Синтаксистік парадигмалар
Баяндауыш. Баяндауышқа тəн белгілер
жүктеу/скачать 2,27 Mb. Pdf көрінісі
|
| Баяндауыш. Баяндауышқа тəн белгілер
Баяндауыш – бастауыштың ісін, қимылын білдіріп, сөйлемдегі ойды тиянақтайтын мүше. Ол бастауышқа бағынып, онымен жақ жағынан же- кеше, көпше түрде үйлесіп айтылады (С.Аманжолов). Баяндауыш – пре- дикативтілік іс-əрекетті, сапаны білдіретін сөйлем мүшесі (Р.Əмір). Ба- яндауыш бастауышпен предикаттық байланысқа түсіп, оның қимылын, іс-əрекетін, күйін білдіреді (Ə.Нұрмаханова). Баяндауыш – сөйлемдегі бастауышқа бағынып, оның қимылын, іс- əрекетін, кім, не екенін, заттық, мекендік, сындық, сандық қасиеттерін білдіретін мүше (Т.Сайрамбаев). Баяндауышқа берілген бұл анықтамалар бірін-бірі толықтырып оты- рады. Сөйлемнің құрылымдық-семантикалық компоненті ретіндегі баянда- уышқа тəн белгілер: 76 77 Қазіргі қазақ тіліндегі синтаксистік парадигмалар І бөлім. Дəстүрлі синтаксистік парадигмалар 1) сөйлемдегі негізгі мүше; 2) құрылымдық жағынан бастауышқа бағынышты; 3) етістік, зат есім, сын есім т.б. сөз таптарымен келіп, жіктік тұлғада қолданылады; 4) сөйлемдегі қалыпты орны – сөйлемнің соңы; 5) логикалық предикатпен сəйкес; 6) сөйлемге «рема» болып қатысады. Баяндауыштың бұл белгілері сөйлем баяндауышын анықтауда негізге алынуы керек. Баяндауыш бастауышқа бағынышты, дегенмен сөйлемді тиянақтау жағынан ол – басты тұлға. Баяндауыштың сұраулары оның қай сөз табынан болғандығына, ба- яндауыш қызметіндегі сөздің тұлғалық ерекшелігіне байланысты қо- йылады. Мысалы: Тасбұлақ өзенінің суы – мөлдір (С.Омаров). Сұрағы – қандай? Сіздікі дұрыс (М.Əуезов). Сұрағы – қалай? Əлдекімнің арт жағымыздан сыңқылдап күлген даусы естілгендей болды (Б.Майлин). Сұрағы – қайтті? жүктеу/скачать 2,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|