Шерубай Құрманбайұлы терминологияны біріздендірудің Ғылыми-әдістемелік негіздері

ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛДА ҚОЛДАНЫЛҒАН

жүктеу/скачать 0,65 Mb.

Pdf көрінісі

бет	2/40
Дата	20.08.2023
өлшемі	0,65 Mb.
	#105417

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 40

Байланысты:
терминология книга

ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛДА ҚОЛДАНЫЛҒАН
ТЕРМИНДЕРДІҢ ГЛОССАРИЙІ
Баламасыз термин
(безэквивалентные термины)
– басқа тіл-
ге жартылай немесе толықтай аударылмайтын, аударылатын тілде
нақты баламасы жоқ белгілі бір тілдің термині. Мүлде аударуға
келмейтін терминдермен қатар, араға уақыт салып барып бала-
масын табуға болатын атаулар да болады. Терминдердің мұндай
түрін «уақытша баламасыз термин» деп атайды.
Біріздендіру
– терминологиядағы бірмағыналылықты қамта-
масыз етіп, терминдер мағынасындағы дәлдіктің жетіспеушілігі
мен қайшылықтарын және олардың қолданысындағы кемшілік-
терді түзетуге бағытталған кәсіби қызмет.
Терминологиялық әдебиеттерде «біріздендірумен» қатар бұл
ұғымның «терминологияны біріздендіру» түріндегі толық нұсқа-
сы да жиі қолданылады.
Терминологияны біріздендіру бірнеше деңгейде жүзеге асады.
Олар: 1. Белгілі бір
тар мамандықтың шеңберіндегі бірізден-
діру; 2. Сала шеңберіндегі біріздендіру; 3. Тілішілік біріздендіру
(нақты бір ұлт тілі шеңберінде); 4. Тіларалық біріздендіру
(а)
туыстас тілдер шеңберіндегі; ә) туыстығы жоқ тілдер арасын-
дағы); 5. Ғылыми терминдерді әлемнің бірнеше тілдері арасын-
дағы
халықаралық біріздендіру.
Салааралық терминология
(межотраслевая терминология)
– бір-бірімен іргелес салаларға бірдей қызмет ететін терминдер
жиынтығы.
Салалық терминология
(отраслевая терминология).
Ғылым
мен техниканың, өндіріс пен өнердің сан түрлі салалары болатын-
дығы белгілі. Адам қызметінің алуан түрлі сондай арнаулы сала-
ларындағы деректі және дерексіз ұғымдардың атаулары мыңдап
саналады. Сондай белгілі бір арнаулы сала атауларының жиын-
тығын – салалық терминология деп атайды. Мұндай терминдер
жиынтығын география терминологиясы, физика терминология-
сы, математика терминологиясы, музыка терминологиясы деп өз

8
саласының атымен қосып нақтылап та атай береді. Бұл салалар-
дың атауларын негізінен осы салалардың мамандары жасайды.
Олар сол салаларды зерттеуші ғалымдар немесе практик маман-
дар болуы мүмкін. Біздегі ғылыми әдебиеттерде оларды көбінесе
салалық мамандар деп атау дәстүрі бар.
Стандарттау
(стандартизация)
– әр ұғым үшін бір ғана тер-
минді таңдап, оны арнайы құжаттарда бекіту. «Стандарттау» мен
«қалыптау» (кодификация) терминдерін синоним атаулар деп қа-
растыратын да ғалымдар бар.

жүктеу/скачать 0,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 40