Т. Е. Тұмашбай «Әлеуметтану және саясаттану» пәні б ойынша дәрістер жинағы Шымкент 2021ж
жүктеу/скачать 434,02 Kb.
|
| Саяси әлеуметтенудің типтері. Адамдардың саясатқа араласуы мен оған етер әсері әр түрлі келеді. Сондықтан ғалымдар саяси әлеуметтенуді мынадай тип-терге беледі: үйлесімді, гегемонистік, плюралистік, дау-жанжал-дық.
Саяси әлеуметтенудің үйлесімді түрі адам мен билік инсти-туттарының арасында адам сияқты қолайлы психологиялык қатынастар қалыптасқанда пайда болады. Мұнда кұқықтық тәртіп орындарына, мемлекетке, өзінің азаматтық міңдеттеріне құрметпен қарайды. Жеке адам мен билік органдары арасында сыйластық, туындаған саяси мәселелерді езара келісім арқылы шешетін жағдай қалыптасады. Бұл үшін әдетте мәдени біртектес орта, дамыған демократиялық дәстүр, азаматтық қоғам болуы керек. Мысалы, мұндайға АҚШ, ¥лыбритания елдерін жаткы-зуға болады. Саяси әлеуметтенудің гегемонистік түрі езінің саяси және әлеуметтік жүйесінен басқа жүйелерге жат көзбен қарап, оларды жақтырмайды. Мұнда саяси әлеуметтену бір таптық, діннің немесе идеологияның негізінде қалыптасады. Саяси әлеу-меттенудің бұл түрі жабық саяси жүйеге тән. Мысалы, оған бұрынғы КСРО-ны, казіргі Солтүстік Кореяны жатқызуға бо-лады. Саяси әлеуметтенудің плюралистік түрінде адам басқа азаматтардың, олардың құқығы мен еркіңдігін, теңдігін мойындай-ды, құрметтейді. Мұнда өзінің бұрынғы саяси көзқарасын өзгертіп, басқа саяси құңдылықтарды басшылыққа алуы әбден мүмкін. Оған Еуропа Одағы елдері мысал бола алады. Саяси әлеуметтенудің дау-жанжалды түрі топаралық күрес, қарама-қайшы мүдделер негізінде қаланады. Мысалы, Ауғанстан елін алсақ, онда пұштындар, өзбектер, тәжіктер және т.б. әрқайыссы өз салт-дәстүрлерін, өз үлтының құндылықтарын жоғары қойып, әртүрлі тайпалардың бастары бірікпеуде. Со-ның негізінде әлсін әлі дау-жанжал туып, ел ішінде кикілжің көбеюде. Саяси әлеуметтенудің типтерін қарастырғаннан кейін біздің қазіргі Қазақстан Республикасының азаматтарының са-яси әлеуметтенуін қай типке жатқызуға болады деген занды сұрақтууы мүмкін. Оның басын ашып айту әзір қиын. Өйткені біз әтпелі кезеңде тұрмыз. Бұрынғы Кеңес Одағы кезіндегі гегемонистік саяси өлеуметтенудің түрінен бас тарттық. Ал дәстүрлі либералдық құндылықтарды игергеніміз жоқ, олар бойымызға сіңген жоқ. Оған кеше қою да оңай шаруа емес. Себебі көптеген отбасылар жұмыссыздыктың көбеюіне байла-нысты күнделікті күн керістің қамымен жүр. Балаларды саяси әлеуметтендіру тұрсын, жалпыға бірдей оқу орнына беру кейбір отбасына оңайға түспеуде. Бұрынғы жастар ұйымы (октябряттар, пионерлер, комсомол) өз жұмыстарын тоқтатты. Олардың орнын басарлық ұйымдар әлі туа қойған жоқ. Кеппартиялық-тың аты бар да, заты шамалы. Сайлау кезінде болмаса, саяси әлеуметтендірумен жүйелі шұғылданып жатқан олар жоқ. На-рықтық экономика кезінде ақпарат құралдары қаржының тап-шылығынан жарнамаларды жариялауға кебірек кеңіл бөлуде. Сайып келгенде, казіргі саяси әлеуметтену процесінде 2 түрлі үрдісті байқаймыз. Біріншіден қоғамның демократиялануы, халықтың саяси іске араласуына мүмкіндіктің молаюы. Екінші жағынан көпшілік халықтың тұрмысы төмендеп, жүмыссыздық кебейіп, саясатқа селқос қараушылықтың өрістеуі. жүктеу/скачать 434,02 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|