Спортшылар мен спорт командаларының психологиялық дайындығЫ Қ.І. Адамбеков
МНОГОДЕТНАЯ СЕМЬЯ КАК ЯЧЕЙКА ОБЩЕСТВА
жүктеу/скачать 1,41 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА БЕЙНЕЛЕУ ІС-ӘРЕКЕТІ АРҚЫЛЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ Ф.Ғ. Тулегенова
- Ә.Б. Иманқожа
МНОГОДЕТНАЯ СЕМЬЯ КАК ЯЧЕЙКА ОБЩЕСТВА А.С. Тотанова – профессор КазНПУ имени Абая, А.Е. Билялова – студентка 2 курса ППФ КазНПУ имени Абая Многодетная семья не просто ячейка общества, а целое мировоззрение, формирующее особый уклад и стиль жизни. В ней есть и свои недостатки, и безусловные достоинства. Этот стиль не принимается окружающими, какое мощное сопротивление социальной среды приходится преодолевать молодым людям, создающим большую семью. Это сопротивление тихое и почти неосознанное, сродни легкому, но плотному течению воды в реке, когда идешь ему навстречу /1/. Автор периодической таблицы химических элементов Д. Менделеев был 17-м по счету ребенком в семье. Известные ученые И. Павлов и И. Мечников выросли в семьях, где воспитывалось пятеро детей, причем Павлов был старшим сыном, а Мечников – младшим. Писатель Ф. Достоевский и композитор П. Чайковский имели по шесть братьев и сестер. Сегодня слова «семья – ячейка общества» воспринимаются с насмешкой и иронией. Их слишком часто повторяли чиновники со всех трибун, прославляли женщину-работницу, а то, что она еще и мать своим детям, – об этом говорилось в числе «прочих» ее заслуг. Каждый из нас, если вспомнит свою родословную, обязательно найдет в ней хотя бы одну семью, где не один, не два, а трое и больше детей. Вопреки общему мнению, деньги – не всегда главная проблема в многодетной семье. Те, кто сознательно рожает детей, обычно представляет себе, каким образом будет их содержать. К тому же у всех разный уровень представлений о материальном благополучии. Для одних норма – собственный дом и машина, другие семьи счастливы и в небольшой квартирке. Сегодня же подавляющее большинство родителей ориентировано в нашей стране на одного ребенка, два – уже подвиг /2/. Сторонники многодетных семей считают, что ребенок, воспитываясь в большом коллективе, получает ценный опыт социальной адаптации, волей-неволей учится налаживать контакт с каждым членом семьи. Такие дети более приспособлены к жизни. Для ребенка, выросшего в небольшой семье, привыкание к детскому саду, школе идет куда медленнее. С этими доводами трудно не согласиться. Разные семьи – разное воспитание. Еще несколько десятков лет назад была высокая рождаемость, но и детская смертность тоже: почти каждая семья теряла детей. Сейчас понизилась рождаемость, но и уменьшилась детская смертность. Мы больше тратим на детей времени, средств на их обучение и развитие, дольше опекаем их, пока они сами не станут родителями. Многие родители, которые не решились иметь трех или более детей, говорят, что воспитание – тяжелый труд. Заниматься одним-двумя еще возможно, на других детей не останется ни времени, ни сил. Сторонники же многодетности считают, что чем больше детей, тем легче их воспитывать. Старшие дети помогают младшим, они передают им навыки, полученные от родителей. В итоге дети из многодетных семей легче справляются с бытовыми проблемами. Те, кто «за» многодетные семьи, с уверенностью говорят, что женщина, родившая одного или двоих детей, чаще болеет. Противники многодетных семей заявляют, что женщина, выносившая пять и более детей, наоборот, устает больше и подвержена различного рода заболеваниям. Общего мнения и на этот счет ни у кого нет. Перечень разногласий двух «полюсов» можно и дальше продолжать. Сегодня многодетная семья – это особый мир, непохожий на мир семьи, воспитывающей одного- двух детей. В Казахстане их процент невелик. Но они есть. За последние годы их число несколько увеличилось за счет приемных семей. Но многодетные семьи пока остаются одной из самых уязвимых категорий населения. К сожалению, большинство многодетных семей являются малообеспеченными: доход на каждого члена семьи в них не превышает прожиточного минимума. Считается, что эти семьи имеют массу льгот, субсидий и компенсаций, имеют право на 50%-е (или 30%-е) скидки за коммунальные услуги. Есть области, где коммунальными услугами многодетные семьи пользуются бесплатно. Некоторые регионы увеличивают размер пособий на детей из многодетных семей на 50%, предоставляют скидки на приобретение детских товаров (30%), частично оплачивают услуги связи, помогают в приобретении садово-огородных участков и многое другое, вплоть до бесплатного лечения у стоматологов. Но такие примеры крайне редки. /3/. Семья, состоящая из мамы, папы и одного ребенка, а тем более – только из мамы (или папы) и ребенка не может дать малышу опыта социального общения, в ней каждый может жить в собственном Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене тәрбиесі» сериясы, №3 (30), 2011ж. 51 мирке или налаживать лишь единичные связи. А в современной семье, где нет строгих этических норм взаимоотношения между поколениями, нарушена еще и нормальная иерархия. Многодетная семья – это мини-социум со своими внутренними законами: ребенок в ней оказывается и в роли старшего, и в роли младшего, он должен налаживать контакты с каждым членом семьи, общаться с детьми как своего, так и противоположного пола, учиться уступать и настаивать на своем, защищать свое мнение, проявлять гибкость и великодушие. При правильном воспитании дети из многодетных семей обладают более мобильной психикой, устойчивее к стрессам и лучше адаптируются в любом коллективе. Ответственность и самостоятельность являются – следствием бытовых проблем, с которыми сталкивается любая семья, где больше двух детей. Конечно, ни в одной «сознательно многодетной» семье не станут использовать детей в качестве рабочей силы, но, благодаря неизбежным бытовым проблемам, дети быстрее приобретают навыки самообслуживания /4/. В многодетной семье дети многому выучиваются друг от друга, и эти знания и навыки – гораздо прочнее тех, которые пытаются привить им родители. Воспитывая первенца, молодые мамы и папы совершают немало ошибок. В большинстве семей одним ребенком все и ограничивается, родители так и не приобретают положительного опыта и не могут в дальнейшем ничем помочь своим выросшим детям, когда те, в свою очередь, обзаведутся семьей, а значит, поставят их все перед той же проблемой. Наблюдая за тем, как родители управляются с их младшими братьями и сестренками, старшие приобретут бесценный опыт семейной педагогики, не будут в дальнейшем испытывать страх и растерянность перед собственными детьми. Дети из многодетных семей лучше подготовлены к браку. Они понимают различие мужской и женской психологии, умеют идти на компромисс, очень ответственны. Однако, в многодетных семьях имеют место свои проблемы. Самая серьезная – это невозможность выкроить отдельное время для общения с каждым ребенком с глазу на глаз, а детям для нормального развития абсолютно необходимо пристальное внимание родителей. У детей из многодетной семьи часто бывает занижена самооценка, потому что они воспринимают себя как часть большого коллектива и мало задумываются о ценности своего «я». В подростковом возрасте это может обернуться гиперкомпенсацией: ребенок начнет самоутверждаться всеми возможными и невозможными способами, доказывая свою уникальность и неповторимость. Даже при наличии очень большой квартиры в больших семьях и детям, и взрослым не хватает уединения, возможности тихо посидеть, остаться наедине со своими делами и мыслями. Подростки часто очень страдают, не имея своей комнаты, куда можно было бы пригласить друзей или любимую девушку. С другой стороны многодетная семья имеет свои плюсы. Красивые, стройные многодетные мамы, образованные и современные, и их умные, заботливые, любящие мужья с удовольствием вам это подтвердят. Ведь каждый следующий ребенок – это новая радость, новое, удивительное открытие. Воспитательный процесс, с педагогической точки зрения, в многодетных семьях происходит намного качественнее. Происходит это вовсе не потому, что родители имеют специальное педагогическое образование, а, напротив, о правилах педагогики они порой, не имеют никакого представления. Однако, воспитательный процесс, в соответствии со всеми законами природы, осуществляется ими по схеме, которая вызывает наименьшее сопротивление. В многодетных семьях у родителей нет возможности уделять каждому ребенку много времени, поэтому руководство детским коллективом, как правило, осуществляется при помощи распределения обязанностей между детьми и контроля за их выполнением. Ребенок, вовлеченный в определенную структуру действий, не выполнив вовремя отведенную ему функцию, тем самым, нарушает всю структуру, вызывая неодобрение остальных членов семьи. Испытав на себе негативную реакцию со стороны близких ему людей, ребенок стремится к тому, чтобы подобные ситуации не повторялись впредь, и старается возложенные на него обязанности выполнять с предельной аккуратностью и вовремя, чтобы заслужить одобрение и поощрение со стороны всех членов семьи, и, главное, родителей. Таким образом, словесное поощрение в многодетных семьях становится едва ли не самым главным рычагом педагогического воздействия. Почти наверняка, такому ребенку во взрослом состоянии не придется долго объяснять, что от него требуется. Совершенно очевидно, что в многодетной семье, с самого своего рождения, ребенок попадает в такие жизненные обстоятельства, которые с максимальной достоверностью воспроизводят именно ту общественную среду, в которой ему предстоит жить в дальнейшем. Адаптация к социуму, различным жизненным обстоятельствам происходит намного быстрее. Многодетная семья позволяет формирующейся личности пережить множество ситуаций, способствующих Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Начальная школа и физической культуры», № 3 (30), 2011 г. 52 адаптации к будущей взрослой жизни. Это и четкое распределение обязанностей, и непререкаемый родительский авторитет, и жесткое требование всегда отвечать за последствия своих поступков. А самое главное – умение общаться с людьми и всегда находить общий язык в коллективе. Ребенок, с раннего детства получивший навыки коллективного общения, в дальнейшем, становится полноправным членом любой команды, в которую ему приходится влиться. Это и профессиональный круг, и группа близких друзей и семейные отношения. В большой семье между всеми еѐ членами складываются удивительно теплые и ровные отношения, где нет места зависти, злу, ненависти. Необыкновенная атмосфера любви и заботы со стороны всех членов семьи, сопровождает ребенка весь период его взросления. Малыш с самого рождения ощущает мощную поддержку буквально со всех сторон /5/. Старшие дети принимают активное участие в воспитании малышей, и, тем самым, получают серьезный урок на будущее, по уходу и правильному воспитанию детей. Дети, которые выросли в многодетной семье, в дальнейшем, при создании своей собственной семьи, отличаются очень серьезным подходом, они максимально уравновешенны и с предельной ответственностью относятся к собственным детям. Ребенок из полноценной многодетной семьи сам становится отличным родителем для своих собственных детей. 1. Андрущенко В.П. Социология: наука об обществе. – Харьков, 1997. 2. Антонов А.И., Борисов А.Л. Кризис семьи и пути его преодоления. – М., 1990. 3. Абдулатипов Н.Г. Человек, нация, общество. – М., 1991. 4. Дорно И.В. Современный брак: проблемы и гармония. – М., 1990. 5. Зацепин В.И. Молодая семья. – М., 1991. Түйін Бұл мақалада кӛпбалалы үйдегі бала тәрбиесінің қоғамдағы орны туралы айтылған. Summary This artikle reveals the problems in a large famile. МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА БЕЙНЕЛЕУ ІС-ӘРЕКЕТІ АРҚЫЛЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ Ф.Ғ. Тулегенова -Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Психология-педагогика факультетінің аға оқытушысы, Ә.Б. Иманқожа - Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу мамандығының 3-курс студенті Қазіргі уақытта жас ұрпақтың жеке тұлға болып қалыптасуына ізгілік, ғылымилық, жүйелік ұстанымдарына негізделген үздіксіз экологиялық білім беру жүйесін құру, оның тәрбиелік мүмкіндіктерін саралау ӛзекті мәселелердің бірі болып табылады. Сондықтан да соңғы жылдары мектепке дейінгі мекемелерде экологиялық тәрбие жұмысы бұрынғы қалыптасқан бағдарламадағы «Балаларды табиғатпен таныстыру» бӛлімінен бастау алады. Мектеп жасына дейінгі баланың тірі және ӛлі табиғатқа деген жауапкершілік қарым-қатынасын қалыптастыру мақсатында табиғатпен таныстыру, қоршаған ортаны қорғау мәселелері экологиялық тәрбие жұмысымен тығыз байланысты. Мектепке дейінгі мекемелердегі экологиялық тәрбие үрдісінде кӛрініс табатын іс-әрекеттің мынадай түрлерін атауға болады: табиғаттағы әртүрлі оқиғаларды бейнелейтін суреттер немесе табиғатты қорғау, кӛркейту іс-әрекетін білдіретін желілі рӛлді ойын; табиғаттан алған әсерлері негізінде бейнелеу ӛнерінің туындыларымен танысу; ӛсімдіктер мен жануарлар дүниесімен еркін түрде байланыс жасау, оларды бақылау, күтіп баптау; табиғатқа байланысты кейбір мәліметтер мен қызықты әңгімелер арқылы табиғат жайлы түсініктерін кеңейту; тәжірибелер Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене тәрбиесі» сериясы, №3 (30), 2011ж. 53 жасау, құбылыстарды бақылау нәтижесінде ӛз пікірін қорытып айтуға жетелейтін қаракет түрлерін ұйымдастыру; бақылау және табиғат жайлы мазмұнды суреттерді кӛріп тамашалау. Балалардың табиғаттан алған әсерін әңгімелеп, суреттеп беру, оның қиялына қанат бітіріп, табиғат жӛніндегі түсінігін айқындауға ықпалын тигізеді. Бала дүниеге келгеннен бастап табиғатпен байланыста болады. Табиғаттағы әдемілікті сезініп, қабылдау ӛзінен-ӛзі келе қоймайды, оны дамыту, қорғай білу дағдысын қалыптастыру ата-аналар және тәрбиеші ұстаздардың кӛмегімен жүзеге асырылады. Табиғат – баланың, ақыл-ойының балалық деңгейден қалыптасқан нақты түсініктер арқылы жоғары деңгейге жеткізетін сарқылмайтын, таусылмайтын кӛзі. Табиғатты танып білу мектепке дейінгі жастағы балаларға экологиялық тәрбие берумен қатар, оны қорғауды, аялай білуді үйретеді. Мектепке дейінгі жастағы балаларға экологиялық тәрбие берудің алғашқы түсініктерін қалыптастыру үшін мынадай жұмыс түрлерін ұйымдастыру керек: мектепке дейінгі мекемелерде балаларға экологиялық тәрбие берудің бастапқы шартын құру; балалардың экологиялық сауығуы үшін аулада кӛгалдандырылған зоналар ұйымдастыру; педагог мамандардың білім деңгейін арттыру; бейнелеу іс-әрекетінде экологиялық тәрбие берудің жолдарын ӛнер туындылары арқылы ұйымдастыру; ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде кӛркем құралдарды, дидактикалық ойындарды, ертегі, әңгімелерді жүйелі түрде қолданып, балалардың табиғатқа, қоршаған ортаға деген жан ашырлық сезімін оятып, табиғатты қорғай, қастерлей білуге тәрбиелеу. Тәрбиеші – педагог балаларға ӛнер туындылары арқылы экологиялық тәрбие беруде шешуші тұлға болып табылады. Ол экологиялық ақпараттармен жан-жақты таныс болуы керек. Мектеп жасына дейінгі мекемелерде экологиялық тәрбие берудің маңызы зор. «Ұяда не кӛрсең, ұшқанда соны ілерсің» - деп халқымыз тегін айтпаған. Мектеп жасына дейінгі балалар сәби кезінен бастап, балабақшада тәрбиеленеді, сол себепті экологиялық тәрбиенің бастапқы сатысын осы кезеңнен қалыптастыру жӛн. Мектепке дейінгі жастағы балаларға адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынасты анықтайтын экологиялық тәрбие беруге байланысты мектепке дейінгі тәрбие мекемелердің алдында негізінен мына тӛмендегі міндеттер тұр. Атап айтқанда: - педагогикалық мамандардың экологиялық тәрбие беру жӛнінде білім деңгейін кӛтеру; - балаларды айналамен таныстырудың бағдарламасын олардың ата-аналарына насихаттау; - әртүрлі жастағы балалар топтарындағы оқу-тәрбиелік жұмыстар. Қоршаған ортаны аялауға деген адамның саналы кӛзқарасын қалыптастыру оның бала кезінен ерте басталуы тиіс. Баланың дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы 7 жылы, оны тәрбиелеу мен оқытудағы ең басты кезең болғандықтан, оны ескерусіз ӛткізіп алуға болмайды. Баланың болашағы сол кезеңде алған тәрбиесіне ӛте байланысты. Олай болса, адамзаттың рухани және материалдық жағдайы осы кезеңде алған тәрбие негіздеріне тәуелді. Балалар тәрбие арқылы, ересектердің ӛнегесі арқылы дүниені таниды, кӛруді, сезінуді, тыңдауды бейнелеу іс-әрекеті арқылы үйренеді... Тәрбиелеуші жақсы ӛнегені беруге неғұрлым қабілетті болса, бала да соғұрлым кӛбірек үйренеді. Жаңа ғасырда табиғатсыз баланы тәрбиелеуді кӛз алдымызға елестете алмаймыз. Сондықтан да балабақшамыздағы тәрбие ісінің негізгі міндеттерінің бірі – «Балаларды бейнелеу іс-әрекетімен таныстыра отырып, оларға ӛнер туындылары арқылы экологиялық тәрбие беру» болып табылады. Күнделікті бейнелеу іс-әрекетінде баланы ӛз туған ӛлкесінің табиғатын сүюге, оны аялай білуге, оны қорғауға қызығушылығын арттырып, жауапкершілігін күшейтуге, табиғатпен бірге ӛмір сүретінін сезінуге үйретуді мақсат тұтамыз. Әрбір балабақшадан тірі табиғаттың кішкентай бейнелі кӛрінісін кӛруге болады. Тәрбиеші әрдайым табиғат сұлулығын іздей жүріп және оның жаңа қырларын табу арқылы балаларды қуанта отырып, табиғаттың сұлулығын бірге қарсы алады. Осы сұлулықты іздеу барысында тәрбиеші оның табиғи түрінен қолдан жасалған түріне, яғни табиғат сұлулығынан – сӛз, әуен және бейнелеу ӛнерінің сұлулықтарына кӛшеді. Балалармен жұмыс істеу барысында оқу іс-әрекеті ӛтілетін бӛлме ғана емес, сонымен қатар мекеме орналасқан ғимарат та әсем болуы керек. Егер балалар сұлулықты ӛмірден ӛз кӛздерімен кӛре отырып, оның ӛмірімен байланысын сезіне білсе, онда олар сұлулықтың бар екеніне сенеді. Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды сұлулықты кӛріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің маңызы зор. Әрбір тәрбиеші табиғи факторлардан – су, ауа, күнді бейнелеу іс-әрекетінде қолдана отырып экологиялық тәрбие мәселелерін Вестник КазНПУ имени Абая, серия «Начальная школа и физической культуры», № 3 (30), 2011 г. 54 шешуге болады. Балаларды ӛсімдіктер мен жануарлар әлемімен таныстыру арқылы, оларды күтіп- баптаудың жолдарын үйрете отырып, оларды аялай білуге тәрбиелеу іске асырылады. Балалар тірі және ӛлі табиғат арасында, тірі организм мен олардың ӛмір сүру ортасындағы байланыстарды орнатуды үйренеді. Барлық жастағы балалар топтарында табиғат бұрыштары, тірі жәндіктер бұрыштары ұйымдастырылған, олар арқылы балалар ӛсімдіктер мен жәндіктерді күтіп баптаудың жолдарын үйренуде. Балаларды табиғи материалдармен жұмыс атқарудың тәсілдеріне оқыту жолында тәрбиешілер кӛп еңбек етуде. Балалабақшаларда «Табиғатты аялай біл» атты семинар, «Табиғат және біз», «Күзгі орманға саяхат», «Қазақстан – менің туған ӛлкем», «Ақылды қыздар мен балалар», «Тірі объектілермен танысу», «Бӛлмеде ӛсірілетін жаңа ӛсімдіктермен танысу», «Ерте егілетін бақшалық дақылдар» тақырыптары бойынша ашық сабақтар, «Ӛз туған ӛлкемнің қандай болуын қалаймын?» тақырыбы бойынша «ХХІ ғасыр кӛшбасшысы» мүшәйрасы жоспарлы түрде ӛткізіледі. Сонымен қатар табиғат бұрышының және дидактикалық материалдардың мүшәйрасы, «Жемістер мен кӛкӛністер» тақырыбы бойынша аналардың қатысуымен табиғи материалдардан жасалған бұйымдардың кӛрмесі ӛткізіледі. Экологиялық тәрбие тек бейнелеу іс-әрекетінде ғана емес, сонымен қатар тіл дамыту және ағылшын тілі, дене шынықтыру, айналамен таныстыру және валеология сияқты тағы басқа да оқу іс- әрекеттер кезінде де ӛз жалғасын табады. Табиғат – баланың ақыл-ойының балалық деңгейден нақты түсініктер бойынша қалыптасқан жоғары деңгейге жеткізетін қор болып табылады. Ол әртүрлі табиғи құбылыстарды жете түсінуді ӛз ойын жеткізе білу ӛнерін бірге дамытады. Табиғатты танып, білу – мектепке дейінгі жастағы баланың бойында табиғатпен эстетикалық қарым-қатынас жасаудың базасын құрайтын экологиялық тәрбиені бере отырып, сонымен бірге оны қорғай, аялай білуге үйретеді. Бүгінгі таңда жаппай үздіксіз бейнелеу іс-әрекетінде экологиялық білім мен тәрбие беру мәселесі мемлекеттік деңгейде қойылып отыр. Экологиялық білім мен тәрбие беруді негіздейтін құжаттар мен заңдар қабылданып жатыр. Сондықтан экологиялық білім мен тәрбие беру дегеніміз – азамат қауымы мен қоғамның үйлестігі нәтижесінде жүзеге асатын білім беру жүйесі мен оқыту үрдістерінің ең тиімді жолдарын ӛміршең ету. Оның ішінде қоршаған орта мен оның табиғи ресурстарын тиімді пайдалану барысында табиғатты қорғай алатын, аялай білетін адамгершілігі мол, ізгілікті, экологиялық білімі мен мәдениетті жоғары жаңа ұрпақты тәрбиелеу ерекше орын алады. Адам мен табиғаттың арасындағы ӛзара байланыстың бар екені жайында балалардың ойын кеңейту, баланың ӛз денсаулығына қызығушылығын дамыту, табиғатты сүйіп, оны аялауға тәрбиелеу керек. «Табиғатты сүю парыз, сүю үшін білу парыз» - деп, халық даналығы бекер айтпаған. Табиғатты қорғаудың тағылымы оны жас ұрпақ санасына жақсылап сіңіруде жатыр. Табиғатты қорғау деген мәселе қарапайым мылтық алып, орманды қорғау емес. Табиғатты қорғау деген – қазақтың байырғы ӛзінің ұлттық дәстүріндегі табиғатты аялау, оны сүю, жастарды табиғат болмысына, заңдылығына үйрете отырып, табиғат байлығын қорғауға және оны тиімді пайдалануға үйрету. Экологиялық білім беру мен тәрбие берудің мақсаты да сол – әр баланың бойында табиғатқа деген ізгілік пен ұлттық әдеп-ғұрыптарды қалыптастыра отырып адам-қоғам табиғат арасындағы толық үйлесімділікті қалыптастыру және дамыту. Тәрбиеші балалардың санасына, ой-ӛрісіне, дүниеге деген кӛзқарасына қоршаған табиғи ортаның ӛзі мен қоғам үшін қажеттілігін сезіндіре отырып қана сіңіру керек. Экологиялық тәрбие берудің түпнегізі ең алдымен отбасынан басталады. Экологиялық білім, тәрбие және мәдениеттің қалыптасуы мен «тұрмыстық» қажеттілік пен «табиғатты пайдалану» арасындағы қарама-қайшылықтырдың туындауы. Осындай проблемаларды шешу үшін экологиялық тәрбие ауадай қажет. Ол ананың сүтімен бірге беріліп отбасынан бастау алады. Ал мектепке дейінгі мекеме – балабақшаларында сауықтыру кешені үздіксіз экологиялық білім мен тәрбие берудің қайнар кӛзі, білім бұлағы және ұйымдастырушы ордасы болуы тиіс. Экологиялық білім беруді жүзеге асыруда оның ең негізгі міндеттеріне кӛңіл бӛлу керек. Мектепке дейінгі ұйымдарда бейнелеу ӛнері оқу іс-әрекетінде экологиялық тәрбие беруде балалармен бірлесе отырып, олардың ӛнердегі әсемдік пен әдемілікті түсіну, байқай білу қабілетін дамыту үшін кӛптеген ұжымдық жұмыстар жүргізілсе, сабақ барысында ойындар мен кӛрнекіліктер («Түстерді ажырат», «Кім алғыр», «Үйлестіре біл», т.б.ойындар) тиімді қолданылса, балалардың табиғат сұлулығын, кӛркем ӛнер шығармаларын экологиялық мәнде қабылдаулары күшейіп, оқу іс-әрекеті сапалық жаңа Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Бастауыш мектеп және дене тәрбиесі» сериясы, №3 (30), 2011ж. 55 деңгейге кӛтеріледі. Сапалы ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерін жүргізу нәтижесінде балабақша балаларының экологиялық танымы, білімі, талғамы артып қана қоймай, олардың әрбір жұмысы шығармашылықпен ұштасып отырады. Ӛнер туындылары арқылы экологиялық тәрбие беру біздің байқауымызша дүние жүзілік және ұлттық мәдениет салалары негізінде қамқорлыққа, мейірбандыққа, адамгершілікке, кӛркемділікке, сезімталдыққа баулу жүйелерін қамтиды. Әрине бұл ӛте ауқымды процесс. Ол жан-жақты зерттеуді, оны жүйелі түрде меңгеруді талап етеді. Сондықтан мен ӛз тәжірибемде бейнелеу ӛнері оқу іс-әрекеттерінде ӛнер туындылары арқылы экологиялық тәрбие беру мәселелерін қарастырып отырмын. Ӛнер туындылары арқылы экологиялық тәрбие мәселелері кӛптеген ғалымдар еңбектерінде жан-жақты қамтылған. Оның жасӛспірімдерді тәрбиелеудегі маңызы, ӛнер туындылары арқылы экологиялық тәрбие беру мәселелері В.В.Алексеева, А.В.Бакушинский, Г.В.Лабунская, Н.П.Сакулина, Б.П.Юсов, еңбектерінде қарастырылған халқымыздың ұлттық мәдени мұралары, қол ӛнері, сәндік ӛнертүрлерінің маңызы туралы Республика ғалымдары Б.Қазыханов, А.Қасымова, Ә.Тәжімұратов ғылыми еңбектерінде нақты кӛрсетілген. Экологиялық, имандылық, адамгершілік тәрбиесін қалыптастыруда ұлттық тәлім-тәрбие дәстүрлерін пайдалану Қ.Жарықбаев, С.Қалиев, Ж.Наурызбаев, С.Қасиманов еңбектерінде кӛрсетілген. Кейінгі кездері бейнелеу ӛнері құралдары арқылы экологиялық тәрбиеге тәрбиелеу С.Аманжолов, Ш.Әлібеков, Б.Әлмуханбетов, Б.Байжігітов, Ж.Балкенов М.Жанаев еңбектерінде орын алып жүр. Кӛптеген еңбектерде экологиялық тәрбиенің мәні мен мазмұны қамтылып, оның тәрбиелеу жолдары әдіс-тәсілдері нақты кӛрсетілмейді. Сондықтан біз ӛнер туындылары арқылы экологиялық тәрбие беру мәселелерін жан-жақты қарастыруымыз қажет. Сонымен балабақшада оқыту барысында кезек күттірмейтін мәселенің бірі; экологиялық тәрбие, яғни балалардың ӛнерге деген кӛзқарасын дамыту, сол арқылы қамқорлық, адамгершілік, мейірбандық, имандылық қасиеттерін қалыптастыру; екіншіден, әр баланың ойлау қабілетін дамыта отырып, қиял – сезімін шарықтату болып табылады. Балалардың ӛнер туындылары арқылы экологиялық тәрбиесінің маңызды бӛлігі кӛркемдікке тәрбиелеу ісінде кӛптеген аса күрделі мәселелер туады. Бала ӛнер арқылы ӛзінің кӛңіл сезімін тереңірек түсіне білуі айқын ойлап, терең сезіне білуі тиіс. Бала шығармашылық жағынан дамып, жетілуі үшін тәрбиені ӛте ерте, баланың жас кезінен бастау керек. Ӛйткені, балалық сезім – саналы ӛмірдің негізі. Бұдан саналы ӛмір негіздерін қалауда қандай да берік сенімді тірек қажет болатыны түсінікті. Қалай болмасын әрбір адам ӛнердің игілікті күшін бала кезден бастап сезінеді. Ол біздің рухани жағынан жетілмеуімізге ықпал етеді, жеке бастау және қоғамдық ӛмірде кездесетін мәселелердің шешімін табуға, тіпті кей жағдайда ӛмірден ӛз орныңды табуға кӛмектеседі. Балабақша балаларының талғампаз болуы атақты суретшілердің салған суреттерін, ондағы сұлулықтарды түсінуі олардың рухани азығын молықтырады, адам баласы жасаған мәдени мұралармен таныстырып, соны терең түсінуге тәрбиелейді. Бейнелеу ӛнерінің барлық түрлері графика, живопись, мүсін, сәндік – қолданбалы ӛнері, сурет ӛнері, барлығы экологиялық тәрбие негізі. Кӛркем ӛнер туындыларын түсініп сезіну, оның образдық мазмұнын қабылдау, ӛнер тілін меңгеру барлық балалар шығармашылығын дамытады. Қоршаған ортамен таныстыру арқылы балалардың ӛнер туындылары арқылы шығармашылығын қалыптастыру бейнелеу ӛнері оқу іс- әрекеттері түрлерінде іске асырылады. Резюме В данной статье рассматриваются вопросы экологического воспитания детей дошкольного возраста. Проблемы экологического воспитания детей в настоящее время довольно актуальны. Здесь подробно описаны пути и средства решения этой проблемы, указаны авторы, занимающиеся этой проблемой и дан научный анализ их работ. Экологическое воспитание занимает важную роль в становлении личности дошкольника. жүктеу/скачать 1,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|