Семинар сабақтары Зертханалық сабақтар соөж сөЖ 2 15
Морфологиялыққұрылысы бойынша
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Лексикалық қор бойынша
| 2. Морфологиялыққұрылысы бойынша:
а) Морфологиялық құрылыстың негізі – аффиксация. Себебі, типологиялық жағынан жалғамалы (агглютинациялық) топқа жатады. Мәні мен қызметі әртүрлі аффикстер бір-біріне қабаттасып, қосарланып жалғана береді. Сөздің морфологиялық құрылымы 3 элементтен: түбір, жұрнақ және жалғаудан құралады. Осы бөліктерден құралған сөздер негізінен 3 типке бөлінеді: 1. Тек қана түбірден құралған сөз; 2. Түбір және бірнеше жұрнақтан құралған сөз; 3. Түбір және бір немесе бірнеше жұрнақтан, сондай-ақ, бір не бірнеше жалғаудан құралған сөз. Кей зерттеушілер (Дени т.б.) бұл аталғандардан басқа аралас типті де көрсетеді. Бұл тип жоғарыда көрсетілген құрама элементтердің кейбірлерінің орындарын ауыстыруынан және қосымшалардың аралас түрлерінің қатысуынан жасалады. 4-типтің құрамына мысал: дау-лас-қан-дар-дікі-нен; ә) сөз таптары (негізінен) басқа тілдердегідей болғанмен, өзге тілдердегі предлогтар мұнда жоқ, есесіне (олардың орнына) шылаулар бар. Шылаулардың грамматикалық қызметі мен мәні үндіевропа тілдеріндегі предлогтармен ұқсас болғанымен, қолданылу ыңғайы жағынан олардан мүлдем ерекше. Шылаулар өздері қатысты сөздерден кейін келеді, ал предлогтар олардың алдында келеді. Түркі тілдерінде (роман, герман, семит тілдерінде бар) артикльдер жүйесі де жоқ; олардың мәні сөз не грамматикалық форма арқылы беріледі. Түркі тілдерінде жіктеу есімдіктері мен сілтеу есімдіктері этимологиялық жағынан байланысты (мен/бен – бұл, сен – ол/сол). – Түркі тілдерінде етістіктің функциялық түрлерін жасайтын аффикстер /жұрнақтар/ көп және алуан түрлі; б) грамматикалық категориялар жүйесінде мынадай ерекшеліктер бар: 3. Лексикалық қор бойынша: а) байырғы лексиканың нақты ұғыммен байланысты болып келуі, интеллекуалды лексика, абстракты және мәдени ұғымды білдіретін сөздер көбіне басқа тілдерден көне, жаңа дәуірлерде ауысқан болып отырады; ә) байырғы лексика көбінесе бір буынды, кейде екі буынды болып келеді; б) мән-мағына тұрғысынан жіктелген сингармониялық параллельдер бар, в) синкретизмнің (түбірлердің, негіздердің) іздері бар. жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|