Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Органогенді шөгінділер
| Үгінді шөгінділер ағынды кӛлдерде, ӛзен сағасының ойымдарында және абразиясы мардымды ауқымды
кӛлдерде басым кездеседі. Ҥгінділер ірілігіне қарай жақсы іріктеледі. Ірі кесекті ҥгінділер ӛзен сағаларының алдында су астындағы атырауда және тік жар етегінде жіңішке жағалау қҧмтіл ретінде шӛгеді. Органогенді шөгінділер. Кӛл-батпақ суының гидродинамикалық бәсең және тайяз болған жағдайда органикалық дҥние ӛріс алады. Олар тереңдігіне байланысты бірнеше белдеуге бӛлінеді. Тура жағада алдымен дақылдар, қияр, әрі қарай қамыс пен қҧрақ, тереңдеген сайын шалаң, балдырлар жайылады. Суда қалқып жҥрген балдырлармен бірге кӛл суының бетінде бықыған планктон жәндіктері тіршілік етеді де оларда да ӛлген соң, лаймен қосылып су тҥбіне батады. Анаэробты бактериялар оның қалдықтарын шірітіп, битумды заттарға айналдырады. Ақыр соңында сілікпедей сарғылт қоңыр, алақандай май секілді жұмсақ сапропель (грекше "сапрос "-шірік, "пелес"-саз) балшық пайда болады. сапропель қабаты жҧқа 1-10 метрден аспайды. Қазақстан кӛлдерінде ол Балқаш кӛлінің оңтҥстік - батыс жиегінде, Алакӛл шығанағында, Талдықорған облысындағы Қолдар кӛлінде бар. Диагенез соңында сапропельден қою қоңыр тҥсті, тығыз, жеңіл, шыны сияқты қоңыр кӛмірге, жанар тақтатасқа айналады. 74 Органогендік кӛл шӛгінділері арасында қосжақтаулы, бауыраяқты моллюскалар қалдықтарынан қҧралған қабыршақ тастардың линзалары кездеседі. Хемогенді шӛгінділер. Кӛлдерде химиялық жолмен жаралатын шӛгінділердің тҥр-тҥрі кӛп. Ӛзен не жерасты суларымен жеткен коллоид ертінділерде темір және марганец тотықтарына бай лайлар тҧнады да онда тотықтар диаметрі 1-10 мм домалвқ бҧршақ пішінді буындар қҧрайды. Егер олардың ішкі қҧрылыстарының қауызындай концентрлі қабыршақтардан тҧрса оларды оолиттер (грекше "оон"-жҧмыртқа) деп атайды. Тропикті белдеулердің кӛлдерінде осындай домалақша алюминий рудасы бокситтер тҧнады. Булануы кҥшті аридті климат кезінде әр тҥрлі тҧздар - эвапориттер (ағыл. -булану) шӛгіледі. Ерітіндісінің концентрациясы ӛскен сайын әуелі карбонаттар (ізбестас, доломит, мергель), сода- Na 2 CO 3 * 10 H 2 O,содан соң сульфаттар (мирабилит- Na 2 CO 3 * 10 H 2 O, гипс Ca SO 4 *2 H 2 O, ангидрит -Ca SO 4 ), ең артында ас тҧзы, магний хлориді шӛгеді. Осындай тҧзды кӛлдерді, әсіресе Каспий маңынан (Басқҧншақ, Індер, Ельтон) жақсы білеміз. Кӛлді шӛгінділерінің ӛнеркәсіпте маңызы зор. Олардан әр тҥрлі тҧзар, темір, марганец, боксит рудалары ӛндіріледі; сапропель, жанар тақтатастар, диатомиттер қазылып алынады. Батпақтыкӛлдердешӛгіндіқабаттардыңқҧралуынаәсерінтигізетінжағдайлармыналар: 1. Климаттық 2. Топографиялық 3. Жерастысуларыныңжербетінекӛтерілуі 4. Кӛпжылдықтоңазу 3. Батпақты - кӛлдердің геологиялық әрекеті. жүктеу/скачать 15,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|