Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
- Бұл бет үшін навигация:
- Жарылғасұлы (1806—1867) к ө р н е к т і о ры н ал ад ы . Ол да көтер іліс ж етекш ісі И сатайды ш абы тпен ж ы рлады . А лайда М ахам беттен айыр
| Махамбет жаңа заман
баты рлары ны ң көркем бейнелерін сом дап, оларды халықтың көксеген арманы мен тілегін ж үзеге асы ру ж олы ндағы күрес қаһармандары етіп көрсетед і. М ы салы , И сатай туралы ө л ең д е р ін д е ақынның о зін ің ба- ты р л ы к б ей н есі де к ө л е ң к е д е қалм ай ды . О н ы ң көтеріліс басылып, И сатай ө л ген н е н к е й ін ш ы ғарған ө л е ң д е р ін е н қайғы -мұц сарыны аң ғары лады . А лайда осы дан кей ін де М ахам бет туған халқының б о с- танды ғы мен тәу е л сізд ігі ж олы ндағы к үресті қ а ж ы м ай -тал м ай жырға қосы п өтті. Бұл к ө те р іл іс к е ш ы н тіл ек те с болтан ақ ы н д ар ар асы н д а Ш ер н и я з Жарылғасұлы (1806—1867) к ө р н е к т і о ры н ал ад ы . Ол да көтер іліс ж етекш ісі И сатайды ш абы тпен ж ы рлады . А лайда М ахам беттен айыр- м аш ы лы ғы , ол к ө те р іл іск е тікел ей қаты сы п , И с атай д ы ң ж е к е ерлігін көзім ен к ө р ген ж о қ . С олай бола тұ рса да, Ш е р н и я з к ө т е р іл іс к е ха- лы қ ты ң р и заш ы л ы ты н , ізгі т іл ек те стігін ж ы р ға қо сты . О н ы ң Байма- ғам бет сұлтанға арн аған өлеңі к е ң ін ен м әлім . О нда Ш е р н и я з ақы н ды өзін к ө те р іл іс к е т іл ек те с болы п , И сатай д ы м ақтап ө л ең ш ы ғарған ы үш ін қ а таң қудалауға үш ы ратқан Б ай м атам б ет сұ л та н н ы ң ар а м за л ы қ әрекеттері аяусы з сы налады . С оны м ен б ірге ақ ы н он ы ң қы зд ары мен әй елдерін де ж ам андап, келеке қы лады. Ү л т-а затты қ к ө т е р іл іс ін , к ө те р іл іс б асш ы л ар ы н ш а б ы ттан а ж ы р - лап, оны ң қарсы ластары н аяусы з өткір сы нға алған Ш ер н и я з өлеңдері батылдыты мен көркем д ігі, п о эти к а лы қ әсер л іл ігім ен х ал ы қ арасы нда кең таралды . Б ө кей ордасы н дағы И сатай Т ай м ан ов б астаған к ө те р іл істе н кей ін О р та лы қ Қ а з а қ с т а н д а К ен е с а р ы Қ а с ы м о в б аста тан х а л ы қ -а з а т т ы к қозғалы сы (1837—1847) өріс алды , ол да м азм ұн ы ж ағы н ан қ о зға л ы с - ты ң әр түрлі к е з е ң д е р ін қ а м ты ға н ш ы ғар м а л ар д ы ң ту у ы н а се б е п ш і болды. М ы салы , « Н ау р ы зб ай -Қ ан ш ай ы м » , «Т оп ж арған », «Ж асауы л қ ы р - ғыны» сияқты халы қты қ поэти калы қ туы нды лар негізінен алғанда, күш ж и н ақталы п , әскер и отрядтар құры лы п ж атқан қ о зғал ы сты ң алғаш қы кезең ін д егі оқи таларға қүры лтан. К ө тер іл іс үш ін қол ж и н ау д ы ң алға- ш қы ке зең д е р ін д е К ен е с а р ы н ы ң қ о зғ а л ы с қ а қ о сы л у д ан бас тар т қ а н к е й б ір р у л а р ға күш қ о л д а н ғ а н ы т а р и х т а н б е л г іл і. О н ы ң м ұ н д ай әр е к етте р і қ о зға л ы с ты ң елеулі қ а й ш ы л ы ғы н а ай н ал д ы . Ж о ға р ы д а к е л тір іл ген туы нд ы лар осы қай ш ы л ы қтар д ы аш ы п к ө р с е т у ге а р н а л - ған. К ен есары Қ асы м ов бастаған ұ л т-азатты қ қо зғалы сы н а байланы сты тарихи туындылар аз емес. Оларда ханны ң ж еке өз басы ғана емес, көп те- ген сотые ж оры қтары нда онымен бірге ерлікп ен ш ай қ асқ ан баты рлары да ж ы рланады . М әселен , он ы ң патш а өкім еті м ен Қ о қ а н ханды ты ны ң езгісіне қарсы күрескен әкесі Қ асы м сұлтан, тутан аталары С арж ан жүктеу/скачать 47,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|