Ш 72 Түркі тілдерінің вокализм жүйесі. Оқу құралы/ Шнайдер В. А. – Нұр-Сұлтан қ.: «Тұран-Астана» унив. Баспаханасы. 2019. 126 б
жүктеу/скачать 1,25 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қосымша
буындағы дауысты дыбыстың үндесуі. В.В. Радловта бұл тарауда негізгі түбір мен қосымшалардың бір- біріне үндестік заңы тұрғысынан арақатынасы туралы әңгімеленген. Және де олар қазақ тілінің жалғамалылығымен тығыз байланыста қарастырылған. Г. Архангельский қазақ тілінің жалғамалылығы туралы былай дейді: «В морфологическом отношении казахский язык принадлежит к группе аглютинирующих языков, в которых отчетливо виден корень слова, а производные слова образуются 67 посредстом присоединения к концу коренного слова одной, или двух или нескольких приставок» /32,5/. Г. Архангельскийге дейін де бұл зандылықты басшылыққа ала отырып В.В. Радлов түркі тілдерінің жалғамалығы қасиетіне былай деп сипаттама береді: «Түркі тілдері басқа да барлық орал-алтай тілдері сияқты аглютинативті тілдер тобына жатады. Яғни әрбір тілде бірқатар сөздер және олардың сөзжасамдык грамматикасы қосымшалардың түбір буынына жалғану арқылы іске асады. Ол төмендегідей жағдайда көрінеді. Мысалы, аq (ақ) wеіs) түбір сөзге аr буынының жалғануы арқылы аγаr (ағар) weiss) етістігі жасалады. Оған t жалғап іс-әрекет етістігін аγаrt (ағарт) weis таchеп ) сөзін жасауға болады. Бұл етістікке уğу буынын жалғап аγаrtуğу (ағартушы) der Wеіsser) атау сөзін жасауға болады. Бұдан соң көптік жалғау жалғап аγаrtуğуlаr (ағартушылар) die Weisser ), тәуелдік жалғауын жалғау арқылы аγаrtуğуlаrут (ағартушыларым) теіпе Weisser) және бұдан кейін, әрине, барыс септігі жалғауын жалғау арқылы аγаrtуğуlаrута (ағартушыларыма) теіпеr Weisser ) сөзін жасауға болады» /11,38/. Осы аq түбірінен кейін келген буындарды ғалым жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|