Құқықтық мемлекет ұғымы және оның ерекше белгілері

Құқықтық мемлекет — бұл мемлекеттің өзі барлық әлеуметтік қауымдар, жеке-дара адам құқықты құрметтейтін және ол жөнінде бірдей қатынаста болатын мемлекет түрі. Құқық — мемлекеттің, қоғам мен жеке-дара адамның өзара байланысы әдісі.

Құқықтық мемлекеттің жалпы белгілері:

а) дамыған азаматтық қоғамның болуы. Құқықтық мемлекеттің пайда болуының өзі қоғамның қойнауында азаматтық қоғамның пісіп-жетілуіне байланысты болады;

б) жеке адам құқықтары мен бостандықтарын, қоғамдық тәртіпті қорғауымен, шаруашылық қызметі үшін қолайлы жағдайлар туғызумен құқықтық мемлекет қызметінің саласының шектелуі;

в) дүниетанымдық жеке дарашылдық;

г) басқа адамның бостандығының бірден-бір шектеушісі ретінде әрбір адамның бостандығы мен құқығы. Құқықтық мемлекет жеке адамның бүтіндей бостандығын жасамайды, әрбір адамның бостандығы басқа адамдардың бостандықтары бұзылған жерде аяқталады.

Әлеуметтік мемлекет теориясы. "Әлеуметтік мемлекет" ұғымының өзі біршама тұрақты және дамыған экономика жағдайында осы заманғы демократиялық үлгідегі мемлекетті белгілеуге арналған саяси теорияда соғыстан кейінгі кезеңде туындады. Әлеуметтік мемлекет мемлекет қолданатын мақсаттар, әдістер мен тәсілдер жиынтығы арқылы, қоғамның әрбір мүшесінің өмір сүруіне лайықты жағдайлармен қамтамасыз ету үшін бір мағынада түсіндіріледі.

Жоғарыда аталғандармен қатар, осы заманғы мемлекеттерді дамытуда дәстүрлі түрде екі негізгі үрдісті ажыратады. Біріншісі — де этатистік үрдіс. Бұл үрдістің мәні азаматтық қоғамды жандандыру, мемлекетке бақылау жасау, өзін-өзі басқару бастауларын ұлғайту болып табылады. Екінші үрдіс — статистік үрдіс. Оның көрінісінің негізгі бағыттары — мемлекет рөлін арттыру. Қазіргі заманғы мемлекет экономикалық, әлеуметтік, ақпаратгық процестерге белсенді түрде араласады, салықтардың, инвестициялық, несие саясатының көмегімен өндірісті дамытуды көтермелейді, тұтастай алғанда, шаруашылық қызметіндегі үйлесімсіздікті жояды, қоғамдық дамудың стратегиясын жасау проблемаларымен айналысады.