Строительные нормы и правила строительная терминология

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
226 
нормируемым 
показателям 
качества 
по 
прочности  и  морозостойкости; 2) искусственная 
смесь,  получаемая  смешением  на  дороге  или  в 
смесительных 
установках 
грунтов 
с 
органическими  вяжущими  (жидкими  битумами  и 
битумными эмульсиями) и активными добавками 
и  без  них  или  с  органическими  вяжущими 
совместно с минеральными. 
нормаланған  көрсеткіштеріне  жобалық  және 
аралық  мерзімдерде  сай  келетін  жасанды 
материал; 2) жол үстінде немесе араластырушы 
қондырғыларда 
топырақты 
органикалық 
тұтқыштармен  (сұйық  битумдармен    және 
битумдық 
эмульсиялармен), 
белсенді 
қоспаларды 
қосып 
не 
қоспай 
немесе 
органикалық 
тұтқыштарды 
минералды 
тұтқыштармен 
бірге 
араластыру 
арқылы 
алынатын жасанды қоспа. 
Укрупненные 
показатели 
стоимости 
строительства  (УПСС)
 – сметные  нормативные 
документы, как правило, отраслевого назначения, 
предназначенные  для  определения  стоимости 
строительства  на  стадии  технико-экономических 
обоснований  (ТЭО),  разрабатываемые  на  здания 
и  сооружения  в  целом  или  виды  работ  на  ос-
новании  смет  к  рабочим  чертежам  типовых  и 
индивидуальных экономичных проектов. 
 
Құрылыс құнының ірілендірілген көрсеткіштері 
(ҚҚІК)
 – типтік  экономикалық  жобалардың 
жұмыс  сызбаларының  негізінде  ғимараттар 
мен  имараттарға  толығымен    немесе  жұмыс 
түрлеріне  жасалатын  техника-экономикалық 
негіздеу  (ТЭН)  кезеңінде  құрылыстың  құнын 
анықтауға  арналған  ереже  бойынша,  салалық 
мақсаттағы сметалық нормативтік құжаттар. 
Укрупненные  сметные  нормы  (УСН)
 – сметные 
нормативные  документы  межотраслевого  или 
отраслевого  назначения,  предназначенные  для 
определения  сметной  стоимости  монтажных 
работ как по зданиям и сооружениям в целом, так 
и по отдельным конструктивным частям зданий и 
видам  работ,  а  также  на  узлы  технологических 
установок. 
 
Ірілендірілген  сметалық  нормалар  (ІСН) – 
жинақтау  жұмыстарының  ғимараттар  және 
имараттар  бойынша  толығымен,  сонымен 
қатар  ғимараттардың  бөлек  құралымдық 
бөліктері  мен  жұмыстардың  түрлері  бойынша 
сондай-ақ,  технологиялық  қондырғылардың 
түйіндерінің  сметалық  құнын  анықтауға  ар-
налған салааралық немесе салалық мақсаттағы 
сметалық нормативтік құжаттар. 
Укрытие 
вентиляционное
 – устройство, 
отделяющее 
место 
образования 
вредных 
выделений от общего объема помещений. 
 
Желдеткішті  жабын
 – бөлмелердің  жалпы 
көлемін  зиянды  заттар  бөлініп  шығатын  жеке 
орындардан бөлектеп тұратын құрылғы. 
Укрытие  населения  в  средствах  коллективной 
защиты – 
сбор,  размещение  и  жизнеобеспечение 
населения  в  средствах  коллективной  защиты  с 
целью  сохранения  жизни  и  здоровья  людей  при 
возникновении чрезвычайных ситуаций. 
 
Халықты  ұжымдық  қорғау 
құралдарында 
жасыру – 
төтенше  жағдайлар  пайда  болған 
жағдайда 
адамдардың 
өмірі 
мен 
денсаулықтарын  сақтап  қалу  мақсатында 
халықты 
ұжымдық 
қорғау 
құралдарында 
жинау, 
орналастыру 
және 
тіршілігін 
қамтамасыз ету. 
Улица
 — территория,  предназначенная  для 
движения  транспорта  и  пешеходов,  включающая 
двуполосную проезжую часть, обочины, кюветы и 
укрепляющие бермы. 
 
Көше – 
көлік  пен  жаяу  адамдардың  жүруіне 
арналған  аумақ,  ол  екі  қатарлы  жол,  жолдың 
жиегі, кюветтер және нығайтушы бермалардан  
тұрады. 
Универсальное 
замочно-скобяное 
изделие – 
изделие,  применяемое  для  левой  и  правой  двери 
или окна. 
 
Әмбебап құлыптық-қапсырмалық бұйым – 
сол 
және  оң  есік  немесе  терезеге  қолданылатын 
бұйым. 
Универсальный  инструмент
  в  астрономии  и 
геодезии
  –  переносной  инструмент,  в  котором 
зрительная  труба  может  вращаться  вокруг 
вертикальной и горизонтальной осей. 
 
Астрономия мен геодезиядағы әмбебап аспап  
– 
көру  түтігі
 
вертикаль  және  горизонталь  ось 
арқылы айнала алатын тасымалданатын аспап.  
Унификация – 
1)  относительное  сокращение 
разнообразия 
элементов 
по 
сравнению 
с 
разнообразием 
систем, 
в 
которых 
они 
применяются.  Унификация  конструктивная – 
приведение  конструктивных  решений  машин, 
приборов,  бытовых  изделий,  а  также  их  частей, 
узлов  и  деталей  к  минимальному  технически 
обоснованному 
числу 
типов. 
Унификация 
размеров – приведение размеров деталей, узлов и 
изделий  к  некоторому  минимуму  типоразмеров; 
2)  выбор  оптимального  числа  разновидностей 
продукции,  процессов  и  услуг,  значений  их 
параметров 
и 
размеров; 3) установление 
целесообразности  однотипности  объемно-плани-
ровочных  и  конструктивных  решений  зданий  и 
сооружений,  конструкций,  деталей  оборудования 
 
Бірыңғайлау – 
1)  қолданатын  жүйелердің 
түрлерімен 
салыстырғанда 
бөлшектердің 
түрлерін 
салыстырмалы 
түрде 
азайту. 
Құралымдық  бірыңғайлау – машиналардың, 
аспаптардың,  тұрмыстық  бұйымдардың  және 
олардың 
бөліктерінің, 
түйіндерінің 
және 
бөлшектерінің 
құралымдық 
шешімдерін 
минималды  техникалық  жағынан  негізделген 
типтер 
санына 
келтіру. 
Өлшемдерді 
бірыңғайлау – бөлшектердің,  түйіндердің 
және  бұйымдардың  өлшемдерін  бір  типтік 
өлшемдердің 
ең 
аз 
санына 
келтіру; 2) 
өнімдердің, 
процестердің 
және 
қызмет 
түрлерінің, 
олардың 
параметрлері 
мен 
өлшемдері  мәндерінің  оңтайлы  санын  таңдау; 
3)  типтік  өлшемдер  санын  азайту  және 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
227 
с целью сокращения типоразмеров и обеспечения 
взаимозаменяемости изделий. 
бұйымдардың  өзара алмасуын  қамтамасыз  ету 
мақсатында  ғимараттар  мен  имараттардың, 
құралымдардың,  жабдықтар  бөлшектерінің 
көлемдік-жайғасымдық 
және 
құралымдық 
шешімдерінің  бір  типтілігінің  мақсаттылығын 
анықтау. 
Уплотнение – 
деталь, 
устройство, 
предотвращающие  или  уменьшающие  утечку 
жидкостей,  паров  или  газов  через  зазоры  между 
деталями 
машин 
и 
сооружений, 
а 
также 
защищающие детали, узлы машин или помещения 
от проникновения пыли, грязи, влаги. 
 
Нығыздау – 
машиналар 
мен 
құрылыс 
бөлшектерінің 
арасындағы 
саңылаулар 
арқылы  сұйықтықтардың,  булардың  немесе 
газдардың  ағып  кетуінің  алдын  алатын  немесе 
оны  азайтатын,  сондай-ақ  машиналардың 
бөлшектерін,  түйіндерін  немесе  бөлмелерді 
шаң,  кір,  ылғал  кіруден  қорғайтын  бөлшек, 
құрылғы. 
Уплотнение  грунтов – 
эффективный  способ 
повышения 
прочности 
и 
понижения 
водонепроницаемости нескальных грунтов. 
 
Топырақтарды  нығыздау – 
жартасты  емес 
топырақтардың  беріктігін  жоғарылату  мен  су 
өткізгіштігін төмендетудің тиімді тәсілі. 
Уполномоченный государственный орган по делам 
архитектуры,  градостроительства  и  строительства 
– 
республиканский    государственный  орган, 
осуществляющий  руководство  в  сфере  государ-
ственного управления архитектурной,  градострои-
тельной  и  строительной  деятельностью,  а  также 
предусмотренные 
законодательством 
межотраслевую 
координацию 
и 
иные 
специальные исполнительные функции. 
 
Сәулет,  қала  құрылысы  және  құрылыс  iстерi 
жөнiндегi  өкiлеттi  мемлекеттiк  орган
 – мем-
лекеттiк  басқару  саласында  сәулет,  қала 
құрылысы 
және 
құрылыс 
қызметiн 
басқаратын,  сондай-ақ  заңдарда  көзделген 
салааралық  үйлестiрудi  және  өзге  де  арнаулы 
атқарушы 
қызметтерді 
жүзеге 
асыратын 
республикалық мемлекеттiк орган. 
Упор – 
монтажное 
приспособление, 
ограничивающее 
положение 
элемента 
конструкций  в  одном  или  в  двух  направлениях 
(продольном  и  поперечном)  по  одному  из 
пределов поля допуска. 
 
Таяныш – 
дәлдік  шегінің  біреуі  бойынша  бір 
немесе  екі  бағытта  (бойлық  және  көлденең) 
құралым 
бөлшегінің 
орнын 
шектейтін 
жинақтау құралы.  
Управление  в  технике – 
целенаправленное 
изменение  (или  поддержание)  состояния  или 
параметров  технического  объекта  в  соответствии 
с имеющимся алгоритмом функционирования. 
 
Техникадағы басқару – 
техникалық нысанның 
жағдайын  немесе  параметрлерін  бар  қызмет 
алгоритміне  сәйкес  мақсатты  өзгерту  (немесе 
ұстап тұру). 
Упрочнение – 
повышение  сопротивляемости 
материала  или  заготовки  разрушению  или 
остаточной деформации. 
 
Беріктендіру – 
материал 
немесе 
дайындаманың 
қирау 
мен 
қалдық 
деформацияға кедергісін жоғарылату. 
Упругая  линия  в  сопротивлении  материалов – 
условное  название  кривой,  форму  которой 
принимает ось стержня (балки) при изгибе. 
 
Материалдар  кедергісіндегі  серпімді  сызық - 
шыбықтың  (арқалықтың)  осьі  иілген  кезде 
пішінін 
қабылдайтын 
қисықтың 
шартты 
атауы.  
Упругие 
волны – 
упругие 
возмущения 
(деформации),  распространяющиеся  в  твердой, 
жидкой и газообразной средах. 
 
Серпімді  толқындар – 
қатты,  сұйық  және  газ 
тәрізді 
орталарда 
тарайтын 
серпімді 
ұйытқулар (деформациялар). 
Упругости  теория – 
раздел  механики  сплошных 
сред, рассматривающий деформацию упругих тел 
под 
действием 
внешних 
сил, 
изменения 
температуры  и  других  причин;  научная  основа 
для  расчетов  на  прочность  частей  машин  и 
сооружений. 
 
Серпімділік  теориясы – 
сыртқы  күштердің 
әсерінен,  температураның  өзгеруінен  және 
басқа 
да 
себептерден 
болатын 
серпімді 
денелердің 
деформациясын 
қарастыратын 
тұтас 
орталар 
механикасының 
бөлімі; 
машиналар  мен  имараттардың  бөліктерін 
беріктікке есептеудің ғылыми негізі. 
Упругость
 – свойство тела деформироваться под 
влиянием  нагрузок  и  воздействий,  связанных  с 
возникновением  внутренних  сил,  и  полностью 
восстанавливать  свою  первоначальную  форму  и 
объем (твердые тела) либо только объем (жидкие 
и газообразные тела) после прекращения действия 
нагрузок 
и 
воздействий, 
вызывающих 
деформацию тела. 
 
Серпімділік
 – ішкі  күштің  пайда  болуына 
байланысты  жүктеме  мен  әсердің  ықпалынан 
деформацияланатын  дене  қасиеті  және  дене 
деформациясын 
тудыратын 
жүктеме 
мен 
әсердің  ықпалы  тоқтатылғаннан  кейін  өзінің 
алғашқы формасы мен көлемін (қатты дене) не 
тек  көлемін  (сұйық  және  газ  тәрізді  денелер) 
толық қалпына келтіруі. 
Уровень – 
прибор 
для 
проверки 
горизонтальности  плоскостей  или  для  измерения 
малых углов наклона. 
 
Деңгей – 
жазықтықтардың горизонтальдығын 
тексеруге 
немесе 
кіші 
еңістерді 
өлшеуге 
арналған аспап. 
Уровень  обеспечения  пожарной  безопасности  -
 
количественная 
оценка 
предотвращенного 
 
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету деңгейі – 
өрт 
болған 
жағдайда 
шығын 
болдырмаудың 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
228 
ущерба при возможном пожаре. 
сандық өлшемі. 
Уровень  пожарной  опасности – 
количественная 
оценка возможного ущерба от пожара. 
 
Өрт  қаупінің  деңгейі - 
өрт  болған  жағдайда 
ықтимал шығынның сандық өлшемі. 
Уровень  токсичности  материалов – 
предельно 
допустимое  количество  вредных  химических 
веществ, выделяемое материалами в окружающую 
среду. 
 
Материалдардың 
улылығының 
деңгейі – 
материалдар 
арқылы 
қоршаған 
ортаға 
шығарылатын  зиянды  химиялық  заттардың 
шекті рұқсат етілетін мөлшері. 
Уровень  ударного  шума – 
средний  уровень 
звукового  давления  в  рассматриваемой  полосе 
частот  в  помещении  низкого  уровня  под 
перекрытием, 
подвергающимся 
воздействию 
стандартной ударной машины. 
 
Соққылы 
шудың 
деңгейі – 
стандартты 
соққылы  машинаның  әсерін  қабылдайтын 
аражабынның 
астындағы 
төмен 
деңгейлі 
бөлмедегі 
қарастырылатын 
жиіліктер 
белдігіндегі 
дыбыс 
қысымының 
орташа 
деңгейі. 
Уровнемер
 – прибор для измерения или контроля 
уровня  жидкости  в  баках,  резервуарах,  водоемах, 
в также сыпучих веществ в бункерах, хранилищах 
и т.п. 
 
Деңгей 
өлшеуіш – 
бактардағы, 
резервуарлардағы, 
су 
қоймаларындағы 
сұйықтықтың, 
сондай-ақ 
бункерлердегі, 
қоймаларағы  және  т.с.с.  үгітілмелі  заттардың 
деңгейін  өлшеуге  және  бақылауға  арналған 
аспап. 
Усадебный  жилой  дом – 
одноквартирный  дом  с 
приквартирным 
участком, 
постройками 
для 
подсобного хозяйства. 
 
Аулалы  тұрғын  үй – 
қасында  жер  телімі, 
қосалқы 
шаруашылыққа 
арналған 
құрылыстары бар бір пәтерлі үй. 
Усадебный  участок
 – земельный  участок,  отве-
денный  для  размещения  (строительства)  индиви-
дуального  жилого  дома,  а  также  хозяйственно-
бытовых  строений,  объектов  малого  предпри-
нимательства и озеленения. 
 
Үй-жайлық телім 
– жеке тұрғын үйді, сондай-
ақ  шаруашылық-тұрмыстық  құрылыстарды, 
шағын кәсіпкерлік нысандарын орналастыруға 
(құрылысын  салуға)  және  көгалдандыруға 
арналған жер телімі. 
Усадка – 
уменьшение  линейных  размеров  и 
объема материалов вследствие потери ими влаги, 
уплотнения, затвердевания и других процессов. 
 
Шөгу – 
ылғалдығының  азаюы,  тығыздануы, 
қатаюы 
және 
басқа 
да 
процестердің 
салдарынан 
материалдардың 
сызықтық 
өлшемдері мен көлемінің кемуі. 
Усадка 
раствора – 
уменьшение  линейных 
размеров  и  объема  затвердевшего  строительного 
раствора 
вследствие 
потери 
им 
влаги, 
уплотнения, затвердевания и др. процессов. 
 
Ерітіндінің  шөгуі - 
ылғалдығының  азаюы, 
тығыздануы, 
қатаюы 
және 
басқа 
да 
процестердің 
салдарынан 
қатып 
қалған 
құрылыстық  ерітіндінің  сызықтық  өлшемдері 
мен көлемінің кемуі. 
Усадка цемента -
 уменьшение линейных размеров 
цементного камня при твердении. 
 
Цементтің  шөгуі – 
цемент  қатқан  кезде  оның 
сызықтық өлшемдерінің кемуі. 
Усиление  конструкций  зданий  и  сооружений – 
повышение  несущей  способности  конструкций 
существующих  зданий  и  сооружений  или  их 
отдельных частей. 
 
Ғимараттар  мен  имараттардың  құралымдарын 
күшейту – 
бар ғимараттар мен имараттардың 
немесе 
олардың 
жеке 
бөліктері 
құралымдарының 
көтергіш 
қабілетін 
жоғарылату. 
Усиленная  изоляция – 
улучшенная  рабочая 
изоляция,  обеспечивающая  такую  же  степень  
защиты  от поражения электрическим током,  как 
и двойная изоляция. 
 
Күшейтілген  оқшаулама – 
электр  тогымен 
зақымданудан  қос  оқшаулау  сияқты  қорғау 
дәрежесін  қамтамасыз  ететін  жақсартылған 
жұмыс оқшауламасы. 
Усилия
 – внутренние  силы,  возникающие  в 
поперечном  сечении  элемента  конструкций  от 
внешних  нагрузок  и  воздействий  (продольная  и 
поперечная  силы,  изгибающий  и  крутящий 
моменты). 
 
Күштер 
–  құралым  бөлшегінің  көлденең 
қимасында  сыртқы жүктемелер  мен  әсерлердің 
(бойлық  және  көлденең  күштердің,  июші  және 
бұраушы  моменттердің)  салдарынан  пайда 
болатын ішкі күштер.  
Ускорение
 – векторная 
величина a, 
характеризующая быстроту изменения с течением 
времени  вектора  v  скорости  точки  по  его 
численному значению и направлению: a – dv/dt. 
 
Үдеу – 
нүктенің v жылдамдық  векторының 
уақыт 
аралығында 
сандық 
мәні 
мен 
бағытының өзгеруін  сипаттайтын a векторлық 
өлшемі: a – dv/dt. 
Ускорение  свободного  падения
 – ускорение, 
сообщаемое 
свободной 
материальной 
точке 
силой тяжести. 
 
Еркін  құлау  үдеуі – 
еркін  материалдық 
нүктеге ауырлық күші беретін үдеу. 
Ускоренные 
коррозионные 
испытания – 
лабораторные 
коррозионные 
испытания, 
проводимые  по  специальной  методике  с  целью 
быстрого получения необходимых и достаточных 
результатов. 
 
Үдетілген  тоттану  сынақтары – 
қажетті  және 
жеткілікті  нәтижелер  алу  мақсатында  арнайы 
әдістеме  бойынша  жүргізілетін  зертханалық 
тоттану сынақтары. 
Условия 
труда – 
совокупность 
факторов   
Еңбек  жағдайлары – 
адамның  жұмысқа 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
229 
производственной  среды  и  трудового  процесса, 
оказывающих  влияние  на  работоспособность  и 
здоровье человека. 
қабілеттілігі мен денсаулығына әсерін тигізетін 
өндірістік 
орта 
мен 
еңбек 
процесі 
факторларының жиынтығы. 
Условная 
рабочая 
поверхность
 — условно 
принятая  горизонтальная  поверхность,  распо-
ложенная на высоте 0,8 м от пола. 
 
Шартты  жұмыс  беті – 
еденнен  0,8  м  биіктікте 
орналасқан  шартты  қабылданған  горизонталь 
бет. 
Условное  наименование  изделия – 
дополнение  к 
наименованию 
изделия 
в 
виде 
условного 
обозначения 
для 
характеристики 
отличия 
исполнения  или  группы  исполнений  изделия  от 
других изделий аналогичного назначения. 
 
Бұйымның  шартты  атауы – 
бұйымның 
орындалуының  немесе  орындалу  топтарының 
сол  мақсатқа  арналған  басқа  бұйымдардан 
өзгешелігін  сипаттауға  арналған  шартты  белгі 
түріндегі бұйымның атауына толықтыру. 
Услуги  по  монтажу  (ремонту,  техническому 
обслуживанию)  средств  обеспечения  пожарной 
безопасности  зданий  (сооружений) – 
услуги 
исполнителя  по  монтажу  (ремонту,  техническому 
обслуживанию) 
оборудования, 
приборов 
и 
коммуникаций, систем противопожарной защиты 
зданий (сооружений). 
 
Ғимараттардың 
(имараттардың) 
өрт 
қауіпсіздігін 
қамтамасыз 
ету 
құралдарын 
орнату  (жөндеу,  техникалық  қызмет  көрсету) 
қызметтері – 
ғимараттардың  (имараттардың) 
өрттен  қорғау  аспаптары  мен  қатынастарын, 
жүйелерін орнату (жөндеу, техникалық қызмет 
көрсету) бойынша атқарушының қызметі. 
Усталость материалов – 
изменение механических  
и  физических  свойств  материала  в  результате 
действия 
многократных 
знакопеременных 
(цикличных) 
или 
однозначных, 
нередко 
вибрирующих  нагрузок,  приводящее  к  его 
прогрессирующему разрушению. 
 
Материалдардың 
қажуы – 
материалдың 
үдемелі  қирауына  әкелетін  көп  еселі  таңбасы 
өзгергіш  (циклді)  немесе  бір  таңбалы,  әдетте 
дірілдеуші 
жүктемелер 
әсері 
нәтижесінде 
материалдың  механикалық  және  физикалық 
қасиеттерінің өзгеруі. 
Установившийся 
режим,
 
установившееся 
движение – состояние  динамической  системы 
после окончания переходного процесса. 
 
Орныққан  режим, 
орныққан  қозғалыс  – 
ауыспалы 
процесс 
аяқталғаннан 
кейінгі 
динамикалық жүйенің жағдайы. 
Установка 
дренчерная
 – установка 
автоматического  пожаротушения,  состоящая  из 
сети 
труб 
со 
специальными 
насадками-
разбрызгивателями 
(дренчерами), 
и 
пред-
назначенная для одновременного пожаротушения 
по  всей  расчетной  площади  помещения,  а  также 
для создания водяных завес. 
 
Дренчерлік  қондырғы
 – арнайы  саптау-
шашыратқышы (дренчер) бар құбыр жүйесінен 
тұратын автоматтық өрт сөндіру қондырғысы, 
және  бөлменің  барлық  есептік  ауданын  бір 
уақытта өрт сөндіруге, сондай-ақ су перделерін 
жасауға арналған. 
Установка 
объемного 
пожаротушения – 
установка пожаротушения для создания среды, не 
поддерживающей горение в защищаемом объеме. 
 
Көлемді 
өрт 
сөндіру 
қондырғысы – 
қорғалатын  көлемде  жануды  қолдамайтын 
орта 
жасауға 
арналған 
өрт 
сөндіру 
қондырғысы. 
Установка  парового  пожаротушения – 
установка 
пожаротушения, 
в 
которой 
в 
качестве 
огнетушащего вещества используют водяной пар. 
 
Бумен өрт сөндіру қондырғысы - 
өрт сөндіргіш 
зат  ретінде  судың  буы  пайдаланылатын  өрт 
сөндіруші қондырғы. 
Установка  поверхностного  пожаротушения – 
установка  пожаротушения,  воздействующая  на 
горящую поверхность в защищаемой зоне. 
 
Беттік  өрт  сөндіруші  қондырғы – 
қорғалатын 
аумақта  жанып  жатқан  бетке  әсер  ететін  өрт 
сөндіруші қондырғы. 
Установка 
пожарной 
сигнализации – 
совокупность 
технических 
средств, 
установленных  па  защищаемом  объекте  для 
обнаружения пожара, обработки, представления в 
заданном  виде  извещения  о  пожаре  на  этом 
объекте,  и  (или)  выдачи  команд  на  включение 
автоматических установок пожаротушения. 
 
Өрт  дабылы  қондырғысы - 
өрттің  пайда 
болуын  анықтауға,  нысандағы  өрт  туралы 
хабарды  өңдеуге,  белгіленген  түрде  ұсынуға 
және (немесе) автоматтандырылған өрт сөндіру 
қондырғыларын 
қосуға 
команда 
беруге 
арналған  қорғалатын  нысанда  орнатылған 
техникалық құралдардың жиынтығы. 
Установка  пожаротушения 
 – совокупность 
стационарных  технических  средств  для  тушения 
пожара за счет выпуска огнетушащего вещества. 
 
Өрт сөндіру қондырғысы - 
өрт сөндіруші затты 
шығару  есебінен  өртті  сөндіруге  арналған 
тұрақты техникалық құралдардың жиынтығы. 
Установка  СО
2
  пожаротушения – 
установка 
пожаротушения, 
в 
которой 
в 
качестве 
огнетушащего  вещества  используется  двуокись 
углерода. 
 
СО
2 
 өрт сөндіруші қондырғысы - 
өрт сөндіруші 
зат 
ретінде 
оттегінің 
қос 
тотығы 
пайдаланылатын өрт сөндіруші қондырғы. 
Установка 
спринклерная
 – установка 
автоматического  пожаротушения,  состоящая  из 
сети  постоянно  наполненных  водой  труб  со 
специальными 
водоразбрызгивающими 
насадками (спринклерами) и предназначенная для 
местного  тушения  и  локализации  очага  пожара  в 
помещении. 
 
Су  шашатын  түтікті  қондырғы
 – арнайы  су 
шашыратқышты 
саптаулары 
бар 
(спринклерлері)  үнемі  су  болатын  құбыр 
жүйесінен тұратын және бөлмедегі өрт ошағын 
сөндіру және оқшаулауға арналған автоматтық 
өрт сөндіру кондырғысы. 

СНиП РК 1.01-32-2005 
 
230 
Установка  флотационная
 – установка  для 
выделения  из  сточных  вод  тонкодисперсионных 
твердых 
или 
эмульгированных 
жидких 
механических  примесей  путем  прилипания  их  к 
поверхности воздушных пузырьков. 
 
Флотациялық  қондырғы
 – ақаба  сулардан 
жұқа  дисперсиялық  қатты  немесе  эмульсия 
түріндегі  сұйық  механикалық  қоспаларды  ауа 
көбіктерінің  бетіне  жапсырып  алу  жолымен 
бөліп алуға арналған қондырғы. 
Установка 
хладонового 
пожаротушения – 
установка  пожаротушения,  в  которой  в  качестве 
огнетушащего  вещества  используют  составы  на 
основе галоидированных углеводородов. 
 
Хладондық  өрт  сөндіру  қондырғысы - 
өрт 
сөндіруші  зат  ретінде  галоидтендірілген  көмір 
сутегі  негізіндегі  заттар  пайдаланылатын  өрт 
сөндіру қондырғысы. 
Устой
 – 1) конструкция, сопрягающая бетонную 
или  железобетонную  плотину  с  берегом  (устой 
береговой), 
либо 
плотиной 
из 
грунтовых 
материалов  (устой  сопрягающий); 2) крайняя 
опора  мостового  сооружения,  сопрягающая  его  с 
земляным полотном дороги. 
 
Тіреу
 – 1) бетон  немесе  темірбетон  бөгетті 
жағалаумен 
(жағалық 
тіреу) 
немесе 
топырақтан жасалған бөгетпен (түйіндестіруші 
тіреу)  түйіндестіріп  тұратын  құралым; 2) 
көпірді 
жолдың 
топырақ 
төсемімен 
түйіндестіріп тұратын шеткі тірегі. 
Устойчивое  пламенное  горение – 
1)  горение, 
продолжающееся  до  очередного  воздействия  на 
образец  пламени  от  источника  зажигания; 2) 
непрерывное  пламенное  горение  материала  не 
менее 5 с. 
 
Тұрақты  жалындап  жану – 
1)  тұтану  көзінен 
шыққан  жалынның  үлгіге  кезекті  рет  әсер 
етуіне дейін жалғасатын жану; 2) материалдың 
5  с.  кем  емес  уақыт  тоқтаусыз  жалындап 
жануы. 
Устойчивость зданий (сооружения)
 – способность 
здания  (сооружения)  противостоять  усилиям, 
стремящимся вывести его из исходного состояния 
статического или динамического равновесия. 
 
Ғимараттардың  (имараттардың)  орнықтылығы
 
–  ғимараттың  (имараттың)  оны  алғашқы 
статикалық  немесе  динамикалық  тепе-теңдік 
жағдайынан  шығаруға  ұмтылатын  күштерге 
қарсы тұру қабілеті. 
Устойчивость 
крана – 
способность  крана 
противодействовать 
опрокидывающим 
моментам. 
 
Кранның орнықтылығы – 
кранның төңкеруші 
моменттерге қарсы тұру қабілеті. 
Устойчивость  объекта  при  пожаре – 
  свойство 
объекта  предотвращать  воздействие  на  людей  и 
материальные 
ценности 
опасных 
факторов 
пожара и их вторичных проявлений. 
 
Нысанның  өрт  кезіндегі  орнықтылығы – 
нысанның  өрт  пен  олардың  екіншілік  қауіпті 
факторларының  адамдар  мен  материалдық 
құндылықтарға әсерінің алдын алу қабілеті. 
Устойчивость 
основания – 
способность 
основания сооружения противостоять выпиранию 
грунта 
из-под 
подошвы 
фундамента 
под 
действием  нагрузок,  передаваемых  сооружением 
на основание. 
 
Негіздің  орнықтылығы 
–  имарат  арқылы 
негізге 
берілетін 
жүктемелер 
әсерінен 
топырақтың іргетас табанынан шығып кетуіне 
имарат негізінің қарсы тұру қабілеті. 
Устойчивость природных систем к воздействию – 
способность  природных  систем  сохранять  свою 
структуру  и  функциональные  свойства  при 
естественно-природном 
и 
антропогенном 
воздействии. 
 
Табиғи  жүйелердің  әсерлерге  орнықтылығы – 
табиғи  жүйелердің  табиғи  және  антропогенді 
әсерлер 
кезінде 
өзінің 
құрылымы 
мен 
қызметтік қасиеттерін сақтау қабілеті. 
Устройство – 
совокупность 
элементов, 
представляющих 
единую 
конструкцию 
(многоконтактное  реле,  набор  транзисторов, 
плата,  блок,  шкаф,  механизм,  разделительная 
панель  и  т.п.).  Устройство  может  не  иметь  в 
изделии 
определенного 
функционального 
назначения. 
 
Құрылғы – 
біртұтас  құралым  құрайтын 
бөлшектердің  жиынтығы  (көп  түйіспелі  реле, 
транзисторлар  жиынтығы,  плата,  блок,  шкаф, 
механизм, бөлуші панель және т.с.с.). Құрылғы 
бұйымдарда белгілі бір қызметті атқармауы да 
мүмкін. 
Уступы – 
сосредоточенные  деформации  земной 
поверхности,  проявляющиеся  в  образовании 
трещин со сдвигом пород. Уступы возникают как 
следствие 
относительных 
разрывных 
перемещений 
смежных 
участков 
по 
напластованию, 
поверхностям 
разрывных 
нарушений,  осевым  поверхностям  складок  и  т.п. 
Различают прямые и обратные уступы. У прямого 
уступа  участок  у  края  трещины,  расположенной 
ближе  к  точке  максимального  оседания,  оседает 
больше,  чем  расположенный  дальше  от  этой 
точки; у обратного уступа – наоборот. 
 
Ойықтар - 
жыныстар ығысып жарықтар пайда 
болуымен  сипатталатын  жер  қыртысының 
топталған  деформациялары.  Ойықтар  іргелес 
телімдердің 
қабаттасу, 
жарылыс 
бұзылыстарының  беті,  қатпарлардың  осьтік 
беттері  және  т.с.с.  бойынша  салыстырмалы 
жарылу 
жылжулары 
салдарынан 
пайда 
болады. Ойықтар тура және теріс болады. Тура 
ойықтың  максималды  шөгу  нүктесіне  жақын 
орналасқан  жарықтың  шетіндегі  телім  осы 
нүктеден  алысырақ  орналасқан  телімнен  гөрі 
көбірек шөгеді, ал теріс ойықта - керісінше.  
Устье  поручня – 
устройство,  расположенное  в 
месте  перехода  поручня  с  рабочей  на  нерабочую 
ветвь. 
 
Тұтқаның  қосылысы
 – тұтқаның  жұмыс 
тармағынан  жұмыс  емес  тармағына  өту 
орнында орналасқан құрылғы. 
Участок  трубопровода – 

жүктеу/скачать 3,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: