Сопровождению инклюзивного образования методические рекомендации
Инклюзивтік білім беру үлгілерін ендірудің шетелдік тәжірибесі
жүктеу/скачать 1,27 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4
Инклюзивтік білім беру үлгілерін ендірудің шетелдік тәжірибесі Инклюзивтік білім беру идеясын жүзеге асыру үшін инклюзивтік білім беру жүйесін дамытудағы жаңа кезең болып табылмайтын елдердің тәжірибесі өте маңызды болады. Әсіресе инклюзивтік үдерістерді ендірудің көп жылдық тәжірибесі бар АҚШ және еуропалық елдердің практикалары өте пайдалы. Осы күнге дейін инклюзивтік білім беру мәселелерін шешу жолын іздестіру көп жылдық тәжірибесі бар АҚШ, Батыс еуропа және Австралияға ғана емес, сондай-ақ шығыс еуропалық, азия, африка және латын америкалық мемлекеттерге де тән. Сонымен бірге, Уганда, Лесото, Вьетнам, Лаос, Иордания, Палестина, Марокко, Египт және Йемен сияқты дүниежүзіндегі ең кедей елдерінде де батыл және жылдам өзгерістердің болып жатқанын да айтып өту керек. Сондай- ақ Уганда мен араб елдерінде мүмкіндіктері шектеулі балалар мен бірге қыз балаларды да жалпы білім беру мектептеріне кіріктіру үдерісі қарқынды жүріп жатыр. Бұл динамика аталған елдерде ЮНЕСКО-ның бағдарламаларының тиімді жүзеге асырылуымен түсіндіруге болады. Ірі бағдарламаларының бірі «Білім алу барлығы үшін» – бұрын мектепке баруға, білім беру үдерісіне қатысуға мүмкіндіктері болмаған балаларды тартуға бағытталған. Бұл үдеріс басынан бастап-ақ мүмкіндіктері шектеулі балаларды білім беру үдерісіне кіріктіруді білдіреді. Сонымен бірге, аталған бағдарламалардың аясында инклюзивтік білім беру үдерісін Словения, Хорватия, Македония, Болгария және Румыния елдерінде ендіру жұмыстары жүргізілуде, бұл жерде Швеция, Норвегия, Ұлыбритания елдерінің мамандары көмек көрсетуде. 80-ші жылдары ЮНЕСКО педагогтарды және әкімшіліктерді дайындауға арналған бірнеше ақпараттық құжаттар мен басшылықтарды, сондай-ақ сыныптағы жұмыс және т.б. бойынша практикалық ұсынымдарды әзірледі. Ұлттық және жалпы дүниежүзілік тенденциялардың мәнмәтініндегі инклюзивтік білім беру аясындағы заманауи жағдайларды талдау білім берудегі инклюзияны дамуту үдерісінің экономикасы дамыған елдердің өзінде ондаған жылдар бойы жалғасып келе жатқанын көрсетті. Яғни әр түрлі елдерде ортақ түрі мен ерекшеліктері бар бұл үдерістің ұзақ та қиын екенін білдіреді. Американдық авторлар атап көрсеткендей, инклюзивтік мектеп – бұл шешім қабылдағанда ынтымақтастықты, жеке сан алуандылықты (сонымен бірге оқушылардың қабілеті) қабылдауда демократиялық қағидаларды ұстанған, кең қауымның өміріне қатысқан, балалардың дамуына сәйкес, икемді мектептік бағдарламалары бар ұйым. Зерттеушілер Ұлыбританияның, Австралияның және АҚШ-ның табысты тәжірибелерін қарастыра отырып, жетістікке жету үшін қажетті талаптарды ерекшелейді. Бұл сыртқы күштер қолдаған инклюзивтік мектептік қауымдастықты құруға деген бастапқы уәждеме, персонал мен оқушылардың арасындағы айырмашылықтарды кедергі емес ресурс ретінде қабылдау, оқушылар мен мектеп қызметкерлерінң арасындағы ынтымақтастық және командалық рух, әрқайсысының дамуды қолдауға қатысуы және ең соңында, 45 инклюзияны әрекеттің әлеуметтік және саяси бағдарламасы ретінде түсіну. Инклюзия идеяларын жүзеге асыру, сондай-ақ барлық оқушылардың қажеттіліктеріне жауап бере алатын педагогиканы дамыту оңай іс емес. Ғалымдар бұрынғы зерттеу жұмыстарына сүйеніп, инклюзияны жалпы алғанда табысты деп айтуға болмайтынын ескертеді, соған көптеген себептерді де келтіреді. Осы себептердің ішіндегі ең маңыздысына жалпы білім беру мен арнайы білім берудің арасында байланыстың жоқтығы деп есептейді, қазіргі кезде инклюзияға бағытталған күштергеинклюзивтік құру үдерісіне қатысушылардың ортақ құндылығы мен ортақ тілінің болмауын, ал оларсыз ынтымақтастық мүмкін болмайтыны да кедергі келтіретіні де айтылады [52, 53]. Қазіргі кезде көптеген елдерде білім беру саласындағы саясат стандартталған тестілер арқылы өлшенетін үлгерімді басшылыққа алған кезеде мектептік инклюзивтік қауымдастықты құру орындалуы қиын міндетке айналды. Ғалымдар заманауи білім беру саясатының осы белгісін әлеуметтік неолиберализм деп аталатын тұжырымдаманың әсерінің таралуымен байланыстырады. Бұл тұжырымдама нарықтық логикаға тәнбәсекелестік, тиімділік және т.б. түсініктер кіретін қоғамдық қатынастың барлық түрлерінің нарықтық қатынастарына негізделген. Осы шолуда дүниежүзілік үдеріске тән, әлеуметтік, саяси және экономикалық беталысындағы әр түрлі елдердегі инклюзивтік дамудың негізгі үрдісін ашып көрсетуге тырысамыз. Білім беру саласындағы АҚШ-ның заманауи саясаты жалпы білім берумен арнайы білім берудің бірігуін ұсынумен тұжырымдалады. Бұндай бірігудің негізгі үш тәсілдемесі ұсынылады: «негізгі бағыт», «жалпы білім берудің ықыласы», «қосу». Бұл тәсілдемелер мамандар арасында пікірталас және дау туғызды. «Негізгі бағыт» мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы білім беру сыныптарына қосуды білдіреді. Бұның қажеттілігін бұл балалар ақыр аяғында қоғамда қалатын болғандықтан, оларға әлеуметтік және оқу әрекетіне қосылуға көмектесу үшін оларды мектепке жіберу керек деп негіздеді. АҚШ-нда білім беру жүйесіндегі баланың оқудағы қажеттілігіне сәйкес келетін оқуды ақысыз оқуға кепілдік беретін Мүмкіндіктері шектеулі тұлғаларға білім беру туралы актісі (1990 ж.) әрекет етеді. Ата-аналар мектептен баланың дамуында бұзылыстардың барлығы немесе жоқтығы туралы негіздеме берілетін, баланың оқудағы мүмкіндіктері туралы тұжырымдаманы талап ете алады. Мектепке мүмкіндіктері шектеулі балаларды анықтау міндеттемесі жүктеледі. Заң арнайы білім алуға ғана емес, сондай-ақ қосымша қызметтерді (транспорт, логопедиялық сабақтар, психолог көмегі, аудиологиялық тексеру және т.б.) алуға да құқық береді. Заң бойынша әрбір балаға жазбаша тұжырымдама және жеке оқу бағдарламасы құрылады, даму бұзылыстары бар балаларды міндетті түрде мүмкіндігінше жалпы білім беру мектептерінде оқытуға, сондай-ақ оларды бұзылыстары аз ортаға қосуға міндеттеме алады. 2001 жылдан бастап білім беру саясаты «Бір бала да заңнан тыс қалмайды» («No Child Left Behind Act» – NCLB) құжатымен реттеледі. Бұл заң оқушылардың үлгерімі білім беру стандарттарына сәйкес болуын талап етеді. 46 Бұл бағытта «жыл бойында ілгерілеуді» көрсетпеген мектептер жазаланады – мемлекеттік қаржыландырудан шығарылады. АҚШ-да оқушылардың әр түрлі топтарына: ағылшын тілі туған тілі еместерге; мүмкіндіктері шектеулі балаларға; кейбір жеке жағдайларда афроамерикандықтарға арналған әр түрлі стандарттар әрекет етді. Бір топтың оған қойылған мақсатқа қол жеткізе алмауы себебінен бүкіл мектеп қатал бақылауға алынуы мүмкін. Чикаго университетінің зертеушілерінің пікірі бойынша мәселе білім беру мекемелерін сәйкестендіру үрдісінің күшеюінен, дүниежүзіндегі осы сала бойынша саясат білім беру мекемелерін менеджерлер басқаратын (менеджерлер үлгісі) бизнес ұйым ретінде қарауынан және бірінші кезекте есеп беруді талап етуінен асқына түседі [52-54]. Соңғы уақыттарда американдық зерттеушілер бұл үрдісті мектептің «макдоналдизациялануы» деп атайды. Мектептер бір-біріне ұқсас бола бастауымен жалпы тұрғыда қоғамның «макдоналдизацияланған» азаматтарын шығара бастауы мүмкін. Мектептерге үлгерімнің стандартталынған көрсеткіштеріне жетуге қатысты талаптарды күшейту – бұл макдоналдизацияланудың бір белгісі болып табылады. Бірақ бұндай жағдайларда, авторлар балалардың оқуға деген уәжі төмендеп, қобалжушылығы арта түседі депескертеді [53]. Америкалық зерттеушілер қазіргі кездегі байқалатын үрдістердің көп жағдайда АҚШ-да инклюзивтік мектептік қауымдастықтарды құруға кедергі келтіретінін атап өтеді. Иллинойстегі мектептерге әлі де оқушыларды олардың шығу тегіне және үлгеріміне қарай сұрыптау тән. Бұл сұрыптау бұрынғыға қарағанда аса байқалмағанымен, ол бұрынғыдай мектептік білім берудің құрамдас бөлігі болып табылады. Американдық мектептердің менеджеризмі және үлгерімді тірек етуі фрустрацияның артуына әкеліп соқтырады, ал білім беру қызметкерлері мектеп білім беру органдарының биылғы берген бұйырығы бойынша прогресске жете ме жоқ па деген мәселеден басқаға көңіл аударуға қабілетсіз. жүктеу/скачать 1,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|