Шал ақын  аты мен белгілі акы н  Тілеуке Құлекеұлы

н ы ң б ір і, ан асы атак ты Т ө л е б и д ің туған кы зы . Ш ал а қ ы н н ы ң суы - 
р ы п с ал м а ө л ең д е р і К ө теш п ен са л ы сты р ған д а, п о э зи я н ы ң бұл ж ан - 
рын о н ы ң одан әр і д ам ы тқ ан ы н , тақ ы р ы б ы н ед әуір к ең ей тіп , м азм ұ- 
ны н б ай ы тк ан ы н к ө р с етед і. Ол ж е к ел еге н адам дарға ар н ал ған ө л ең - 
дерді су ы р ы п сал ы п ай тум ен ш ектел м еген , сон ы м ен қ атар к ө р к ем д ік
д ең гей і ж оғары туы нды лар ш ы ғары п, оларда өмір, қайш ы лы қтары мол 
қ оғам ды қ тұрм ы с п роблем алары н көтерген , адам психологиясы ндағы
ө зг е р іс т е р д і к ө р с е т іп , ә л е у м е т т ік т е ң с із д ік т ің тү п -там ы р ы н ә ш к е - 
р е л е ге н . О сы л ай ол у ақ ы т алға к о й ған к ө к ей тесті с ұ р а к та р ға ж ауап 
іздеген.
Ш ал ақ ы н хал ы қ ө м ір ін , қ а з а қ рул ар ы н ы ң тарихы н ж ақсы білді. 
Ш оқан У әли хан ов былай деп ж азды : «Арғын руы ны ң атығай тарм ағы - 
н ы ң құд ай б ерд і ата сы н ы ң б ө й ім б ет әу л етін ен ш ы ққ ан Ш ал ж ы рау 
м ен ің бабам А бы лайм ен зам андас болы пты . Қ азақ ты ң шығу тегі тура- 
лы там аш а ж ы р-д астан ды сол Ш ал ж ы рау ж ы рлайды екен.
...Е лд ің ай ту ы н ш а, Ш ал ж ы рау ж ы р -д астан ы н д а қ а за қ т ы ң ш ығу 
тегін е қаты сты тари хи а ң ы з-ө ң г ім е л е р түгелдей қам ты лады деседі. 
Ертеде өткен А лаш тан б астап, б арлы қ ру, рубасы — билер мен баты р- 
лар, олар өрбіген аталар мен әулеттер, хандар ш еж іресі Ш ал ж ы ры нда 
түгелдей кам ты латы н көрінеді». (У әли хан ов Ш .Ш . Бес том ды қ ш ығар- 
м алар ж и н ағы . А ., 1 9 6 1 ,1 том , 2 1 1-бет). А лайда ө к ін іш к е қарай , Ш ал 
ақ ы н н ы ң бұл еңбегі сақталм аған .
Ш ал а қ ы н н ы ң б ізге ж е тк ен ө л е ң д е р ін ің кө п ш іл ігі нақты ж е к е л е ­
ген о қ и ғ а л а р ғ а б ай л а н ы ст ы д ү н и еге к е л ге н . Бұл ө л ең д е р ін е н ақ ы н - 
н ы ң т е ң д есі ж о қ та п қ ы р л ы ғы м ен н ы с ан аға дөп ти г ізе т ін ай тқ ы ш - 
ты ғы к ө р ін ед і. Ш ал ө л ең ар н аған адам дар қатары н д а қолы нд а билігі 
бар ад ам д ар да, б ай , ш еш ен д ер де, с о н д а й -а қ .х а л ы қ б ұ к ар а сы н ы ң
қ а р а п а й ы м ө к іл д е р і де аз ем ес. О сы ө л ең д е р д ің б ә р ін е н а қ ы н н ы ң
баты лды ғы мен адалды ғы ай қы н аң ғары лад ы . Ол өз ойы н ер к ін ж ет- 
к ізе д і, қ о л ы н д а б илігі б ар л ар мен б ай лар ға ж ағы м п азд ан ы п , ж ар ам - 
сақтан б ай ды . Ү ш қы р тілді ж ы рш ы Ш ал акы н к а за қ халқы н ы ң лай ы қ- 
ты қ ұ р м етін е б ө лен ген .
Ш ал а қ ы н н ы ң ө м ір т у р а л ы , ө м ір д ің м а ғы н асы ту р а л ы , б ү гін гі 
ө т к ін ш і ж ә н е ер те ң гі м ә ң г іл ік о д ү н и е л ік өм ір турал ы ө л ең д ер і н а- 
за р а у д а р а р л ы қ . М ұ н д а ол ад ам ө м ір ін ің әр тү р л і б е л е с ін е сай 
к ө р к е м б ей н е л ер со м д а п , ж а с т ы қ ж е л ігін ж ә н е к а р тты қ ты ң ауы рт- 
п алы ғы н атап к ө р с е те д і, ислам д ін ін қ а таң сақтау ға ш ақы рады . Ш ал 
а қ ы н н ы ң ө л е ң д е р ін е ә н ш і-ж ы р ш ы л а р п о э з и я с ы н д а ғ ы д а й б аты р 
к е й іп к е р л е р ем ес, ад ам н ы ң м ін ез-қ ұ л қ ы н д ағы к ар ап ай ы м д ы л ы қ не- 
м есе д ө р е к іл ік с и я қ т ы ж агы м д ы ж ә н е ж а ғ ы м с ы з қ а с и е т т е р а р қ ау
болған.
А қы н ж ақсы ж ігіт, ж ам ан ж ігіт, ж ақсы келін , ж ам ан келін сияқты
ұғы м дарды ң м ағы н асы н терең айы ры п айтады , оларды ң м ін ез-к ұлқ ы - 
на тән н әр с е л е р д і ш ебер сур еттей д і, бүдан ак ы н н ы ң ж аң а зам ан н ы ң
ж а ң а к е й іп к е р л е р ін к ө р с е т у ге ұм ты лы сы б ай к ал ад ы . М ы салы , өз 
ө л е ң д е р ін ің б ір ін д е ол ж а қ сы ж ігіт б ары н ш а қ а р ап ай ы м ж ә н е адал 
б олу к е р е к д еген ой ай тады . Ш ал а қ ы н н ы ң ө л ең д е р ін е н л и р и к а л ы қ
«мен» к ө р ін іс і б ай қ ал ад ы , м ұ н ы ң өзі н ағы з п о э зи я ғ а т ә н . Ол өм ірде 
ж ақсы немесе ж ам ан болуы әр адам ны ң өзіне байланысты деген тұж ы -
542

рым ж асай д ы . А д ам д ард ы ң ад ам ге р ш іл ігі о л ар д ы ң

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: