Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ащы көлдер
| Сабақ №21
Тақырып: Кӛлдер мен батпақты кӛлдердің геологиялық әрекеті. Шӛгінділер диагенезі. Жоспар 1. Кӛлдердің геологиялық әрекеті. 2. Кӛлдік шӛгінділер. 3. Батпақты - кӛлдердің геологиялық әрекеті. 4. Экзогенді ҥрдістердің геологиялық нәтижесі. 1. Кӛлдердің геологиялық әрекеті. Көл деп жер бетіндегі жан-жағы тҧйық, ҥнемі суға толы ойыстарды айтады. Кӛлдерді жан-жақты зерттейтін ғылыми тарауын лимнология (грек. «лимнэ-кӛл») дейді. Кӛлдердің қазақша атаулары – кӛл, қақ, сор, батпақ, бидайық, томар, тақыр, тҧз. Кӛлдер кӛбінесе ылғалы мол кең ойпаттарда таралады. Дҥние жҥзіндегі барлық кӛлдердің ауданы 2,7млн.км 2 . Кӛлдер биік жерлерде де, ойпаттарда да кездесе береді. Кӛлдердің тереңдігі әр тҥрлі – кӛбнесе ондаған, жҥздеген метр болып келеді. Дҥниедегі ең терең кӛл Байкал – 1620м және жер бетіндегі ең тҧщы судың қоры мол кӛлдің бірі. Кӛл шҧңқырлары әр тҥрлі экзотекті және эндотекті геологиялық ҥрдістерден пайда болады. Кӛл суының ащы-тҧщылығы алдымен оның жаныңдағы аймақтың климатына тікелей байланысты. Ылғалы мол, булануы шамалы ӛңірлерде кӛл апаны ӛзен, мҧздық, атмосфера ылғалымен толады да минералдану литріне 5 граммнан аз келенді. Шӛлейт ӛлкелерде бҧланудан судың минералдануы артып, кӛл суы ашқылтым 5-62 г/л, ащы 26-45г/л. Ащы көлдер тҧз қҧрамына сай хлоридті, сульфатты, карбонатты тҥрлерге бӛлінеді де шӛгінділерінің бейімі соларға тығыз байланысты. Тұщы көлдер мен батпақтарда балдырлар мен организмдер қалдықтарынан гуминқышқылды органогендік заттар шӛгеді. Кӛл суының қозғалу жайына байланысты оларды – ағынды және іркілген деп ажыратады. Ағынды кӛлдер кӛбінесе ӛзен аңғарларында орын алады да ӛз ағыны ӛзен ағысына байланысты болады.Сонымен қатар жел кӛтерген толқын да суды олай-бҧлай айдайды. Іркілген бассейіндерде су тек бетінде ғана ауытқып, тҥп жағында қозғалмай тҧрады.Содан кейін органикалық қалдық шіри бастайды, оттек жетпейді, кҥкірт сутек, кӛмір қышқыл сияқты газдар жиналады. Ақырында кӛл шӛгіндісі кӛбнесе қара, сҧр тҥске боялады. 2. Кӛлдік шӛгінділер. Кӛлдер де теңіз сияқты бҧзушылық және жасампаздық қызмет атқарады. Әртҥрлішӛгіндіқабаттартҥзеді. Кӛлдікшӛгінділермеханикалық,химиялықжәнеорганикалықболыпҥшкебӛлінеді. жүктеу/скачать 15,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|