Синтаксистік парадигмалар
жүктеу/скачать 2,27 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2 Функционалды ұстаным. Кез келген синтаксистік бірлік синтак-
систік қызмет нəтижесінде түзілетін синтаксистік қатынасқа негізде- леді. Синтаксемалардың синтаксистік қатынасы негізінде түзілетін сөз тіркесінің компоненттерінің арасындағы синтаксистік қатынас түрлері анықталған: атрибутивтік, нысандық (объектілік), адвербиалдық қаты- нас. Ал сөйлемде – субъект-предикаттық қатынас. Синтаксистік бірліктің түзілуінің негізгі шарты – синтакситік қаты- настың болуы. Жай сөйлем деңгейіндегі сөйлем мүшелері синтаксистік қатынас негізінде айқындалатыны шындық. Бастауыш, баяндауыш, анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыш – сөйлемдегі компоненттердің бір-бірімен синтаксистік қатынасы негізінде қалыптасқан сөйлем мү- шелері. Ал мұндай кез келген синтаксистік бірлікті құрайтын сыңар- лардың арасында болатын қатынас құрмалас сөйлем компоненттері арасында жоқ па? Біздіңше, бар жəне оның бар екендігінің дəлелдемесі – кезінде А.Байтұрсынов, Қ.Жұбанов, Н.Сауранбаевтар жазған құрма- лас сөйлемдер жіктемесі. Өткен ғасырдың елуінші жылдарының аяғын- да «сөйлем мүшелерінің атауымен бірдей» деген желеумен шығарылып қалған бұл жіктелім тіл бірліктерінің қызметіне негізделген. Сондықтан аталған ұстаным бойынша құрмалас сөйлемдерді екіге бөліп қарасты- рамыз: 1. Теңдік қатынастағы құрмаластар. 2. Айқындауыштық қатынастағы құрмаластар. а) Атрибутивтік қатынастағы құрмаластар ə) Нысандық қатынастағы құрмаластар б) Адвербиалдық қатынастағы құрмаластар. в) Субъект-предикаттық қатынастағы құрмаластар. жүктеу/скачать 2,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|