18
Қызыл жебе
– Е, құдай, кәдімгі қаргүл ғой. Кейде еңлік деп те атайды.
– Мынаны біз аконит дейміз, қазақтар не дейді?
– Ол тұқымың құрғыр уқорғасын.
Мал жемейді, жесе өліп
қалады.
Есік көлдің желкесі желкілдеген көкорай. Қызыл, жасыл
жайқалған гүл. Шүмілдік пен ботагөз,
қазтамақ пен желайдар,
рауғаш пен ауша, жанаргүл мен қашқаргүл, сарғалдақ пен құлмақ,
долана мен үшқат аралас сансыз шөптер аттарын географ ерінбей
ежіктеп сұрап, хаттап алды.
Сол күні олар Талғар алқымындағы тағы бір алқа – Ақкөл
жағасына жетіп, сонда түнеп тыныстап еді.
Ақкөл – Есік көлге қарағанда жадағай. Жағасында сызылып,
сылаң қағып тұрған сұлу шырша мұнда жоқ. Суы да жасыл зүмірет
емес. Ашаң, ақшыл тартып жатады. Жағасы толған тарғыл тас.
Өңкиген түйетастар Талғардың апайтөсінен бір заманда құлаған
Есік көл қанша сұлу болғанмен, өзегіне нәр беріп жатқан Ақкөлге
қарыздар. Есік көл қазір жазғы күн батып бара жатқан ақшам
мезгілінде төменде, табан астында қарауытып жатыр.
Мезгіл шілде іші болса да тау омырауы сақылдаған салқын.
Ақкөлдің айдыны ашулы. Сондықтан да болар,
құс баласы
көрінбейді. Оның есесіне көктеңбіл ханбалық көп екен, мейман
қармақ салып, әне-міне дегенше бір шелек балық іліп алды.
Қауқылдасып, даурығысып еді. Қармаққа балық ілінген сайын
ғалым қатыны ұл тапқандай қуанып, картузын аспанға лақтырды.
– «Ғалымбысың деген», – деп Рысқұл оның мына тірлігін
қомсынып отырды. Қанша кедей болса да судан балық сүзуді
кәсіп қылмаған қазаққа бұл бала-шағаның қылығындай көрінді.
Шаршаған қоңыр өгіз біраз оттаған соң әрірек барып ыңқ етіп
жата кетті де көзін жұмып күйіс қайыруға кірісті. Зеңгі бабаның
намазы сияқты онысы.
Рысқұл тасжарғанның бұталарын,
көл толқыны жағаға
шығарып тастаған ақсөңке жинап от жақты. Тастан қалап ошақ
тұрғызып, сырты ысталған қара шәугімді отқа қойды. Көктеңбіл
хан балық жалғанның шырыны екен, петерборлық мейман
екеуі тоя тамақтанып алды. Аттар мен өгізді ит-құс, аю жарып