Шеберлік негіздері
жүктеу/скачать 1,54 Mb. Pdf көрінісі
|
| Бақылау сұрақтары:
1. Педагогикалық қызмет және кәсіп қашан және нендей қа- жеттіліктен пайда болады? 2. Кәсіби педагогикалық қызметтің кәсіби еместен қандай айыр- машылықтары бар? 3. Педагогикалық еңбектің шығармашылық және адамгершілік сипаты немен байланысты және мағынасы неде? 4. Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуымен мұғалім мамандығы қажетсіз болады деген ой-пікірлер бар. Сіз бұл пікірмен келісесіз бе? 1.4. Педагогтың әлеуметтік миссиясы және кәсіби функциясы Адам ‰шін кәсіби қызметтің мәні мен мазмұны көбінесе оның қоғамдық құндылығы мен анықталады, қаншалықты ол қоғамға қажет және ол оған не береді. Педагогикалық қызмет маңызды әлеуметтік жасампаздық функциясын атқарады: ол процесте нақты тұлғаның тек қалып- тасуы мен дамуы ғана емес, сонымен қатар елдің келешегі анықталып, оның мәдени және өндірістік әлеуеті қамтамасыз етіледі. Педагогикалық қызметтің болжамдық сипатын оның мақсатының полифониялығын анықтайды, яғни тұлғамен қоғам- ның тек б‰гінгі к‰ннің қажеттілігі ғана емес, сонымен қатар бітірушілердің келешектегі әлеуметтік өмірдің шарттары мен оларды қайта өзгертуге бейімдігінің дайындығын көрсетеді. Ш.А. Амонашвили: «Тәрбиелеудің трагедиясының негізі – оқы- тушы қазіргі заманда өмір с‰ріп болашақты салуында», – дейді. Мұғалімнің жоғары әлеуметтік миссиясын орындауы қажет кәсіби функцияларды нақты елестетпей м‰мкін емес. Педагогика- лық кәсіп өкілінің әрқайсысының мамандығы ерекшелігіне қарамай, олардың негізгі қызметінің функциясымен мазмұны өсіп келе жатқан ұрпаққа тәрбие мен білім беруде. Білім беру – мәдениетке қатыстыру арқылы тұлғаның физикалық, интеллектуалды рухани біртұтас қалыптасу процесі мен нәтижесі. Бұл ұғымның этимологиясы (ата тегі) образ сөзіне тіреледі. Бастапқыда мағынасы адам санасында тек д‰ние обра- 15 зының қалыптасуы ғана емес, сонымен қатар өзінің меншікті «мен» образында қалыптасуы. Жақсыға қарай өсіп өзіне қауышуы. Адамның білім алуы б‰кіл өмір бойы ж‰реді де, өзін-өзі білім алуын да қамтиды. Бірақ адамның толыққанды білім алуы білім мен тәрбиені біртұтас процесте тәжірибелі тәлімгерлер мен ұстаздардың басқаруымен орындалады. Тәрбиелеу – тұлғаның біртұтас даму ымен қалыптасуы ‰шін жағдай туғызушы, мақсатты бағытталған педагогикалық процесс. Тәрбиелеу оқу процесінде ж‰ргізілгені сияқты, мұғалімнің сабақтан тыс оқушылармен тәрбие жұмысын ж‰ргізу арқылы ерекше тәрбие ортасын құру және оның ата-аналармен бірге және басқа тәрбие беруші институттар көмегімен ж‰ргізілуі болып табылады. ‡йрету, оқыту тұлғаны тәрбиелеу мен білім беруде жетекші құрал ретінде қарастырылады. Оның ерекшелігі – оқушымен оқытушының біріккен қызметінде, білімдер ж‰йесін меңгеруді ұйымдастыру, қызметтер әдістерін, шығармашылық қызметпен д‰ниеге эмоционалды-құндылықты қатынас орнату арқылы тұлғаның білім алуына бағыттау. Жас ұрпақты тәрбиелеуде және ‰йретуде педагог рухани өндірістің ерекше саласы болып саналатын адамның өзінің әлеуметтік тұлға ретінде «өндірілуін» білім беру функциясын орындау арқылы ж‰ргізеді. Әлеуметтендіру – тұлғаны әлеуметтік қатынастар ж‰йе-сіне, біртұтас әлеуметтік практикаға қатыстыру процесі. Әлеуметтендіру өзіне бір-бірімен байланысты екі құрам бөлікті қамтиды: әлеу- меттік адаптация – тұлғаның әлеуметтік шарттар мен жағдайларға бейімделуі және индивидуализация (ерекшелену) – оның өзінің қайталанбағыштығын т‰сінуі, ішкі еркіндігімен бағымсыздығын, өз- өзіне бола білуі және өз шығармашылық әлеуетін іске асыруы. «Бейімделу емес» өзіндік анықтау қазіргі кезде әлеуметтендірудің жетекші механизмі болып табылады. Әлеуметтендірудің ерте жастағы маңызды бөлігі – тұлға- ның кәсібилігі (профессионализация) – оның саналы т‰рде кәсібін таңдауы және келешекте кәсіби білім беру бағдарлама- сын меңгеруі. Бұл функцияның іске асуы педагогтың келесі мәселелерді шешуіне бағытталуымен байланысты: 16 • оқушылардың өмірлік мазмұнды бағытталуын дамыту, олардың өз кәсіптерінің мәнін, м‰мкіндіктерін ұғуы; • олардың кәсіби және өмірлік жолдарының бағдарын жасауға көмектесу; • оқушылардың танымдық және кәсіби м‰мкіндіктері мен қызығушылықтарын, ниеттерін анықтау; • таңдаған мамандығы саласындағы пәндер бойынша саналы білім алу мақсатымен деңгейлерін тереңдетуді қамтамасыз ету; • тұлғааралық және іскерлік қатынастар ж‰йесінде өз-өзін анықтауын қалыптастыруға дайындық, қарым-қатынас дағдыла- рын меңгеру. Сонымен, әлеуметтендіру мен кәсібилендірудің сәттілігі көбінесе педагогтың оқушы даралығына (индивидуальдығын), оның шығармашылық әлеуетіне, әлеуметтік позицияда қалып- таса бастауына бағыттауында. Мәдени-гуманистикалық функция. Білім беру қоғамның өр- кениетті алға қарай дамуы сипатын анықтаушы, мәдениетінің сақталуының, атамұраға қалуының (наследование) және дамуының негізгі механизмі болып табылады. Педагогтың мәдени-гуманис- тикалық функциясы тек мәдениеттің жаңаруы мен дамуын қамта- масыз етуге ғана емес, алдымен баланың мәдениет адамы ретінде орнығуына оның табысты дамуымен әлеуметтенуін анықтаушы, демек, тұлға сапасында, адамзаттың өмірі мен экономикалық тіршілігінде. «Мәдениет» ұғымы өте ‰лкен мағыналық ж‰ктеме тасуда. Социологтар оның 500-ге жуық мағынасын анықтаған. Әлдеқайда жалпылама, басқалармен салыстырғанда толық анықтама – адамның прогрессивті дамуына оң әсер ететін адам баласының ерекше өмір с‰руі, материалдық және рухани өндірістегі адамның шығар- машылық қызметінің тәсілдерінің біріккен нәтижесі, рухани және материалдық құндылықтарды тарату және қолдану тәсілдері. Сондықтан оқушыларға жалпы мәдениетті қалыптастыру педа- гогтың ең маңызды мәселелерінің бірі болып табылады: ақыл-ой, рухани мінез-құлықтық, эстетикалық, экологиялық, құқықтық, экономикалық, технологиялық, қарым-қатынас мәдениеті мен жанұялық қатынастар және т.б. Педагогтың өзінің кәсіби қызметінде мәдени-адамгершілік функциясын атқарудың негізгі шарттары: 17 • оқушымен өзін мәдени анықтаушы және өзін дамытуға қабілетті сияқты өмірдің субъектісі сияқты қатынас құру; • оқытушы өзін оқушымен мәдениет арасындағы делдал сияқты қабылдауы оны мәденит әлеміне кіргізуге қабілетті және әрбір бала тұлғасының әлем мәдениеті құндылықтары арасында өзін-өзі анықтауында қолдау көрсету, көмектесу; • білім беруге мәдени процесс ретінде қатынас құру, қолдау көрсету; • мектепті біртұтас мәдени-білім беруші кеңістік т‰рінде қабылдау. Оқытушының маңызды кәсіби функцияларының бірі – бала- лардың өмірін, денсаулығын және әлеуметтік жағдайын қорғау. Педагог бір минутқа да ұмыта алмайтын жай – ол физикалық, рухани және әлеуметтік өсуші және қалыптасушы адаммен жұмыс істеуінде. Кейбір оқытушылар мен ата-аналардың балаларға оқу процесін интенсификациялау ‰шін балалардың организмі мен жас ерекшеліктерін ескермей ж‰ктеменің ұлғайтылуына жол бермеу керек. Мұғалім әрқашан оқушылардың құқығы мен еркіндігін Қазақстан Республикасының Заңдарына «Білім беру заңы» сәйкес орындалуын қадағалауы және өзі де орындауы қажет. жүктеу/скачать 1,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|