Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. XIX ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ. АҚЫНДАР МЕН КОМ ПОЗИТОРЛАР
| халық игілігі
туралы арм ан дары н да ағартуш ы д ең гей ін д е қалд ы , коғамдык, күрьіЛЫСТЫ ре- ф орм алар, бірінш і кезекте білім мен ғылым өзгерге алады дсп есегіТСДІ. 3. XIX ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ. АҚЫНДАР МЕН КОМ ПОЗИТОРЛАР X V III ғас ы р д ы ң а я ғы н а н б астап к а з а қ ә д е б и е т ін д е г і б ұ р ы н гы ән ш ілік-ж ы рш ы лы қ дәстүр біртіндеп ығыстыры лып ш ы ғары лы п, он ы ң орнын ж еке поэтикалы қ ш ы ғарм аш ы лы қала бастады. Егер бұрын өнш і- ж ы рш ы л ард ы ң п о эзи я с ы н д а еж елден қ а л ы п т а с қ а н т ә с іл — ел тағд ы - рын ж ы рлап, туған х алқы н ы ң тәу е л сізд ігі мен бақы ты үш ін к ү р е ск е н б аты рларды ң ер л ік істерін асқан зор ұ л тж ан д ы л ы қ сары н д а д әр іп т еу басым болса, кейінгі п оэти калы қш ы ғарм аш ы лы қта күнделікті өм ірдің әр түрлі салалары на, адам ж аны н ы ң іш кі дүниесіне, адам дарды ң істері мен м ін ез-қ ұ лқ ы н а, оларды ң қоғамдағы қы зм еті мен рөліне ед әу ір те- реңдеп ену байқалды . Бұл қ а з а қ өдебиеті дам уы н да ж а ң а д ә у ір д ің б астал ған ы н б ілдірді. К ей іпкерлердің ж еке басын, оларды ң м ін ез-қ ұлқ ы н , сезім ін, ішкі ж ан - д ү н и есін ің ж ай -к ү й ін суреттеуге бетбұры с н ақ осы к е зең н е н бастала- ды. Сол арқы лы ақ ы н д ар ө м ір д ің нақты ш ы н ды ғы н а ү ң іл іп , тан у ға, ө зд ер ін ің ж еке к ө зқ а р а с т а р ы н ерк ін б ілд іруге м ү м к ін д ік алды . О сы - ған б ай лан ы сты п о э зи я н ы ң тақ ы ры б ы ед әу ір к е ң е й д і, ақ ы н д ар д ы ң ж еке ш ы ғармаш ы лы ғы дамы п, оларды ң әр қ ай сы сы өм ір ж айлы толға- ны сы нда к ө р к ем д ік ш еб ер лік ке ж ету д ің дара ж олы н іздеуге ты ры сты ж ә н е бұл жол оларды халы қты ң д әстүрлі ауы зш а ш ы ғарм аш ы лы ғы нан біртіндеп алы статы п, ж аң а к ә сіб и п о эзи я д ү н и есін е әк ел д і. Б ізд ің XIX ғасы рд ағы ә д еб и етім ізд е К ө теш , Ш ал ақ ы н с и яқ ты б ір қ атар қ а з а қ ақ ы н д ар ы н ы ң есім дері к е ң ін е н м ә л ім , о л ар д ы ң өм ірі мен шығармашылығы ж еке п оэти калы қ ш ы ғарм аш ы лы қты ң пайда болу кезең ім ен тұстас келеді. К едей ортад ан ш ы ққ ан Көтеш ақын (1745—1818) б үкіл ө м ір бойы ж оқш ы лы қ көріп өтті. Ол қазіргі П авлодар облы сы нда туған. М әш һүр Ж үсіп К өпеевтің ж азбалары н а карағанда, К өтеш ж ас к е зін д е-а қ ө зін ің Абылай ханға баты лды қпен айтқан: «А бы лай, Б отақан ды сен өлтірдің» деп басталаты н ө лең ім ен м әлім болған. М ұнда ол өз р у л асы н ы ң өлімі үшін қайм ы қпай құн сұраған. А бы лай өз к ін әсін мойы ндап, ақы н қой - ған тал ап қа ш ын м ән ін д е к е л іс іп , оған құн тө л еп , есеп ай ы р ы с қ ан деседі. К ө теш тің осы ндай ж екел еген тұ л ғаларға арн ап , суы ры псалы п айтқан қы сқа өлеңдерінен он ы ң батылдығы мен әш кер елеу ш іл ік көңіл күй аңғары лады. Х алы қ есінде К өтеш тің өте тап қы рлы қпен ж ә н е өткір айты лған өж уасы н к ек тұтқан сараң байды ң қолы нан қ аза тапқанды ғы ту р а л ы ә ң г ім е с а қ т а л ғ а н . Ә д етте о н ы ң с у ы р ы п с а л ы п ш ы ғ а р ғ а н өлең деріне ш ы нш ы лды қ, тап қ ы р л ы қ ж ә н е ө тк ір л ік тән . Х алы ққа жүктеу/скачать 47,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|