Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қорытынды
Жоғарыда аталған ілімдер әлемнің және Әлемнің бейнесін қалыптастыруда ҥлкен рӛл атқарды. Дҧрыс емес теорияларды ешқандай пайда кӛрмейтін деп айту мҥмкін емес. Керісінше, олардың ӛмір сҥруі ғалымдар мен философтардың жаңа буынына әсер етіп, әлемнің қҧрылымы туралы келесі теориялардың пайда болуына себеп болды. Кейбір ереже нақты қабылданды, кейбіреулері шеттетілді және біртіндеп тазартылды. Бҧл дәрісте планетаның әрқайсысының шыққаны туралы аздап айта аламын деп ғалымдардың ӛздерінің ғылыми гипотезаларын жасап, дамытатын ғасырлық ғалымдардың тікелей салдары болды. Біртіндеп бір-бірімен ҥйлескенде, бҧл гипотеза ақыр соңында әлемнің бейнесін қалыптастырды, мҧны қазір кӛре аламыз. Сабақ №3 Тақырып: Жер туралы жалпы мәліметтер. Жоспар: 1. Жер туралы мәліметтер. 2. Жердің геодезиялық сипаттамасы. Жердің пішіні мен кӛлемі. 3. Жер беткейінің бедері. 4. Жердің сыртқы қабықтары. 5. Жердің ішкі қабықтары. 1. Жер туралы мәліметтер. Жер Кҥнді 365 тәуелік уақытында айналып шығады, немесе 2564 жҧлдыздық тәуелікте. Орбита бойымен орташа қозғалу жылдамдығы 29,76 км/сағ. Жер ӛз осінен 23 сағат 56 минут, 4,0905 секундта толық айналым жасайды. Жердің айналу жылдамдығы ӛзгеріп тҧратындығы мҧқият бақылаулар мен есептер кӛрсетеді. Мысалы: 1955-1972 жылдардың аралығында біздің планеталарымыздың ӛзінің айналу жылдамдығы баяулайды, осының нәтижесінде тәулік 0,00013 секундқа ҧзарды. 1972 жылдан бастап жер ӛз айналуын біраз жылдамдатты. Айналу жылдамдығы жыл бойы да ӛзгереді, минималды сәуір, қараша айларында; максималды қантар соңында, мауысымда. 13 Жердің айналу ӛзі орбита жазықтығына 66 с 33 мин. 15,2 сек. бҧрышпен кӛлбеген. Кӛлбеу бҧрышы айнымалы. Әрбір 19 жылда ӛзінің бастапқы орналасуынан ауытқып ось кеңістікте конус сызып шығады.Мҧндай осьтің тербелісі нутация деп аталады. Жердің қозғалысына және айналу жылдамдығына Ай мен Кҥннің тартылыс кҥштері әсер етеді.Олар мҧхиттың қайтуы мен тасуын шақырады. 2 Жердің геодезиялық сипаттамасы. Жердің пішіні мен кӛлемі. Жердің сыртқы келбеті туралы алғашқы кӛзқарастар біздің заманмызға дейінгі уақыттан кӛп бҧрын қалыптасты.Оның шар тәрізді екендігі туралы алғашқы ойлар Пифагор (біздің заманымызға дейін 530 ж.) мен Аристотельдің (біздің заманымызға дейінгі IV ғ.) еңбектерінде жазылған. Аристотель Айдың тҧтылуын байқау кезінде Жердің Айға тҥсірген кӛлеңкесі доға тәрізді болып шектелетіндігіне кӛңіл аударған. Геодезиялық ӛлшеу жҧмыстарының нәтижесі Жердің сыртқы пішіні ҥш осьті эллипсоидқа (сфероид) жақын екендігін кӛрсетеді. Жердің полярлық радиусы (Rп) — 6356,8 км, экваториалдық радиусы (Rэ) —6378,2 км, ал полярлық сығым мӛлшері а=(Rэ—Rп): Rэ—1/298,2. Жердің пішіні полюстарда сопақталған шар екенін дәлелдеді. Жердің орташа радиусы 6371,11 км шамасында деп есептеледі. жүктеу/скачать 15,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|