Басқару құрылымы Білім беру мекемелеріндегі

Кәсіптік оқыту жүйесіндегі педагогикалық менеджмент 
53 
Басқарудың негізгі мақсаты: басқару, жауапкершілікті 
арттыру, қызметті бөлу, мекеменің үзіліссіз еңбек етуін 
қамтамасыз ету, қадағалау. 
Басқару құрылымын тігінен және көлденеңінен деп екіге 
бөлуге болады. Атқарушылардың аралығында сатылар көп 
болса, тігінен, ал аз болса, көлденеңінен болады. Мыңдаған 
жылдар бойы өмір cүpiп келе жатқан басқарудың дәстүрлі 
құрылымы желілік құрылым деп аталады. Ал басқару 
құрылымына көптеген қызмет салалары (кадр, конструкторлық, 
жарнама, жабдықтау, маркетинг бөлімі, бухгалтерия) кірсе, ол 
желілік-штабтық, құрылым болады. 
Сонымен, басқару әртүрлі деңгейде: аймақты, республиканы, 
саланы басқарудан кәсіпорын ұжымын, оның бөлімшелерін, жеке 
адамдарды басқаруға дейін. Сондықтан да басқару құрылымында 
басшының орны мен рөлі ғана емес, басқару істерімен айналысатын 
субъектілер де ерекше орын алады. 
Қазіргі заманның білім жүйесінің басты ерекшеліктерінің бірі – 
мемлекеттік басқарудан мемлекеттік-қоғамдық басқаруға өту. Білім 
беруді мемлекеттік-қоғамдық басқарудың негізгі идеясы:
– 
білім 
проблемаларын 
шешуде 
мемлекет 
пен 
жұртшылықтың күш-қуатын біріктіру, мұғалімдер, оқушылар 
мен 
ата-аналарға 
оқу 
процесінің 
мазмұны 
мен 
түрін 
ұйымдастыру әдістерін және білім беру мекемелерін таңдауға 
барынша кең құқық пен еркіндік беру [8]. 
Білім беру саласында мемлекеттік саясатты дәйекті іске 
асыру үшін білім беруді басқарудың мемлекеттік органдары 
құрылады. Олар республикалық, облыстық, қалалық және 
аудандық басқару мекемелері. 
Мемлекеттік басқару органдары – білім және ғылым 
министрлігі, 
облыстық 
білім 
департаменттері 
өздерінің 
компетенциясы 
шеңберінде 
білім 
берудің 
мақсат 
бағдарламаларын жасайды және іске асырады; мемлекеттік 
білім стандарттарын жасап, білім туралы құжаттардың 
баламаларын (постификация) айқындайды; білім мекемелерін 
қаржыландырады және т.б. 
көптеген мәселелерді шешеді. 
Білім беру ұйымдарында саяси партиялар мен діни 
ұйымдардың (бірлестіктердің) ұйымдық құрылымдарын құруға 

Наурызбаева Ш.Қ. 
54 
және олардың қызметіне жол берілмейді. Білім беру ісін басқару 
мемлекеттік-қоғамдық сипатта болады. Республикада Білім 
және ғылым министрлігі оның төменгі атқарушы органдары
Қазақстан Үкіметінің білім беру саласындағы мемлекеттік 
саясатын жүзеге асырады. Білім беру жүйесінің құрылымы. 
Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы негізінде 
білім беру жүйесінің құрылымы екіге бөлінеді: жалпы білім 
беру және кәсіптік білім беру. 
 
4-сурет. Мектептегі басқарудың жүйелілік құрылымы. 

Кәсіптік оқыту жүйесіндегі педагогикалық менеджмент 
55 
Мектеп 
директорының 
бұл 
функциялық 
мiндеттерi 
мектептiң типiне, орналасқан жерiне, мұғалiмдер мен оқушылар 
құрамының 
ерекшелiктерiне, 
ата-аналар 
мен 
қоғамдық 
өкiлдердiң 
арасында 
қалыптасқан 
жұмыс 
жүйесiнiң 
ерекшелiктерiне байланысты, мектеп жарғысына одан әрi 
толықтыру енгiзуi мүмкiн. Оқушылардың өзiн-өзi басқаруы, 
кәсiптiк бағдар, ата-аналармен жұмыс сияқты мәселелер мектеп 
директорының басты назарында болуы тиiс. 
Менеджмент теориясына сәйкес, білім менеджерінің 
басқару функциясы дегеніміз менеджмент субъектісінің оның 
объектісіне (екінші субъектісіне) қатысты атқаратын қызмет (іс-
әрекет) түрлері немесе менеджмент субъектісінің қандай да бір 
ақпаратпен орындайтын іс-әрекеттері 
Бүгінгі күнгі мектеп басшысының (білім менеджерінің) 
басқару функцияларына мыналар кіреді
: талдау, мақсат болжау, 
жоспарлау, шешім қабылдау, ұйымдастыру, ынталандыру, 
өкілеттілік беру, бақылау, мониторинг, маркетинг.
Кәсіптік білім берудің әрбір сатысындағы білім беру 
мазмұны тиісті кәсіптік бағдарламамен белгіленеді. 
Басқарудың тәсілі бюрократтық, диктаторлық болуы 
мүмкін. Бұл тәсілдер жас жетекшілердің бастамасын ұсынуын 
болдырмайды және потенционалдық мүмкіндіктерін азайтады. 
Жетекші тұлғаларға стреске және нашар басқаруға әкелетін 
міндетпен жауапкершілікті жүктейді. 

жүктеу/скачать 1,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: