайда болған қоныстарды ерте орта ғасырлардағы қалалық қоныстардың хабаршысы деуге болады. Тұрмыстық қыш ыдыстарының этникалық тиеселігі көрсеткіші. Тоқыма кәсібі. Жетіасар тайпаларының Қаңлы этномәдени тарихындағы және Шығыс Аралмаңы аумағындағы түркі этникалық қауымдастығының қалыптасуындағы маңызы. Византия, Иран, Сирия мен Қытаймен сауда байланысы. Ғалымдар кангюй ескерткіштерін келесі археологиялық мәдениеттерге жатқызады: Қауынша, Отырар-Қаратау, Жетіасар. Қауынша мәдениеті Приташкент оазисінде кең тарады, Отырар-Қаратау мәдениеті Сырдарияның орта ағысы мен Қаратаудың етегінен Талас өзеніне дейінгі аумақты алып жатты. Жетіасар мәдениетінің таралу аймағы қазіргі құрғаған Қуаңдария мен Жаңадария өзендерінің аңғары.Қазақстанның оңтүстігінде ежелгі тұрғындар отырықшы өмір салтын ұстанған. Сырдария өзенінің аңғарында астық, көкөніс, бақша дақылдары өсірілді. Жерді тастан және темірден кетменмен өңдеген. Біздің заманымыздың бірінші ғасырларында Шыршық өзенінің оң жағалауындағы егістіктерді суару. e. ежелгі тұрғындар ұзындығы 20 шақырымнан асатын Зах каналын қазып, сол жағалаудан Ханарық каналы тартылған. Астық арнайы үлкен керамикалық ыдыстарда сақталды. Олар терең және салқын шұңқырларды қазды. Кангюйлердің ең маңызды шаруашылық қызметі мал шаруашылығы болды. Малдың негізгі бөлігі елді мекендерден тыс жерлерде, Орталық Қазақстанның далалық аймақтарында ұсталды. Аңшылық мал шаруашылығына тірек болды. Экономикада балық аулау да көмекші рөл атқарды. Шаш Илақ аймағының қалалары мен елді мекендері металл өндірісінің орталығына айналды. Ежелгі Құлат қаласының орнынан табылған шеберханалар бұл жерде 50 гектардан астам аумақты алып жатқан ежелгі металлургия мен металл өңдеудің ең ірі орталығы болғанын дәлелдейді. Кангюй мемлекеті қолайлы географиялық жағдайға ие болды. Оның аумағы арқылы Ұлы Жібек жолы өткен. Қаңғұйлар Ұлы Жібек жолының Кавказ бен Қара теңіз аймағына баратын бөлігін басқарды. Қаңғұйлар Қара теңіз аймағымен, Сириямен, Үндістанмен, Балтық жағалауы елдерімен, Мысырмен, Қытаймен, Иранмен сауда жасады. жүктеу/скачать 127,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|