16
Қызыл жебе
«Жағдайымды айтып, хат жазғызсам ба екен?» – деп те бір
ойлады Рысқұл. – Бірақ сонау жер түбіндегі бір көрген орыстан
қара қойдың пұлын сұрап, алақан жайғаным қалай болады? Одан
да
мылтық алып, тау кезіп келгенім дұрыс шығар. Жүргенге
жөргем ілінер деген. Киік семірген кез...»
Талғардың басында ұшпа бұлт тұр. Еш адам баласы басып
көрмеген шыңдарына Рысқұл мен ол ерткен Петербор орысы
Метрей шыққан Талғар. Дүниенің төбесіне сонда көтерілген.
Дүниенің асқақтығын сонда көрген. «Ұлы тауға шыққан бар ма,
ұлар етін жеген бар ма?» – деген сұраққа:
– Бар! Ол – Рысқұл, – деп жауап берсе болғандай.
Тайқы маңдай тағдырдың дегеніне амал жоқ. Рысқұл енді,
Саймасайға барып, алдын тағы көрмекші. Мырзаға құр қол бару
ылайықсыз. Табылса, таудан бір теке атып, соны тарту етпекші.
Болыстың
әуестігі жоқ, ешкі етіне оның қатындары да жерік
емес. Жиырмаға шығып қалған соқталдай баласы құмар. Киіктің
асығына құмар. Тебіндеп мұрты шыққанша тасыраңдап асық
ойнайды. Қолында киіктің асығы жүрсе, көктегі күннен шылым
тұтатқандай таңқиып мәз болады. Баласының өзге құрбы-
құрдастарынан айбыны асып жүргенін Саймасай да ұнатады.
Рысқұл жауығып кетсе де, оның қолынан таутеке тартуын
қабылдап алар еді. Мерген соған сенеді.
Саймасайдың осы Қалдыбек деген баласына екіқабат кезінде
бәйбішесі Бибісара аюдың етіне жерік болып, болыс ордасының
ойран ботқасы шықты. Сонда да әжетіне жараған Рысқұл еді.
Адам баспас асқар таулардан аю атып әкеліп, бәйбішенің жаны
қалған. Сонда қошеметшіл көп сәуегей: «О болыс-еке, бәйбішеңіз
асқан батыр ұл табатын болды», – деп жалпаңдасқан. Сөйткен
Қалдыбек батыр болмады, ақылы ауыстау дәлдір, боркемік
болбыр, мұрынбоғы жылтыңдап
асық ойнаудан басқаны
уайымдамайтын осал болды.
Аңшы жолға таң құланиектен аттанды. Тау жолын тосырқап
қалған Шолақ Шабдар Рысқұлдың ыңғайын таныған соң, Есік
өзенін жағалай ескі соқпақпен аяңдай берді. Өткен, 1903 жылдың
осындай жазында Рысқұл дәл осы соқпақпен Петербордан
келген мырзаны алып жүрген. Атақты географ, үлкен
ғалым