Шетел мемлекеттеріндегі мүлік салығының ерекшеліктері
Шетел мемлекеттеріндегі мүлікке салықты өндіріп алудың еркшеліктері
жүктеу/скачать 136,36 Kb.
|
| 1.3 Шетел мемлекеттеріндегі мүлікке салықты өндіріп алудың еркшеліктері
Дүниежүзілік тәжірибеде мүлікке салықты өндіріп алудың жолдары ертеден белгілі және үлкен мәңге ие: ол бюджетке мүліктен түсетін түсімдердің тұрақты бір үлесін қамтамасыз етеді [12, 465 б.]. Мүлік салығын шетел елдерінде жеке салық салу түрі ретінде иемденіп алған. Объектісі болып – жылжымалы мүлік, ал төлеушілер – меншігінде мүлігі бар заңды тұлғалар. Салық декларациясында мүліктің құнын бағалау салық төлеушінің өзімен белгіленеді. Салық ставкалары әдетте пропорцианалды және аса жоғары емес деңгейде болады, сонымен қатар әртүрлі салықтық жеңілдіктер мен салық салынбайтын минимум қолданылады. Салық – жергілікті өзін-өзі басқару органымен өндіріп алынады. Кейбір елдерде мүлікке салық салуды келесідей бөлу арқылы көрсетіледі: а) жылжымайтын мүлік (жер жән құрылыстар мен ғимараттар); б) жылжымалы мүлік (жеке меншіктегі мүліктің барлық түрі, бірақ жылжымайтыннан басқа); Мүліктің бұл түрі өзі ішінде бөлінеді: материалдық, оған сезініп, ұстауға және орналастыруға болатын объектілер, екіншісі материалдық емес, мүлік құны туралы хабардар ететін сертификаттар, шоттар болады. Жылжымалы мүлік салығының жеке салық түрі әзірше жоқ. Қазақстан Республикасының қолданыста жүрген заңдарында салық және басқа да міндетті төлемдерде екі түсінік қалыптасады – жер және мүлік. Жер жылжымалыға жатса, оған қарсылық білдіретін жағдай, жер мен мүлік әртүрлі заңдардан салық алынады, сондай-ақ әртүрлі ставкалар қолданылады, және жер мен мүліктің салық салу механизмдері әртүрлі. Қазіргі таңда жылжымалы мүлік салығын реттеу үшін, Қазақстан Республикасының субъектісі деңгейінде максималды ставканы бекіту және жергілікті өзін-өзі басқару органымен қабылданған мүлікті бағалау құнының әдістемесі арқылы жүргізу. Нарықтық бағамен есептесудің әдістемесін қолдану үшін, Қазақстан Республикасының территориясы бойынша мүлікті біріңғай қолданылуы керек. Біріңғай мүлік салығы, оның жалпы салықтары мынадай елдерге тән Ұлыбритания мен АҚШ. Ал басқа салықтар (жер салығы, азаматтар мен ұйымның мүлік салығы) олар континенталдық жүйеге жақын. Салықтық базаны таңдауда екі жолды қарастыруға болады: объектіні нарықтық құнына байланысты анықтау (АҚШ); объектінің арендалық төлемдердің жылдық сомасын есептеу арқылы жүргізу (Ұлыбритания). Егер салық базасы арендалық төлем болса, онда ол болашақта жер жұмыстарының құнын қарастырмайды және игерілмей қалған жер үшін салық салынбайды, бірақ та бұл жағдайда дамыған елдерде спекулятивтік келісімшарттардың дамуы көрінеді. Мүлік салығының нарықтық құнын салық салу базасы ретінде екі жолмен қарастыруға болады: а) жылжымайтын мүлік салығы объектілерінің толық нарықтық құнынан есептеледі, яғни осы жағдайда салықтық ставка төмен болады; б) салық салу базасы объектінің толық нарықтық құнының проценттік салық салу жүргізіледі. Әртүрлі мемлекеттердің тәжірибесін тереңірек қарастырайық. АҚШ-та федералдық деңгейде біріңғай салық жоқ. Жылжымайтын мүлік салығына жергілікті деңгейдегі кейбір штаттарда салық салынады. Жергілікті өзін-өзі басқару органдары жылжымайтын мүлік салығының жоспарын өздерінің бюджеттік шығындарының ұйғарымы мен олардың салық салу базасының мүмкіндігіне байланысы қарастырады, сонымен қатар олар ставканың көлемін өздері қоюға құқылы. АҚШ-та орташа мүлік салығы 1,4%-ті құрайды, және олар графства, қалалар, мектеп пен саяжай округтерінің бюджеттеріне түседі. АҚШ-та мүлікке салық салудың дамуы мемлекетте қоғамдық демократиялық принцптердің құрылуымен бірге жаңаша пайда болып өзгерді. Уақыт өте келе мүлікке салық салу одан әрі ұйымдасқан және тәжірибесі қалыптасқан, мүліктің бағалау құнын жүргізу үшін теориялық база құралды. АҚШ-та жергілікті бюджет органдарының мүліктік салық ставкалры келесідей: графства - 28%, муниципалитеттер - 22%, тауншип - 55%, арнайы (ерекше) округ - 12%. Мүлікке салықты салудың объектісі болып: жылжымайтын мүлік, жеке мүліктік материалдар (жабдықтар, автокөліктер), ал материалдық емес активтер (акция, облигациялар) жатады. Жылжымайтын мүлік салығы – жергілікті салықтардың ең негізгілерінің бірі десек қателеспейміз. Айтып кетсек, Нью-Йорк қаласының 40% бюджет табысын жылжымайтын мүлік құрайды. АҚШ пен Канадада жылжымайтын мүлікке салық бар, ол негізінен салықтық базаны құрай отырып нарықтық құнын есепке алғанда кіретіндер: жер және оның барлық құрлыстары мен салымдары кіреді. Ел ішінде жалпы жылжымайтын мүлікке салықтың орташа мөлшері 1,4%-ті құрады. Бірақ, мысалға айтып кететін болсақ, Массачусетс штатында жылжымайтын мүлікке салықтың максималдылығы 2,5%-ке тең. Жылжымайтын мүлікке салықты төлеудің ауытқуын айқындау үшін заңнамалық ескерілген, келесідей принцптердің салық салуын ескерген жөн: а) салықтың ставкасын көтермей, керісінше салық салу базасының құнын көтеру, яғни жылжымайтын мүлік құнын қайта бағалау жолымен; б) ставканы 1% шамадан асыру арқылы, егер қосымша сома жергілікті өзін-өзі басқару органының шығындарын төлеуге бағытталса, және процентің мемлекеттік міндетпен есептелуін жүргізу қарастырылса. Массачусетс штатында салықтық ставканы жоғарлату үшін сайлаушылардың келісімі керек. Жылжымайтын мүлік салығы бойынша жеңілдіктер ескерілген, оның ішінде: діни ұйымдарға, білім беретін мекемелерге, тұрақты резиденттерге, қартайған жалғыз тұратын әйелдер немесе ер адамдарға және ардагерлерге. Жергілікті салықтардың ішіндегі жылжымайтын мүлікке салық бойынша қиындықтар туындайды, онда ол салықты өндіріп алудың ұйымдастырушылық және бақылау мен оны төлету келесі себептермен байланысты: объекті салық салудан жалтарылуы мүмкін немесе осы салықтық юрисдикциядан шығарылып тасталады; жылжитын мүлікті жалтару жолы адамдардың жеке меншіктегі құқық бұзушылығына әкеліп соғуы мүмкін; құндық бағалауда өзімен бірге салықтық есеп-қисаптарда қиындықтар туғызады. Ұлыбританияда да біріңғай жылжымайтын мүлік салығы, оның салық базасы болып – жерге және құрылысқа алынатын жылдық жал төлем сомасы. Салықты өндіріп алуда келеңсіз тәжірибенің салдарынан 1997 жылы тиімді деп санаған муниципалдық салық түрін енгізді. Бұл салық салудың түрінде салық төлеушілер 8 сыныпқа бөлінеді, яғни мүліктің құны мен жан-ұя мүшелерінің саны еске алынған. Әр сыныптарға өзінің салықтық ставкасы есептелінеді, басқаша айтқанда, салық ставкасы дифференциалданады, мүліктің құнына байланысты. Германияда меншікке салық ертеден келе жатқан дәстүр. Оны 1278 жылы Рудольф фон Габсбург каролі енгізген. Жеке тұлғалардың мүлік салығына ставкалары 1995 жылға дейін біріңғай – 0,5%-ті құрады. Ал қазіргі күнде Германияда жылжымайтын мүлік салығы жыл сайын жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен жылжымайтын мүлікті коммерциялық және коммерциялық емес пайдалануына байланысты емес органдар құзіретіне берілген. Мүлік салығының құны федералдық 0,35% ставкасы бойынша салық сомасы есептелінеді. Осының нәтижесі барысында жергілікті басқару органының коэффицентіне көбейтіліп, яғни ол 280%-тен 600 %-ке дейін құрайды, ақырғы салық салудың ставкасы 0,98%-тен 2,1%-ке дейін мүліктің салықтық құны шығады. Орташа мүлік салығын салу ставкасы 1,5%-ті құрайды. Салық төлеуден мемлекеттік кәсіпорындар мен діни мекемелер босатылған. Австрияда мүлікке салықты өндіріп алу 1954 жылы «Мүлікке салық заңы туралы» жазылып шыққан және одан кейін 1988 жылы шыққан «қосымша өзгерістер туралы» заң енгізіліп қабылданған. Осы заңға сәйкес шектелген және шектелмеген мүлік салығын айырып білген. Шектелген салықтық борышты жеке тұлғалардың мойнында, осыған елдің ішінде орналасып тіркелмегендер және елдің ішінде тұрақ орындары жоқ тұлғалар. Негізгі мүлік салығын төлеушілер қол астында бар мүліктің барлығы жатады, яғни ол шектелмеген салықпен жүргізіледі. Күй-жағдайымен барлық құндылықтардың жалпы құны есептеледі және 1955 жылы « құн құру заңы туралы» ережелерге сәйкес анықталады. Салықтық 1% ставка құнының күй-жағдай деңгейіне байланысты анықталады. Испанияда мүлікке салықты өндіріп алу жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен жүргізіледі. Салық салу базасы – жылжымайтын мүліктің кадастырлық құны болады. Ол кадастырлық басқарулармен 8 жылда бір рет қайта бағаланады (мемлекеттік құрлымдар, санақпен айналысатын мекемелер және бағалау мен мүлікті қайта бағалаумен шұғылданатын) мүлікті нарықтық құнға сілтей отырып, сонымен қоса жер және құрылыс, салуларды қоса есептейді. Орташа салық ставкасы қала ішінде орналасқан жылжымайтын мүлікке 0,4% ставканы құрайды, ал ауылдық жерлер үшін 0,3%, бірақ бұданда жоғары салық ставкалары қолданылуы мүмкін. Жапонияның салық жүйесісалықтардың көптігімен мінезделеді. Жалпы елдің ішінде 25 мемлекеттік және 30 жергілікті салықтарды құрайды. Жапонияда мүліктік салықты төлеу заңды және жеке тұлғалармен біріңғай есептелген 1,4%-тік ставкасы бойынша мүліктің құнына байланысты төленеді. Мүлікті қайта бағалау 3 жылда бір рет жүргізіледі, салық салу базасына жер және осында орналасқан жылжымайтын мүлік жатады. Жаңа құрылыстарды бір, екі жылдың ішінде салуда салықты төлеуден босатылуы мүмкін. Сонымен қатар, салық мүлікті сатушыдан сатып алушыға меншікті сатқан кезде салық төленеді, яғни мүлікті сату немесе сатып алу кезеңінде. ОАР мен Аргентинада жердің нарықтық құнына байланысты салық салынады. Тайванда бір мүлік салығы және екі жер салығы, бұл объектілер нарықтық құнына байланысты есептелінеді. Италияда меншігінде бар жерден табыс, жер участкілері мен құрылыстардан құрылып алынады. Жер участкесін жерді қолдану фактісінен немесе аграрлық қызмет басқаруымен жүргізіледі. Екіншісі, ғимарат немесе құрылысты пайдаланған үшін жалға берген ғимараттың иесінің табысынан салық алу. Жер алаңының рента мөлшері кадастырлық тізіммен жүргізіледі. Құрылысты пайдаланып жүрген иесінен салықтың мөлшері тариф негізінде орналастырады. Жалға берілгенқұрылыстың салық мөлшері жылдық жалдық төлемменанықталады, жал ескертілген келісімшартымен. Кешендік есептесу жағдайында, салық салу мақсатымен таза табыстың жалға төлемі 10%-ке төмендейді және тағы 15%-ке ғимарат пен құрылысты тұтынып пайдалану үшін төмендеуі мүмкін. Осыдан басқа, Италияда жылжымайтын мүлік салығының құнын көтеру түрі бар. Олпрогрессивтік шкала ставкасы кезінде сатыланып қолданылады. Объектісі болып, бірінші қолданылған құны мен жылжымайтын мүліктің соңғы бағалық құны (ғимараттар, құрылыстар, бос тұрған құрылыс объектілері). Салықпен есептесудің кезеңі бір қолдан меншікті басқа салық төлеушіге берген кезде жүргізіледі. Данияда жер салығы жердің нарықтық құнына байланысты жүргізіледі, және осыған мүлік салығы да кіреді, олар нарықтық құнына байланысты тек коммерциялық және әкімшілдік құрылыстардан салықты өндіріп алады. Грецияда жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен жылжымайтын мүлік салығы алынады, муниципалитетпен салық ставкасын төмен қою арқылы жүргізіледі, ол 0,025%-тен 0,035%-ке дейін жылына нақты жылжымайтын мүлік құнын есептеу арқылы жүргізіледі. Жылжымайтын мүліктің бір тұлғадан басқа тұлғаға сатылып ауысқан кезде, мүлік 4 млн. драхмға дейін болса 9%-тік ставка бойынша есептеледі, ал асып кетсе 11% ставкасы бойынша есептеледі. Одан басқа, жергілікті өзін-өзі басқару органдары муниципалдық салық үшін тағы 3% төлеттіруге құқығы бар. Мүлікті сатып алушыға меншікке құқық алу үшін салық төлейді, одан басқа тіркеуге, нотариус пен заңдық төлемдер үшін сатып алушы төлейді, сатушы тек алынған табысқа ғана салық төлейді. Ресей Федерациясында мүлік салығын төлеушілер болып, Ресей Федерациясының азаматтары болып табылатын жеке тұлғалар, шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ тұлғалар, Ресей территориясында тұлғаның меншігінде бармүліктің төленетін түрлері: адам тұратын үйлер, пәтерлер, саяжайлар, гараждар және басқа да орналастырулар мен құрылыстар, сонымен қатар моторлы қайықтар, тікұшақтар, ұшақтар және тағы басқа көлік құралдарына, бірақ автокөліктер мен мотоциклден басқа жоғарыдағы көрсеткіштерге салық салынады [13, 199 б.]. жүктеу/скачать 136,36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|