Пайдаланылған әдебиет: М. Балақаев.Т.Қордабаев-Қазіргі қазақ тілі синтаксис

Компоненттер мағыналары өзара шарттас болып келетін салалас құрмалас сөйлем шартты салалас сөйлем деп аталады. Мысалы: Бүгін өзің қоншы осы жерге, бәрін де көзіңмен көресің. Тағы да екі үш күн бөгейтін амалын тапшы, қозыдай көгендеп қолына берейік.

Шартты салалас сөйлемдердің жалғаулықты түрі қазақ тіл білімінде еленбей жүр. Зер сала қарасақ, мұның да жалғаулықпен келетін түрі болатынын байқауға болады. Шартты салаласты жасайтын ондай жалғаулық – әйтпесе (олай етпесе<әйтпесе). Бұл жалғаулық синтаксистік компоненттердің арасында шарттастық мән тудырады: Сен қазір жұмысқа кіріс, әйтпесе мен сені бұл маңайдан қуамын. Сен келісім бер, әйтпесе мен саған жоқпын. Айтқанды істесін, әйтпесе, ісін сотқа өткіземін.