Т. Жакетаева

1 
ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ 
МИНИСТРЛІГІ
ҚАРАҒАНДЫ
МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
Ж.
 
Ж. ЖАРЫЛҚАСЫН, Г.
 
М.
 
ЕЛЕУСИНОВА,
 
Н.
 
Т. ЖАКЕТАЕВА,
 
А.
 
М. ЖАРЫЛКАСЫНОВА, Н.
 
Р. ИЗДЕНОВА
 
 
 
 
 
 
ҚОРШАҒАН
 
ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
 
 
Оқу құралы
Қарағанды
 
2017

2 
ӘОЖ
613.1 (075,8) 
КБЖ 26.22
 
я
 73 

Қ
66 
ПІКІР
САРАПШЫЛАР
: 
 
Н.
 
К. Смагулов
–
м.ғ.д., ҚММУ
тамақтану гигиенсы, жалпы гигиена және 
экология кафедрасының, профессоры
Г.
 
Р. Хантурина
–
ДС және «Еңбек гигиенасы және кәсіби аурулар ұлттық 
орталығының» экологиялық гигиена және токсикология зертханасының 
жетекшісі, б.ғ.д., доцент
А.
 
К.
 
Султанов 
–
м.ғ.к., ҚММУ
№1 қоғамдық денсаулық және денсаулық 
сақтау кафедрасының
профессоры
м.а.
Қ
. 66 
Қоршаған
 
ортаны қорғау
: 
Оқу құралы
/ 
Ж.
 
Ж Жарылқасын.,

Г.
 
М.
 
Елеусинова,
 
Н.
 
Т.
 
Жакетаева,
 
А.
 
М.
 
Жарылкасынова, Н.
 
Р.
 
Изденова.
 
–
Карағанды, 2017. –
64 
бет.

Оқу құралы студенттерге «Қоршаған ортаны қорғау» пәнін игеруде 

басшылық құрал болып табылады. Оқу құралында биосфераға антропогенді 
әсерлер мен қоршаған орта факторларының тұрғындар денсаулығына
әсерлері, 
қоршаған ортаны қорғаудың мәселелері қарастырылған.
 
Ұсынылып
отырған оқу
-
құралы
5В060700 «Биология»
, 
5В110400 
«Медициналық
-
профилактикалық ісі», 5В110200 «Қоғамдық денсаулық 
сақтау»
мамандықтары
бойынша бакалавр
академиялық дәрежесіне
арналған. 
Сонымен бірге, оқулықты басқада да медициналық мамандықтарда оқитын 
студенттер, магистранттар, медициналық жоғарғы оқу орындарының 
оқытушылары мен денсаулық сақтау саласындағы қызметкерлерде 
пайдалануына болады.
 
ӘОЖ
 613.1(075,8) 
КБЖ 26.22я73
ҚММУ Академиялық
кеңесімен бекітілді. Хаттама №
9, 
«
14 
» 
04
2017 ж.
ҚММУ Ғылым кеңесімен бекітілді. Хаттама №
9
, «
27 
» 
04
2017 ж.
 
 
© Ж.
 
Ж. Жарылқасын, Г.
 
М.
 
Елеусинова, Н.
 
Т. Жакетаева, 
 
А.
 
М., Жарылкасынова, Н.
 
Р. Изденова
, 
2017 ж.
 

3 
Қысқартулар, шартты белгілер, символдардың тізбесі
: 
БҰҰ
-
біріккен ұлттар ұйымы 
ЕПМ
-
емдеу
-
профилактикалық мекемелері
ЖЭО
-
жылуэлектр орталығы
ҚОҚ
-
қоршаған
ортаны қорғау
ҚОМЖЖ
-
қоршаған
ортаны мониторингілеудің жаһандық жүйесі
МЕСТ
-
мемлекеттік стандарт
СанЕмН
-
санитарлық ережелер мен нормалар
СҚА
-
санитарлық қорғау аймағы
УКЖ
-
уақытша келісілген жіберу
УКШ
-
уақытша келісілген шығарыс
ФОС
-
фосфорорганикалық қосылыстар
ШРЖ
-
шектеліп рұқсат етілген жіберу
ШРК
-
шектеліп рұқсат етілген концентрация

4 
Мазмұны
 
Кіріспе...................................................................................................
.......... 5 
1 
Қоршаған
ортаны қорғаумен байланысты негізгі терминдер мен 
анықтамалар...........................................................................................
........ 
6 
2 
«Қоршаған ортаны қорғау» пәні, негізгі түсініктер, міндеттері
,
зерттеу нысандары.................................................................................
........ 
7 
3 
Тұрғындар денсаулығын қалыптастыратын факторлар...................
........ 8 
3.1
Қоршаған
орта факторларының тұрғындар денсаулығына
әсерін
игеру әдістері
.................................................................................................. 
9 
3.2
Орта факторларының денсаулыққа әсерін зерттеу әдістері.
............ 
10 
3.3
Медициналық зерттеулерді жоспарлау мен ұйымдастыру 
принциптері
.................................................................................................... 
12 
4 
Атмосфералық ауаның ластану көздері мен сипаттамасы. 
Атмосфералық ластанудың халық денсаулығына әсері....................
........ 
14 
4.1
Атмосфералық ластанулардың тұрғындар денсаулығына әсері
..... 
16 
4.2
Атмосфералық ауаның жағдайын бақылау.
........................................ 19 
4.3
Атмосфералық ауаны қорғау бойынша шаралар жүйесі
.................. 
20 
5 
Су қоймаларының ластану көздері мен сипаттамасы және тұрғындар 
денсаулығына әсері
........................................................................................ 
22 
5.1
Судың сапасының тұрғындар денсаулығы жағдайына әсері.
.......... 
24 
5.2
Су қоймалары суларының сапасын нормалаудың қазіргі 
заманғы принциптері.
.................................................................................... 
26 
5.3
Су қоймаларын ластанулардан қорғау бойынша мәселелердің
жүйесі.
............................................................................................................. 
27 
6 
Топырақтың ластану көздері және сипаттамасы. Қазақстанның 
әртүрлі
биогеохимиялық провинциялар мысалында қоршаған орта 
мен халық денсаулық
күйі.....................................................................
....... 
30 
7 
Қоршаған
орта және қалалар мен ауылдық елді мекендердегі 
тұрғындар денсаулығы. Урбанизация түсінігі. Урбанизацияның 
сипаты мен факторлары
................................................................................ 
38 
8 
Қоршаған
орта жағдайын мониторингілеу және болжамдау...........
....... 
44 
9 
Радиациялық ластанулар және олардан қорғану
........................................ 51 
Қорытынды
..................................................................................................... 54 
Тесттік тапсырмалар..............................................................................
........ 55 
Пайдаланылған
әдебиеттер тізімі
................................................................. 62 

5