Шарт­ты­бел­гі­лер Зерделі­ой – ақын-жа зу шы лар ту ра лы пі кір лер мен бел гі лі тұл ға- лар дың фи ло со фия лық ойт ол ғау ла ры – та қы рып ты ке ңей те тін та ным дық мә лі меттер Әдебиет­теориясы

12
Сұ лу пер не лер – адам бол мы сы ның әсем қа си ет те рі. Ал пер не де ген не? Ту-
ра ма ғы на сын да ол – му зы ка лық ас пап қа тән тер мин. Бір но та дан жа ңы лысып, 
бас қа пер не ні бас саң, әдемі әуеннің әуезін бұзасың. Ақын ның айт па ғы да осын-
да. Адам ның жан дү ние сін дөп ба сып, дос тың қа дір-қа си ет ін тү сі не бі лу – бір 
ға ни бет. Өлең де осын дай шы найы дос тар ға «қо лың да же мің бар да шырқ ай на-
лып, жем тау сыл са, жалт бе ре тін жа на ма дос тар» қа ра ма-қар сы қой ыл ған.
Қа зақ поэ зия сын да дос тық ту ра лы ерек ше ой ай тып, оны шың ба сы на 
шы ғар ған Сә кен нің бұл өле ңі тың жа ңа лық бо лу ымен ерек ше ле не ді. Со ны мен 
бір ге мұн да ерік сіз би би лет кен дей саз ды әуен, сұ лу пер не де по ли фо ния лық 
тер бе ліс ке құ рыл ған көр кем сөз дің әсем ыр ға ғы бар. Ал «Ыр ғақ сыз ай тыл ған 
сөз дер дің сә ні бол май ды» (Ци це рон). Сон дық тан да «Сыр сан дық» өле ңі – тер-
бе ліс тер ге, сан алу ан қы зық күй лер ге то лы адам жан дү ние сі нің сыр лы әле мі.
Ақын ның бұл өле ңін де жай қай талау дың үл гі ле рі бар. Ақын бел гі лі қо ғам 
қай рат ке рі Нығ мет Нұр ма қов қа ар на ған «Мұң» де ген өле ңін де:
Еш кім жоқ, шер тар қа тып кө ңіл ашар,
Жү рек тің күй іп-жан ған дер тін ба сар.
Мұ ңым ды жұрт қа айт па ған са ған шақ тым,
Жү рек – от, кө ңіл – да рия, ха лім на шар, 
– де ге нін дей, ақын адал дос тық ты үне мі жо ға ры ба ға лап, ерек ше қа дір лей 
біл ген. Ақын кө ңіл күйі «от», «да рия» де ген ме та фо ра лар ар қы лы ашыл ған.
«Өнер дің ең ал ды – сөз өне рі. Қан дай сәу лет ті са рай лар бол сын, қан дай 
сым бат ты я кес кін ді су рет тер бол сын, қан дай әде мі ән-күй бол сын, сөз бен сөй-
леп, су рет теп көр се ту ге, та ныс ты ру ға бо ла ды. Бұл өз ге өнер дің қо лы нан кел-
мей ді» (А.Байт ұр сы нұлы), «Көз жет пе ген ге ой же те ді, тіл жет пе ген ге үн же те-
ді» (Б.Мо мы шұлы) де ген дей, С.Сей фул лин дос тық деген қа си ет ті ұғым ның, 
сұ лу се зім, ай ны мас дос, адал ма хаб бат тың жар шы сы бол ды. 
Ойталқы
1. Ақынның «Сыр сан дық» өлеңі лириканың қай түріне жатады? 
2. Өлең нің құ ры лы сы қан дай? Өлеңді бас қа ша қа лай атар едің?
3. Өлеңдегі көтерілген мәселелерді қазіргі өмірмен байланыстырып, ұлт-
тық мүдде тұрғысынан аш.
Неліктен
1. Не се беп ті ақын сыр сан дық ты өле ңі не ар қау ет кен? Сандық қазақи 
ұғымда нені білдіреді?
2. Ақын адам бой ын да ғы жақ сы, жа ғым ды қа си ет тер ді не ге пер не лер ге 
те ңе ген?
Сә­кен­Сей­фул­лин­шы­ғар­ма­ла­ры­өзі­нің­идея­лық­көр­кем­дік­құ­нын­еш­уа­қыт­та­жо­
ға­лт­пақ­емес.­Одан­дүйім­оқу­шы­ру­ха­ни­азық­ала­ды,­қа­лам­гер­лер­не­ту­ра­лы,­қа­лай­
жа­зу­ке­рек­екен­ді­гін­үй­ре­не­ді.­Мі­не,­Сә­кен­Сей­фул­лин­шығармашылығы­сол­үшін­
де­бар­ша­мыз­ға­қым­бат.
Ға­фур­Ғұ­лам

жүктеу/скачать 3,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: