Синтаксис және зерттеу нысандары, салалары Синтаксис – сөз тіркесін, сөйлемнің грамматикалық сыр-сипатын
жүктеу/скачать 150,11 Kb.
|
| 28-сұрақ
Сөйлемнің үйірлі мүшелері Сөйлем мүшесі өзі жасалған сөздің құрамына қарай дара, күрделі және үйірлі болып бөлінеді. Дара мүше бір сөзден жасалса, күрделі мүше екі немесе одан да көп сөзден жасалғандықтан солай аталады. Ал үйірлі мүшенің жасалуы құрамы жағынан күрделіге ұқсас болып келеді. Яғни, үйірлі мүше күрделі мүше тәрізді екі, немесе одан да көп сөздерден жасалады. Бірақ құрылымдық, грамматикалық семантикасы жағынан күрделі мүшеден ерекшеленіп ажыратылады. Үйірлі мүшені құрайтын сөздер өз алдына предикатты бірлік болатын бастауыш-баяндауышқа бөлінетін жай сөйлем құрамдас болып келеді. Бұндай «жай сөйлемнің» баяндауышы есім сөз таптары, есімдік және есімше болады. Бұл өз алдына предикатты бірлік болып саналатын құрылым (конструкция) екінші негізгі сөйлемнің кез-келген мүшесі болып синтаксистік қызмет атқарып тұра алады. Бұл тектес күралымдар ең бірінші бастауыш кызметін атқарады. Мысалы: Білегі жуан бірді жығар, білімі жуан мыңды жығар (Мақал). Осы тәріздес құралымдарды баяндауыш орнына қойып қолдануға да болады. Алайда ондай құрылым ықшамдалған күйде ғана баяндауыш бола алады. Ал шындығында ол тектес үйірлі мүше ықшамдалған есім баяндауыштың анықтауышы болып табылады: Ол білегі жуан (кісі) т.б. Үйірлі мүше аталатын бүл тектес предикатты бірліктер толықтауыш, пысықтауыш мүшелері қызметін еркін атқара алады. Мысалға жаңағы келтірген үйірлі мүшелерді толықтауыш, пысықтауыш қызметіне қойып көрсетуге болады. Толықтауыш: Ол білегі жуанды байқады, пысықтауыш қызметінде: Сен білегі жуанша сөйлейсің ғой т.б. жүктеу/скачать 150,11 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|